Kerim Çoban
E.Gümrük ve Ticaret Başmüfettişi
Çoban Gümrük Dış Ticaret Denetim Danışmanlık ve
Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği A. Ş.
k.coban0306@gmail.com

Şartlı Muafiyet Sistemi ve Serbest Bölgeler

Şartlı Muafiyet Sistemi: Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan (belge/izin sahibi firma ve/veya yan sanayici firma tarafından) ve serbest dolaşımda bulunmayan hammadde, yardımcı madde (katalizör olarak kullanılanlar dahil), yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşya, ambalaj ve işletme malzemesinin, Türkiye Gümrük Bölgesinde (Serbest bölgeler hariç) yerleşik firmalarca, ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın, vergileri teminata bağlanmak suretiyle bedelli ve/veya bedelsiz ithal edilmesi ve ihracat taahhüdünün gerçekleştirilmesine müteakip, alınan teminatın iade edilmesidir.  

Serbest bölgeler: Türkiye Gümrük Bölgesinin parçaları olmakla beraber;

a) Serbest dolaşımda olmayan eşyanın herhangi bir gümrük rejimine tabi tutulmaksızın ve serbest dolaşıma sokulmaksızın, gümrük mevzuatında öngörülen haller dışında kullanılmamak ya da tüketilmemek kaydıyla konulduğu, ithalat vergileri ile ticaret politikası önlemlerinin uygulanması bakımından, Türkiye Gümrük Bölgesi dışında olduğu kabul edilen,

b) Serbest dolaşımdaki eşyanın, bir serbest bölgeye konulması nedeniyle normal olarak eşyanın ihracına bağlı imkânlardan yararlandığı,

Yerlerdir.

- 1. Serbest bölgelerin sınırları ile giriş ve çıkış noktaları gümrük idarelerinin gözetimine tabidir.

2. Bir serbest bölgeye giriş veya çıkış yapan kişiler ve nakil araçları gümrük idaresi tarafından kontrol edilir.

3. Gümrük idareleri, serbest bölgeye giren, burada kalan veya çıkan eşyayı muayene edebilirler. Muayenenin yapılmasını sağlamak üzere eşyaya giriş veya çıkışlarda eşlik etmesi gereken taşıma belgesinin bir nüshasının gümrük idaresine verilmesi veya tetkike hazır tutulması gerekir. Muayene gerektiği takdirde, eşya gümrük idarelerine sunulur.

4. Gümrük idareleri, Gümrük Kanununda yer alan hükümlere uyacağı hususunda ciddi şüphe uyandıran kişilerin serbest bölgeye girişine izin vermeyebilir. 

- Serbest dolaşımda olan veya olmayan her türlü eşya serbest bölgelere konulabilir. Ancak, parlayıcı ve patlayıcı veya bir arada bulundukları eşya için tehlikeli olan veya korunmaları özel düzenek veya yapılara gerek gösteren eşya serbest bölgelerdeki bu niteliklere uygun yerlere konulur.

- Eşyanın serbest bölgelerde kalabileceği süre sınırsızdır.

Bir serbest bölgeye konulmuş serbest dolaşımda olmayan eşya;

1-a) Serbest dolaşıma giriş rejimi kapsamında ve 161.maddede belirtilen koşullar altında, serbest dolaşıma girebilir.

b) İzne gerek olmaksızın mutat elleçleme işlemlerine tabi tutulabilir.

c) Dahilde işleme rejimine tabi tutulabilir.

d) Gümrük kontrolü altında işleme rejimine tabi tutulabilir.

e) Geçici ithalat rejimine tabi tutulabilir.

f) 164.maddeye göre gümrüğe terk edilebilir.

g) İlgili kişinin, gümrük idarelerince gerekli görülen tüm bilgileri vermesi şartıyla imha edilebilir.

Eşyanın (c), (d) ve (e) bentlerinde belirtilen rejimlerden birine tabi tutulması halinde, serbest bölgelerin işletilmesine ve gümrük gözetimine ilişkin koşullar da göz önünde bulundurularak, ilgili rejimin gerektirdiği düzenlemeler yönetmelikle belirlenir.

2- Normal olarak ihracata bağlı olanaklardan yararlanan tarım politikası kapsamındaki eşya, yalnızca mutat elleçleme işlemine tabi tutulabilir. Bu işlemler izin alınmaksızın da yapılabilir.

1- Serbest Bölgelerde Yapılan Masraflar Eşyanın -Gümrük- Kıymetine Katılır mı?

Cevap: 1-a) Serbest dolaşımda olmayan eşya için bir gümrük yükümlülüğü doğduğunda, bu eşyanın gümrük kıymetinin serbest bölgede kalış süreleri içinde depolanma ve muhafaza edilme masrafları ile mutad elleçleme masraflarını da içeren fiilen ödenmiş veya ödenecek fiyata dayandığı hallerde ve söz konusu masraflar bu fiyattan (fiilen ödenen veya ödenecek fiyattan) ayrı olarak gösterilmeleri/ gösterilebilmeleri şartıyla gümrük kıymetine dahil edilmez.

Ancak; Eşyanın serbest bölgedeki depolanma masrafları ve serbest bölgede kaldığı süre içinde muhafaza edilme masrafları ile mutad elleçleme masrafları, 3065 sayılı KDV Kanunu’nun 21.maddesi gereği ithal edilen eşyanın (İthalatta) KDV Matrahına eklenerek ilgili gümrük idaresine beyan edilip KDV ve varsa ÖTV’nin ithalat sırasında ödenmesi gerekir.

Şayet; Söz konusu masraflar, fiilen ödenen veya ödenecek fiyattan ayrılamıyorsa, fiilen ödenen veya ödenecek fiyatın içine katılmış, bu fiyatla birlikte gösterilmiş ise ilgili eşyanın Gümrük kıymetine katılır.

b) Serbest bölgede mutat elleçlemelere tabi tutulan eşyanın gümrük vergilerinin hesaplanmasında, söz konusu eşyanın dikkate alınacak niteliği, gümrük kıymeti ve miktarı;  beyan sahibinin talebi ve söz konusu elleçlemelerin yapılmasına izin verilmiş olması kaydıyla, bu eşyanın 193.maddede belirtilen tarihte                   [ 193/1.madde: Bu Kanunla konulmuş aksine hükümler ve 193/2.madde hükümleri saklı kalmak kaydıyla, bir eşyaya uygulanacak ithalat veya ihracat vergileri tutarı, bu eşyaya ilişkin gümrük yükümlülüğünün  başladığı tarihteki vergi oranları ve diğer vergilendirme unsurlarına göre belirlenir.  … ] söz konusu elleçlemelere tabi tutulmamış gibi dikkate alınacak niteliği, gümrük kıymeti ve miktarıdır. Bu hükme Cumhurbaşkanınca istisna getirilebilir.

2- Serbest bölgede üçüncü ülke menşeli girdiler kullanılarak üretilen eşyanın serbest dolaşıma sokulmak istenilmesi durumunda beyan sahibinin talebi halinde Kanunun 161’inci maddesi, talep olmaması halinde ise aynı Kanunun 15.maddesi hükümlerine göre gümrük vergileri hesaplanır.

3- Normal olarak ihracata bağlı imkânlardan yararlanan tarım politikası kapsamında yer alan serbest dolaşımda bulunan eşyanın serbest bölgeye konulması halinde, ilgili mevzuatta öngörülen bir işlem veya kullanıma tabi tutulması zorunludur.

4- Üçüncü fıkrada belirtilen eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesinin bir başka yerine geri getirilmesi veya üçüncü fıkrada belirtilen bir işlem veya kullanıma tabi tutulmaması halinde gümrük idaresi ilgili mevzuat hükümlerine göre gerekli tedbirleri alır.

2- Türkiye Gümrük Bölgesi Dışında Veya Serbest Bölgelerde Yapılacak İşleme Faaliyeti

1) Şartlı muafiyet sistemi çerçevesinde, dahilde işleme izin belgesi kapsamında işlem görmüş ürünün veya değişmemiş eşyanın tamamı ya da bir kısmı, hariçte işleme rejimi hükümleri çerçevesinde daha ileri düzeyde işlenmek üzere Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere geçici olarak ihraç edilebilir.

2) Birinci fıkra hükmü çerçevesindeki işlem görmüş ürünün ithaline, bu ürünlerin ithalat vergileri tutarından, geçici ihracat eşyasının en son işleme faaliyetine tabi tutulduğu Türkiye Gümrük Bölgesi dışı veya serbest bölgeden aynı tarihte ithal edilmesi halinde uygulanacak vergi tutarının indirilmesi suretiyle hesaplanan tutar kadar teminat alınarak izin verilir.

Örnek 1: Afyonkarahisar’da konfeksiyon üzerine faaliyet gösteren Cooban firmasının sahip olduğu DİİB kapsamında iplik ithalatı ve boyanmış kumaş ihraç taahhüdü bulunduğunu varsayalım. Cooban firması, DİR  çerçevesinde ve DİİB kapsamında ipliği ithal eder, ithal ettiği iplikleri işleyerek Türkiye’de kumaş haline getirir/kumaş elde eder. Bilahare söz konusu kumaşları boyanmak üzere Serbest Bölgeye veyahut Türkiye Gümrük Bölgesi dışına geçici olarak ihraç eder, bahse konu kumaşlar boyandıktan sonra tekrar Türkiye’ye ithal edilir ve işlem görmüş ürün olarak rejim kapsamında ihraç edilir.        

Vergi uygulaması ise:  Birinci fıkra hükmü çerçevesindeki işlem görmüş ürünün ithaline, bu ürünlerin ithalat vergileri tutarından, geçici ihracat eşyasının en son işleme faaliyetine tabi tutulduğu Türkiye Gümrük Bölgesi dışı veya serbest bölgeden aynı tarihte ithal edilmesi halinde uygulanacak vergi tutarının indirilmesi suretiyle hesaplanan tutar kadar teminat alınarak izin verilir. Boyanmış kumaşın ithalat vergilerinden, boyanmamış kumaşın ithalat vergileri düşülerek kalan kısım kadar teminat alınır ve nihayetinde işlem görmüş ürünün (boyanmış kumaşın) ihracı ve DİİB’in kapatılması akabinde teminat çözülerek iade alınır.

 3- Serbest Bölgelere Gerçekleştirilen İhracat

Şartlı muafiyet sistemi çerçevesinde, belge süresi içerisinde serbest bölgeye ihraç edilen işlem görmüş ürünün aynen/değişmeden, veya serbest bölgede yeniden işleme faaliyetine tabi tutularak vasfının değişmesi (8’li bazda GTİP, madde adı, vb.) suretiyle en geç belge süresi bitiminden itibaren 3 (üç) ay içerisinde; serbest bölgeden başka bir ülkeye satışının yapılması, serbest bölgelerde bulunan tesislerin yapımında kullanılması, serbest bölgelerde bulunan tesislerde makine-teçhizat, demirbaşa kayıtlı eşya veya bunların parçası olarak kullanılması, serbest bölgelerde yerleşik gemi inşa faaliyetinde bulunan firmalara gemi inşasında kullanılmak üzere tesliminin yapılması, serbest bölgelerden gümrüksüz satış mağazalarına satışının yapılması veya serbest bölgelerden kara, deniz ve hava taşıtlarına kumanya olarak tesliminin yapılması durumunda, Serbest Bölge Müdürlüğünden veya Serbest Bölge Gümrük Müdürlüğünden alınacak  bu durumu tevsik edici yazıya istinaden  belge ihracat taahhüdü kapatılır.

- DİİB sahibi firmanın bir serbest bölgeye çıkardığı eşyanın, başka bir serbest bölgeye (ikinci bir serbest bölgeye) veya antrepoya satışının yapılması halinde, ikinci bir serbest bölgeye veya antrepoya satışı yapılan eşyanın ilgili DİİB taahhüdünün kapatılmasında kullanılması mümkün bulunmamaktadır.

Ancak; birinci serbest bölgeden ikinci serbest bölgeye veya antrepoya satışı yapılan eşyanın, bu ikinci serbest bölgeden veya antrepodan 2008/1 sayılı Genelgenin 23 ve 24.maddeleri çerçevesinde işlemlerinin tamamlandığının tevsiki kaydıyla belge ihracat taahhüdünün kapatılmasında kullanılması mümkün bulunmaktadır.

- DİİB sahibi bir firma tarafından serbest bölgeye çıkışı yapılan eşya, bu serbest bölgede tüketiliyor ise (örneğin serbest bölgeye gönderilen yağdan yemek yapılıp serbest bölgede tüketiliyor ise), bahse konu eşyanın ilgili DİİB taahhüdünün kapatılmasında kullanılması mümkün bulunmamaktadır.

- DİİB kapsamında serbest bölgelere ihraç edilen eşyanın bilahare (serbest bölgeye satışı yapılan malın Türkiye’ye ithal edilmek istenmesi halinde) serbest bölgeden yapılacak ithalatında [herhangi bir başka belge (yatırım teşvik belgesi veya bir başka DİİB/Dİİ) kapsamında olmaksızın], serbest bölgeden ithal edilen eşyaya ilişkin serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescil edildiği tarih dikkate alınarak (bu tarih itibarıyla belgenin/iznin geçerli olması gerekmektedir), bu işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan ithal girdiler için bu beyannameye ilişkin vergilerin, 2005/8391 sayılı Karar’ın 19.maddesinin dördüncü fıkrasında belirtilen şekilde ödenmiş olduğunun tespiti durumunda, belge/izin ihracat  taahhüdünün serbest dolaşıma giren eşyaya tekabül eden ihracatın gerçekleşmesi aranmaksızın kapatılması mümkün bulunmaktadır. Ancak, konuya ilişkin işlemler tekemmül ettirilirken, 2005/8391 sayılı Karar’ın 19.maddesinin dördüncü fıkrasında belirtilen diğer işlemlerin de (varsa) tamamlanması gerekir.

Örnek 2: Şartlı muafiyet sistemi kapsamında, belge süresi içerisinde bir serbest bölgeye ihraç edilen işlem görmüş ürünün aynen veya serbest bölgede işleme faaliyetine tabi tutularak vasfının değişmesi (8’li bazda GTİP, madde adı, vb.) suretiyle en geç belge süresi bitiminden itibaren 3 ay içerisinde; serbest bölgeden başka bir ülkeye satışının yapılması, serbest bölgelerde bulunan tesislerin yapımında kullanılması, serbest bölgelerde bulunan tesislerde makine-teçhizat, demirbaşa kayıtlı eşya veya bunların parçası olarak kullanılması, serbest bölgelerde yerleşik gemi inşa faaliyetinde bulunan firmalara gemi inşasında kullanılmak üzere tesliminin yapılması, serbest bölgelerden gümrüksüz satış mağazalarına satışının yapılması veya serbest bölgelerden kara, deniz ve hava taşıtlarına kumanya olarak tesliminin yapılması durumunda, Serbest Bölge Müdürlüğünden veya Serbest Bölge Gümrük Müdürlüğünden alınacak ve bu durumu tevsik edici yazıya istinaden  belge ihracat taahhüdü kapatılır.

Diğer tafartan; DİİB sahibi firmanın bir serbest bölgeye çıkardığı eşyanın, başka bir serbest bölgeye (ikinci bir serbest bölgeye) veya antrepoya satışının yapılması halinde, ikinci bir serbest bölgeye veya antrepoya satışı yapılan eşyanın ilgili DİİB taahhüdünün kapatılmasında kullanılması mümkün değildir.

Not: Bu konu başta olmak üzere, YYS Yıllık Faaliyet Raporu Hazırlanması, YYS Yıllık Zorunlu Eğitimlerinin Verilmesi, YYS Revizyonları, Ön İzleme, Yeni YYS Belgesi Hazırlıkları ve YYS Belgesi Alım Süreci, YYS Başvuru Formlarının Doldurulması, YYS Danışmanlığı, vb. Tüm YYS Süreçleri hakkında daha  fazla ayrıntılı bilgiyi, Gümrük ve Dış Ticaret Mevzuatı konularında gerekli Hukuki ve Mevzuat Desteğini, İdari ve Adli İtiraz Süreçleri, Dava Açılması, Dava Aşamalarının Takibi, İlgili Mevzuat Ve Hukuki Açılardan Gerekli İtiraz Ve Savunmaların Yapılarak Dava Sonucunun Olumlu Sonuçlandırılması,  Sonradan Kontrol/ Firma İncelemesi Yaptırılması, Antrepo Açma, Antrepo Genişletme, AN6, AN7, AN8 Raporlarının düzenlenmesi, … vb, işlemleri, Sürekli/ Düzenli, Aylık, Yıllık Gümrük ve Dış Ticaret Danışmanlığı, Olay (Konu) Başı Gümrük ve Dış Ticaret Danışmanlığı, Gümrük ve Dış Ticaret Mevzuatı Eğitimleri, … vb. konularında yardım, destek, danışmanlık ve benzeri hizmetleri -İsterseniz- Firmalarımız “Çoban Gümrük Dış Ticaret Denetim, Danışmanlık ve Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği A. Ş.”den veya “Çözüm Denetim Gümrük Dış Ticaret Ve Danışmanlık A. Ş.”den alabilirsiniz.

4- Serbest Bölgelerde Yerleşik Firmaların Demirbaşına Kayıtlı Eşyanın Tamir ve Bakıma Tabi Tutulmak Üzere Türkiye’ye İthali ve Yeniden İhracında Aşağıda Belirtilen Hususlara Dikkat Edilir

4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 108.maddesi, 2005/8391 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Kararı ile 2006/12 Sayılı Dahilde İşleme Rejimi Tebliği'nin 14 ve 15.maddelerinden hareketle; 1) Serbest bölgelerde yerleşik firmaların demirbaşında kayıtlı eşyanın tamir ve bakım amacıyla dahilde işleme rejimi kapsamında geçici ithal edilmek istenmesi halinde, sözlü beyana tabi tutulması ve söz konusu sözlü beyan formunun tescilinin dahilde işleme izni hükmünde sayılarak, izne ilişkin tüm işlemlerin sözlü beyan formu üzerinden gerçekleştirilmesi,

2- Kamu alacağının güvence altına alınmasını teminen, ilgili Gümrük Müdürlüklerinde dahilde işleme rejimi kapsamında yapılacak işlemlere ilişkin teminatın, ilgili serbest bölge işleticisi tarafından verilecek toplu teminat kapsamında da gerçekleştirilmesi, serbest bölge işleticisinin vereceği teminattan yararlanacak firma/firmaların, yine işletici tarafından ilgili Gümrük Müdürlüğü'ne bildirilmesi, bu bildiri kapsamı firmalardan işleticinin vereceği teminat dışında ayrıca bir teminat aranmaması, işleticinin vereceği teminat kapsamında yer almayan firma/firmalara ilişkin teminat işlemlerine ise mevcut haliyle devam edilmesi,      3- Tamir ve bakım işlemi yapılan söz konusu eşyanın ülkemizden serbest bölgeye yeniden ihracında sözlü beyanda bulunulması,

Şeklinde işlem tesis edilir.

Örnek 3: Serbest bölgelerde yerleşik firmaların demirbaşında kayıtlı eşyanın tamir ve bakım amacıyla DİR kapsamında Türkiye’ye geçici ithali durumunda, sözlü beyana tabi tutulması ve söz konusu sözlü beyan formunun tescilinin dahilde işleme izni hükmünde sayılarak, izne ilişkin tüm işlemlerin sözlü beyan formu üzerinden gerçekleştirilmesi, gümrük vergilerinin teminata (Bölge işleticisinin vereceği teminata) bağlanması, tamir ve bakım işlemi yapılan söz konusu eşyanın ülkemizden serbest bölgeye yeniden ihracında sözlü beyanda bulunulması, alınan teminatın iade edilmesi, şeklinde işlem yapılması gerekir.  

KAYNAKÇA

• 4458 Sayılı Gümrük Kanunu. 
• Gümrük Yönetmeliği.
• 2005/8391 Sayılı Dahilde İşleme Rejimi Kararı.
• İhracat 2006/12 Sayılı Tebliğ.
• Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2008/1 ve 2016/16 Sayılı Genelgeleri.

06.03.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.