Kerim Çoban
E.Gümrük ve Ticaret Başmüfettişi
Çoban Gümrük Dış Ticaret Denetim Danışmanlık ve
Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği A. Ş.
k.coban0306@gmail.com

Komisyonlar ve Komisyonların Vergisel Boyutu (1)

ÖZET

İthalata konu mal ve hizmetlerin temini için genelde aracılara çeşitli adlar altında komisyon ödenmesi yaygın olup, Gümrük Kanunu’nun 27.maddesinde; Kanun’un 24’ncü madde hükümlerine göre gümrük kıymeti belirlenirken, ithal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatına “Satın alma komisyonları dışındaki komisyonlar ve tellâliye” giderlerinin de ilave edileceği, Gümrük Kanunu’nun 28.maddesinde ise; “Satın alma komisyonları”nın, ithal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatından ayırt edilebilmeleri koşuluyla gümrük kıymetine dahil edilmeyeceği hükme bağlanmıştır. Komisyonların gümrük kıymetine girip girmediğini belirlemede en önemli unsur aracının/komisyoncunun verdiği hizmetin gerçek niteliğinin ne olduğunun tespit edilmesidir.

- 4458 sayılı Gümrük Kanununun 27/1-a-i maddesi uyarınca, satın alma komisyonları dışındaki komisyonlar ve tellâliyenin, eşyanın fiilen ödenen veya ödenecek fiyatına dahil edilmemiş, ancak alıcı tarafından üstlenilen bölümünün, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 24.maddesi hükümlerine göre gümrük kıymeti belirlenirken, ithal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatına ilave edilmesi gerekmektedir.

- 4458 sayılı Gümrük Kanununun 27/4 maddesinde de "satın alma komisyonları" ifadesi; "ithalatçının temsilcisine kıymeti belirlenecek eşyanın satın alınmasında yurtdışında verdiği temsil hizmeti karşılığında ödediği ücret" şeklinde tanımlanmıştır.

Satıcı veya satın alma komisyoncusunun, satılan eşya bedeli ve komisyon bedelini ayrı ayrı göstermeyip, birleşik ve tek bir fatura düzenlendiği durumda, satın alma komisyonu tutarı, mal bedelinden ayırt edilemediği için fatura tutarının tamamının gümrük kıymeti olarak kabul edilmesi gerekmektedir.            

Tellaliye veya satış komisyonu tutarının ithalatçı ve ihracatçı tarafından ortaklaşa ödendiği durumlarda, alıcı/ithalatçının payına düşen kısmın, ithal edilen eşyanın gümrük kıymetine katılması gerekir.

Anahtar Kelimeler: Gümrük Kıymeti, Satış Komisyonu, Tellaliye, Satınalma Komisyonu, …

GİRİŞ

- Aracı/komisyoncu ile satıcı/ihracatçı arasında ya da satıcıya bağlı bir kişiyle temsil ilişkisi varsa, aracı satıcı adına ya da yararına hareket ediyorsa, ücretini satıcıdan ya da satıcı yararına hareket eden veya satıcıya bağlı bir kişiden alıyorsa, ya da satış koşulu gereği ücretini alıcıdan alıyorsa,

- Aracı kendi adına hareket ediyorsa, aracı alım-satıma konu olan eşya üzerinde bir tasarruf hakkına sahipse (örneğin, alıcı alım işleminden vazgeçtiği takdirde, satıcı söz konusu eşyayı bir başkasına satma hakkına sahipse), ya da aracı eşya üzerinde mülkiyetten doğan ayni bir hakka sahipse (örneğin, eşyanın alıcı tarafından satılması sonrasında satış tutarı ya da satış hasılatı üzerinden bir pay alıyorsa),

- Aracı, yapılan ticari muamele (alış-satış) veya ithalatçının ödediği fiyat üzerinde bir kontrol yetkisine sahipse, aracı eşyanın mülkiyetine ilişkin risklerden doğrudan etkileniyor ve bunları yükleniyorsa, bunlardan sorumluysa,

- Komisyoncu her halükârda hasar gören veya kaybolan eşyadan/bu eşyaların tazmininden sorumluysa,

- Komisyoncu, yükleme ve elleçleme giderlerinin alıcı ile anlaşılan tutarı aşması durumunda aşan kısmı üstleniliyorsa, düşük olması durumunda ise fark tutar komisyoncuya kalıyorsa,

- Komisyoncu kendi ücretinden ayrı olarak satıcının yaptığı iskonto veya geri ödemelerden yararlanıyorsa, 

Bu durumlarda, komisyoncunun muhtemelen satın alma komisyoncusu olarak hareket etmediği anlaşılır. Alıcı tarafından yapılan ve fiyata dahil edilmemiş bu tür ödeme veya ödenecek tutarların –(Satın alma komisyonları dışında kalan komisyon ve tellaliye olarak)-  Gümrük Kıymetine ilave edilmesi gerekir. 

Aracının/satın alma komisyoncusunun yaptığı hizmetle, alıcı tarafından ödenen hizmet bedelinin orantılı olmayıp, ödenen hizmet bedelinin daha fazla/yüksek olması ya da yapılan ödemenin öngörülen hizmet unsurlarından farklı bir hizmet unsurunu da içermesi durumunda, –(Aracıdan beklenen hizmetin türü ve kapsamı alıcıyla yapılan ilgili sözleşmelerde yer alacaktır/almaktadır)- Örneğin; Sözleşmede aracıdan sadece belirli bir kalite ve teknik özellikteki eşyanın temin edilmesi istenildiği halde, eşyanın satın alınmasından sonraki elleçleme, navlun ve sigorta hizmetlerin de aracı tarafından yerine getirildiği durumlarda, alıcı firmaca aracıya yapılan ödemenin tamamının satın alma komisyonu olarak kabul edilmesi mümkün değildir. Söz konusu ödemeden aracının komisyon ücreti düşülüp, geriye kalan kısmın (fazla ödeme veya elleçleme, navlun ve sigorta gideri, yurt dışı kara taşıması, vb. tutarının) gerçekte ödenen ve ödenecek kıymete yapılacak ilaveler içerisinde yer aldığından, eşyanın gümrük kıymetine ilave edilmesi gerekmektedir.

- Alıcı ile aracı arasında aracılık sözleşmesi olsa bile aracının, satıcı veya kendi hesabına hareket ettiği ve/veya eşya üzerinde mülkiyetten doğan bir ayni hakka sahip olduğu ya da ticari muamele veya ithalatçının/alıcının ödediği fiyat üzerinde bir kontrol yetkisi olduğu, veya ilave riskler aldığı anlaşılırsa, bu tür ödemelerin masumane satın alma komisyonu olarak kabul edilmesi mümkün olmayıp, eşyanın gümrük kıymetine ilave edilmesi gerekir.

Yine, satın alma komisyoncusuna benzer şekilde çalışmakla birlikte, ondan farklı olarak, eşya üzerinde mülkiyetten doğan bir ayni hakka sahip olan ve ticari muamele veya ithalatçının ödediği fiyat üzerinde bir kontrol yetkisi bulunan dış ticaret şirketlerine, bağımsız çalışan aracılara ve alıcı ile satıcıyı bir araya getiren uluslararası şirketlere ödenen komisyonlar ile firmaların (kendi faaliyet ve genel yönetim giderlerini kendilerinin karşıladığı, kısmen de olsa bağımsız hareket eden, eşya üzerinde mülkiyetten doğan bir ayni hakka sahip olan ve eşya fiyatı üzerinde kontrol yetkisi bulunan) şubeleri aracılığıyla satın aldıkları ithal eşyaları için bu şubelerine ödedikleri komisyonların masumane satın alma komisyonu olarak nitelendirilmesi mümkün olmayıp, bu ödemelerin de eşyanın gümrük kıymetine ilave edilmesi gerekir.

Bu makalemizde, gümrük kıymetine giren komisyonların başlıca özellikleri ile komisyonların gümrük kıymeti, Katma Değer Vergisi ve Damga Vergisi açısından değerlendirilmesi yapılarak, bu konudaki kişisel görüşlerimiz belirtilecektir.

1- TANIMLAR

Eşyanın Gümrük Kıymeti: 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 24.maddesine göre ithal eşyasının gümrük kıymeti, eşyanın satış bedelidir. Satış bedeli, Türkiye'ye ihraç amacıyla yapılan satışta 27 ve 28. maddelere göre gerekli düzeltmelerin de yapıldığı, fiilen ödenen veya ödenecek fiyattır. Fiilen ödenen veya ödenecek fiyat, ithal eşyası için alıcının, satıcıya veya satıcı yararına yaptığı veya yapması gereken ödemelerin toplamıdır. Bu fiyat, ithal eşyasının satış koşulu olarak, alıcının satıcıya veya satıcının bir yükümlülüğünü karşılamak üzere üçüncü bir kişiye yaptığı veya yapacağı tüm ödemeleri kapsar. 24.madde hükümlerine göre gümrük kıymeti belirlenirken, ithal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatına 27.maddede belirtilen ilaveler yapılır.

Gümrük Kanunun 24.maddesi hükümlerine göre belirlenemeyen gümrük kıymeti, Kanun’un 25.maddesinde belirtilen diğer yöntemlerin sırasıyla uygulanması suretiyle belirlenir. 25.madde hükümlerine göre belirlenemeyen gümrük kıymeti, Kanun’un 26.maddesinde belirtilen hükümlere göre belirlenir. Kanun’un 24, 25 ve 26.madde hükümlerine göre belirlenemeyen ithal eşyasının gümrük kıymeti ise, Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT)’ın VII’inci Maddesi, Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasının VII.Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Anlaşma, Bu Anlaşmaya göre oluşturulan Gümrük Kıymeti Teknik Komitesi’nin Kararları, Gümrük Kıymeti Yorum Notları, Gümrük Kanunu ve Gümrük Yönetmeliği’nin eşyanın gümrük kıymetine ilişkin diğer hükümleri ile bu hükümlere uygun prensip ve yöntemlerle ve Türkiye’deki mevcut veriler esas alınarak belirlenir.

Basitçe Komisyon Ücreti: Bir alım satım işlemine aracılık yapan kişi veya firmaya, yaptığı bu aracılık hizmeti karşılığı ödenen ücret olup, genelde aracılık yapılan mal veya hizmet tutarının yada faturanın belli bir yüzdesi (örneğin % 5) olarak ödenir. Komisyon ve tellaliye, bir satış sözleşmesinin tamamlanmasına katkıda bulunan aracılara yapılan ödemedir.

Gümrük Açısından Komisyon: Sınır ötesi bir ticari işlemde, taraflardan biri veya her ikisince bu işin gerçekleşmesinde katkıda bulunan aracıya yapılan ödemedir.

Satın Alma Konisyonu: Bir satın alma aracısının çalışmaları karşılığı aldığı ücrettir.

Satın Alma Komisyoncusu: Alıcı adına ve hesabına ya da kendi adına fakat alıcı hesabına ve alıcı yararına hareket eden, eşyanın alıcısı için çalışan bir aracı olup, alıcının isteğine ve vermiş olduğu göreve göre hareket eder (Örneğin, tedarikçileri araştırılarak en uygun tedarikçiyi/satıcıyı bulur, alıcının isteklerini satıcıya iletir, numuneleri araştırıp temin eder, eşyaları kontrol eder, bazı durumlarda yardım mahiyetinde olmak üzere eşyaların taşınması, depolanması ve teslimi vb. konularında alıcıya hizmet sunar).

- 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 27/1-a-i maddesi uyarınca, satın alma komisyonları dışındaki komisyonlar ve tellâliyenin, eşyanın fiilen ödenen veya ödenecek fiyatına dahil edilmemiş, ancak alıcı tarafından üstlenilen bölümünün, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 24 üncü maddesi hükümlerine göre gümrük kıymeti belirlenirken, ithal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatına ilave edilmesi gerekmektedir.

- 4458 sayılı Gümrük Kanununun 27/4 maddesinde de "satın alma komisyonları" ifadesi; "ithalatçının temsilcisine kıymeti belirlenecek eşyanın satın alınmasında yurtdışında verdiği temsil hizmeti karşılığında ödediği ücret" şeklinde tanımlanmıştır.

- Bazı ticari işlemlerde, satın alma komisyoncusu mal alış sözleşmesini kendi adına yapar ve ithalatçıya, eşyanın fiyatı ve kendi komisyon ücretini ayrı ayrı gösteren kendisinin düzenlediği bir ikinci faturayı verir. Kendi faturasını vermesi (ikinci bir satış faturası düzenlemiş olması) ne kendisini eşyanın alıcısı/satıcısı yapar ne de komisyon ücretini eşyanın fiyatının/kıymetinin bir parçası yapar. Satın alma komisyonu fiyattan, eşyanın kıymetinden ayırt edilebiliyorsa, eşyanın satış bedeline, eşyanın gümrük kıymetine katılmaz.   

Satış Komisyoncusu: Satıcı adına ve hesabına çalışır, satıcı yararına hareket eder, müşteri bulur, siparişleri toplar, bazı durumlarda eşyanın depolanması, ambara alınması ve alıcıya gönderilmesini de üstlenir. Aldığı ücret “satış komisyonu” olarak adlandırılır. Satıcının komisyoncusu vasıtasıyla satılan eşya istisnalar hariç, satış komisyonu ödenmeden satın alınamaz. Satış komisyonunun (satın alma komisyonunun) eşyanın satış bedeline, eşyanın gümrük kıymetine eklenmesi gerekir.  

Tellal: Taraflardan hiçbirinin temsilcisi, vekili, memuru veya acentesi gibi sıfatlarla devamlı şekilde bağlı olmadan ücret karşılığında, sözleşmelerin yapılması için taraflar arasında aracılık yapmayı meslek edinen kişidir. Tellal, aynı zamanda hem satıcı hem de alıcı için aracılık yapmakta ve genellikle iki tarafı eşyanın satışı konusunda bir araya getirmek dışında başka bir görevi bulunmamaktadır.  

Tellaliye ücreti: Genel olarak tellalın aracılık yaptığı işlerin/işlemin tutarı üzerinden yüzde olarak aldığı ücrettir. Tellal tarafından alınan ücret, sınırlı denilebilecek sorumlulukları ile orantılıdır. Tellallık ücretinin fatura bedeline dahil edilmediği ve çeşitli şekillerde ithalatçı tarafından ödendiği durumlarda, eşyanın gümrük kıymetine eklenmesi gerekir.

- Tellaliye tutarının ithalatçı ve ihracatçı tarafından ortaklaşa ödendiği durumda, alıcı/ithalatçının payına düşen kısmın ithal edilen eşyanın gümrük kıymetine katılması gerekir.

II- KOMİSYON ÖDEMELERİ VE GÜMRÜK KIYMETİ

Gümrük Kanunu’nun 27.maddesinde: 24’ncü madde hükümlerine göre gümrük kıymeti belirlenirken, ithal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatına “Satın alma komisyonları dışındaki komisyonlar ve tellâliye” giderlerinin de ilave edileceği, Gümrük Kanunu’nun 28.maddesinde ise: “Satın alma komisyonları”nın, ithal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatından ayırt edilebilmeleri koşuluyla gümrük kıymetine dahil edilmeyeceği hükme bağlanmıştır.

- Satın alınan eşya ile ilgili olarak alıcının üslendiği komisyon ve tellaliye gümrük kıymetinin bir unsurudur, gümrük kıymetinin bir parçasıdır. Komisyonların gümrük kıymetine katılmasının tek istisnası, alıcının temsilcisine kendisini yurt dışında eşyanın satın alınması sırasında temsil etmek suretiyle yerine getirdiği hizmete karşılık ödediği veya ödeyeceği ücrettir. Alıcının kendisinin veya firmasında çalıştırdığı ücretlilerden birisinin satın alma görüşmelerini yapmak üzere yurt dışına gitmesi durumunda, bunun için yapılan seyahat giderleri ile ücret ödemelerinin alıcının giderleri olduğu ve satın alınan eşyanın fiyatına eklenemeyeceği açıktır. Benzer şekilde, bir aracının ticari muamele sırasında aynı fonksiyonu yenine getirmek üzere tutulmasına ilişkin yapılan giderlerinde (satın alma komisyonunun da) gümrük kıymetine eklenmesi için bir sebep yoktur.  

Gümrük kıymeti açısından komisyonların tabi tutulacağı işlem, aracıdan sağlanan hizmetin gerçek niteliğine bağlıdır. Gümrük İşbirliği Konseyi (GİK) içtihatlarının 2.1 İzah notunda komisyon ve tellaliye ile aracıların genel özellikleri açıklanarak, Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT)’ın 8.maddesi kapsamında incelenmiş olup; Aracıların/komisyoncuların yerine getirdiği hizmetlerin genellikle ticari belgelerden anlaşılamaması nedeniyle, Ulusal gümrük idarelerinin, Anlaşmanın bu hükmünün uygulanabilmesi için gerekli ve makul önlemleri alması gerektiği sonucuna varılmıştır.  

- Karşılaşılan bir komisyon ödemesinin gümrük kıymetine giren “Satın alma komisyonları dışındaki bir komisyon ve tellâliye”mi? Yoksa gümrük kıymetine girmeyen “Satın alma komisyonu”mu? Olduğunun iyi incelenmesi ve tespit edilmesi gerekir.

Komisyonların gümrük kıymetine girip girmediğini belirlemede yapılması gereken en önemli çalışma, aracının/komisyoncunun verdiği/gördüğü hizmetin gerçek niteliğinin ne olduğunun tespit edilmesidir.

Bunun için:

- Aracı ile satıcı/ihracatçı arasında temsil ilişkisi olup olmadığı, 

- Aracı ile ithalatçı/alıcı arasında temsil ilişkisi olup olmadığı, 

- Aracının kendi adına hareket edip etmediği,

- Aracının, eşya üzerinde tasarruf hakkının bulunup bulunmadığı,

- Aracının üstlendiği risk ve hizmetlerin normal bir satın alma komisyoncusu - alıcı ilişkisindeki risk ve hizmetler olup olmadığı, komisyoncunun ilave bir risk alıp almadığı veya ek bir hizmet yerine getirip getirmediği,

- Gerek alıcı ile aracı arasında, gerekse satıcı ile aracı arasında, fiyatı etkileyebilecek türden bir münasebetin bulunup bulunmadığı,

- Aracının yaptığı hizmetle, alıcı tarafından ödenen hizmet bedelinin orantılı olup olmadığı ve yapılan ödemenin öngörülen hizmet unsurlarından farklı bir hizmeti veya ek bir hizmet türünü de içerip içermediği,

- Satın alma komisyonu olduğu belirtilen ödemenin kime yapıldığı,

Hususlarının, konuya ilişkin düzenlenen sözleşmeler, yapılan yazışmalar, faks teyitleri, sipariş emirleri,  e-mail notları, alıcının banka/transfer talimat yazıları, banka transfer yazıları veya banka transfer dekontları, swift mesajları, ödeme belgeleri, mektup, teleks, akreditif vb. belgeler ile alıcının ilgili muhasebe kayıtlarının (mümkünse aracının muhasebe kayıtlarının) ayrıntılı şekilde incelenip araştırılarak açıklığa kavuşturulması, yapılan komisyon ödemesinin gümrük kıymetine giren bir komisyon mu? (Satış komisyonu), Yoksa gümrük kıymetine girmeyen bir komisyon mu? (Satın alma komisyonu) olduğunun netleştirilmesi gerekir.

Örneğin:

- Aracı/komisyoncu ile satıcı/ihracatçı arasında ya da satıcıya bağlı bir kişiyle temsil ilişkisi varsa, aracı satıcı adına yada yararına hareket ediyorsa, ücretini satıcıdan yada satıcı yararına hareket eden veya satıcıya bağlı bir kişiden alıyorsa, yada satış koşulu gereği ücretini alıcıdan alıyorsa,

- Aracı kendi adına hareket ediyorsa, aracı alım-satıma konu olan eşya üzerinde bir tasarruf hakkına sahipse (örneğin, alıcı alım işleminden vazgeçtiği takdirde, satıcı söz konusu eşyayı bir başkasına satma hakkına sahipse), ya da aracı eşya üzerinde mülkiyetten doğan ayni bir hakka sahipse (örneğin, eşyanın alıcı tarafından satılması sonrasında satış yada satış hasılatı üzerinden bir pay alıyorsa),

- Aracı, yapılan ticari muamele (alış-satış) veya ithalatçının ödediği fiyat üzerinde bir kontrol yetkisine sahipse, aracı eşyanın mülkiyetine ilişkin risklerden doğrudan etkileniyor ve bunları yükleniyorsa, bunlardan sorumluysa,

- Komisyoncu her halükârda hasar gören veya kaybolan eşyadan/bu eşyaların tazmininden sorumluysa,

- Komisyoncu, yükleme ve elleçleme giderlerinin alıcı ile anlaşılan tutarı aşması durumunda aşan kısmı üstleniliyorsa, düşük olması durumunda ise fark tutar komisyoncuya kalıyorsa,

- Komisyoncu kendi ücretinden ayrı olarak satıcının yaptığı iskonto veya geri ödemelerden yararlanıyorsa,  

Bu durumlarda, komisyoncunun muhtemelen satın alma komisyoncusu olarak hareket etmediği anlaşılır. Alıcı tarafından yapılan ve fiyata dahil edilmemiş bu tür ödeme veya ödenecek tutarların –(Satın alma komisyonları dışında kalan komisyon ve tellaliye olarak)-  gümrük kıymetine ilave edilmesi gerekir.  

Öte yandan;  

- Aracı/komisyoncu alıcı adına ve hesabına hareket ediyorsa ya da kendi adına fakat alıcı hesabına ve alıcı yararına hareket ediyorsa,

- Alıcının isteklerini satıcıya iletiyorsa,

- Alıcı adına araştırmalar, fiyat ve kalite karşılaştırması yapıp eşya numunesi topluyorsa,

- Alıcının isteği ve belirlediği şartlara göre ithal edilecek eşyanın üretim veya tedarik sürecini kontrol ederek, belirli kalitede eşyanın üretim veya tedarikini sağlıyorsa,  

- Yurt dışından satın alınan malların, alıcının isteği ve belirlediği şartlara göre ve bedellerinin alıcı tarafından ödenmesi şartıyla yükleme ve elleçleme işlemlerini sağlıyor, bu işlemleri organize ediyorsa,  

 Bu durumlarda, komisyoncu satın alma komisyoncusu, aldığı ücrette satın alma komisyonu olup, eşyanın gümrük kıymetine eklenmemesi gerekir.   

Diğer Taraftan, Alıcı Tarafından;

- Satın alınacak eşyanın miktarının,

- Eşyanın kimden satın alınacağının,

- Eşyalar için ödenecek fiyatın ne olacağının,

- Emtianın cinsi, kalitesi ve özelliklerinin ne olacağının,

- Eşya sevkiyat tarihi ve sevkiyat şeklinin ne olacağının,

- Eşyaların yurt dışında elleçleme, paketleme, ambalajlama işlemine tabi tutulup tutulmayacağının, vb.

Önceden saptandığı ve aracının/komiynoncunun buna göre, alıcının emirlerine göre hareket ettiği durumlar ile,

- İthalata konu eşya bedelinin alıcı tarafından doğrudan satıcıya ödendiği,

- Eşya bedelinin komisyoncu tarafından satıcıya ya da satıcının gösterdiği firma veya şahsa ödenmesine karşın, komisyoncunun yapacağı bu ödemeden önce söz konusu eşya bedelinin alıcı tarafından aracıya/komisyoncuya ödendiği,

- Ödenen komisyonun aracılık yapılan mal veya hizmet tutarının yada faturanın belli bir yüzdesi olduğu veya, bir takvim yılı içinde yada belirli bir dönem içinde ödenecek komisyon miktarının, o dönemdeki toplam mal bedelinin belirli bir oranı olduğu veya komisyon bedelinin değişken/seçmeli bir tutar olarak belirlendiği,

Durumlarda, yapılan ödemenin satın alma komisyonu olarak kabul edilmesi ve eşyanın satış bedeline, eşyanın gümrük kıymetine katılmaması gerekir.

Ancak:

- Satıcı veya satın alma komisyoncusunun, satılan eşya bedeli ve komisyon bedelini ayrı ayrı göstermeyip, birleşik ve tek bir fatura düzenlendiği durumda, satın alma komisyonu tutarı, mal bedelinden ayırt edilemediği için fatura tutarının tamamının gümrük kıymeti olarak kabul edilmesi gerekir.           

Aracının/satın alma komisyoncusunun yaptığı hizmetle alıcı tarafından ödenen hizmet bedelinin orantılı olmayıp, ödenen hizmet bedelinin daha fazla olması ya da yapılan ödemenin öngörülen hizmet unsurlarından farklı bir hizmet unsurunu da içermesi durumunda –(Aracıdan beklenen hizmetin türü ve kapsamı alıcıyla yapılan ilgili sözleşmelerde yer alacaktır/almaktadır)- örneğin, sözleşmede aracıdan sadece belirli bir kalite ve teknik özellikteki eşyanın temin edilmesi istenildiği halde, eşyanın satın alınmasından sonraki elleçleme, navlun ve sigorta hizmetlerin de aracı tarafından yerine getirildiği durumlarda, alıcı firmaca aracıya yapılan ödemenin tamamının satın alma komisyonu olarak kabul edilmesi mümkün değildir. Söz konusu ödemeden aracının komisyon ücreti düşülüp, geriye kalan kısmın (fazla ödeme veya elleçleme, navlun ve sigorta, yurt dışı kara taşıması, vb. tutarının) gerçekte ödenen ve ödenecek kıymete yapılacak ilaveler içerisinde yer aldığından, eşyanın gümrük kıymetine ilave edilmesi gerekmektedir.

- Alıcı ile aracı arasında aracılık sözleşmesi olsa bile aracının, satıcı veya kendi hesabına hareket ettiği ve/veya eşya üzerinde mülkiyetten doğan bir ayni hakka sahip olduğu ya da ticari muamele veya ithalatçının/alıcının ödediği fiyat üzerinde bir kontrol yetkisi olduğu, veya ilave riskler aldığı anlaşılırsa, bu tür ödemelerin masumane satın alma komisyonu olarak kabul edilmesi mümkün olmayıp, eşyanın gümrük kıymetine ilave edilmesi gerekir.

- Yine, satın alma komisyoncusuna benzer şekilde çalışmakla birlikte, ondan farklı olarak, eşya üzerinde mülkiyetten doğan bir ayni hakka sahip olan ve ticari muamele veya ithalatçının ödediği fiyat üzerinde bir kontrol yetkisi bulunan dış ticaret şirketlerine, bağımsız çalışan aracılara ve alıcı ile satıcıyı bir araya getiren uluslararası şirketlere ödenen komisyonlar ile firmaların (kendi faaliyet ve genel yönetim giderlerini kendilerinin karşıladığı, kısmen de olsa bağımsız hareket eden, eşya üzerinde mülkiyetten doğan bir ayni hakka sahip olan ve eşya fiyatı üzerinde kontrol yetkisi bulunan) şubeleri aracılığıyla satın aldıkları ithal eşyaları için bu şubelerine ödedikleri komisyonların masumane satın alma komisyonu olarak nitelendirilmesi mümkün olmayıp, bu ödemelerinde eşyanın gümrük kıymetine ilave edilmesi gerekir.

- İthalatçı satın alma komisyonu adı altında ödediği ücretin aracılık ücreti olduğunu ispat edecek belgeleri ilgili gümrük idaresine sunmadığı veya sunamadığı takdirde, gümrük idaresi ücretin satın alma komisyonu olmadığına (bunun gümrük kıymetine giren satış komisyonu olduğuna) karar verebilir.

Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2002/36 Sayılı Genelgesine Göre De; İhracatçılar/yurtdışı satıcılar açısından, alıcının ödeme yapmaması veya ödeme güçlüğüne girmesi riskinden korumak için çeşitli finansman hizmetlerinin söz konusu olduğu, bu finansman hizmetlerinin, genellikle bir ücret karşılığı ihracatçı hesabına riski üstlenen bir aracıya (bu çoğunlukla bir bankadır) ödeme yapılmasını gerektirdiği, bu tür hizmetler karşılığı yapılan ödemelerin “teyit komisyonu” olduğu, alıcının bankasının ödeme yapmaması riskini karşılamak üzere yapılan teyidin satıcı hesabına yapıldığı kabul edilirse ve teyit komisyonunun, alıcı tarafından satıcıya veya bir üçüncü kişiye ithal eşyasının satılması koşulu olarak ödenmişse, bu teyit komisyonunun fiilen ödenen veya ödenecek fiyata dahil edilmesinin gerektiği,

- Alıcının, kendi insiyatifi ile satış sözleşmesinin sonuçlandırılmasını garanti altına almak amacıyla satıcıya teyitli akreditif ve gayri kabili rücu teyitli akreditif sağlamasının söz konusu olması durumda ise, ortaya çıkan komisyon ödemelerinin, alıcı tarafından doğrudan teyit işini üstlenen kuruma yapıldığı ve bu koşullar altında teyidin satış sözleşmesinde bir satış koşulu olarak yer almadığı, yapılan işlemde satıcıdan ziyade alıcının yararının söz konusu olduğundan, teyit komisyonu için ödenen tutarın fiilen ödenen veya ödenecek fiyata (eşyanın gümrük kıymetine) dahil edilmemesinin gerektiği belirtilmiştir.

- “Gümrük Kıymeti Teknik Komitesi”nin “Anlaşmanın 8 inci Maddesi Kapsamında Komisyon ve Tellaliye” başlıklı 2.1 sayılı İzah Notunda, konu ile ilgili açıklamalarında; Komisyon ve tellaliyenin, bir satış sözleşmesinin tamamlanmasına katkıda bulunan aracılara yapılan ödemeler olduğu,

- Kendi adına fakat temsil ettiği kişi hesabına eşya alım satımı yapan komisyoncunun (aracı olarak da nitelenebilir), satıcıyı veya alıcıyı temsilen sözleşmenin tamamlanmasına katkıda bulunduğu,                    
- Komisyoncunun ücretinin “komisyon” olarak adlandırıldığı ve genellikle eşyanın fiyatının belli bir oranı olarak hesaplandığı, belirtilmiştir.

- “Gümrük Kıymeti Teknik Komitesi”nin “Teyit Komisyonları” başlıklı 5.1 sayılı İzah Notunda da, konu ile ilgili açıklamalara yer verilmiş olup; …  Alıcının/İthalatçının, bankasının ödeme yapmaması riskini karşılamak üzere yapılan teyidin satıcı hesabına yapıldığı kabul edilirse ve teyit komisyonunun, alıcı tarafından satıcıya veya bir üçüncü kişiye ithal eşyasının satılması koşulu olarak ödenmişse, bu teyit komisyonunun fiilen ödenen veya ödenecek fiyata dahil olması gerektiği, yani, “Gümrük Kıymetinin Unsuru Olduğu”nun belirtildiği anlaşılmaktadır (Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2002/36 Sayılı Genelgesi). 

…

Devam Edecek.

12.02.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.