Kerim Çoban
E.Gümrük ve Ticaret Başmüfettişi
Çoban Gümrük Dış Ticaret Denetim Danışmanlık ve
Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği A. Ş.
k.coban0306@gmail.com

İkincil İşlem Görmüş Ürünlerin Serbest Dolaşıma Sokulması

I- İLGİLİ MEVZUAT HÜKÜMLERİ

4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 114.maddesine göre:  1. Dahilde işleme rejimi kapsamında bir gümrük yükümlülüğünün doğması halinde, 115.madde hükümleri saklı kalmak kaydıyla, gümrük vergileri, ithal eşyasının dahilde işleme rejimine ilişkin beyannamenin tescil tarihindeki vergi oranı ve diğer vergilendirme unsurları göz önünde bulundurularak hesaplanır.

2. İthal eşyası, dahilde işleme rejimine ilişkin beyannamenin tescil tarihinde, tarife kotaları ve tarife tavanları çerçevesinde tercihli tarife uygulamasından yararlanabilir durumda ise söz konusu eşyanın bu tercihli tarifeden yararlanabilmesi, serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescil edildiği tarihte de mevcut tercihli tarifenin yürürlükte olmasına bağlıdır.

Gümrük Kanunu’nun 115.maddesine göre

1. İlgili kuruluşların görüşleri alınarak yönetmelikle belirlenen listede yer alan işleme faaliyetleri sonucunda, asıl işlem görmüş ürünlerle birlikte söz konusu listede belirtilen ikincil işlem görmüş ürünlerin elde edilmesi ve bu ikincil ürünlerin serbest dolaşıma sokulması halinde ithalat vergileri; asıl işlem görmüş ürünün ihraç edilen kısmı oranında ikincil işlem görmüş ürünlerin serbest dolaşıma girişine ilişkin beyannamenin tescil tarihindeki vergi oranı ve diğer vergilendirme unsurları esas alınarak  hesaplanır. 

Ancak, izin hak sahibi, bu ürünlere ilişkin vergilerin 114.maddede belirtilen usule göre tahakkukunu talep edebilir.

Tarım politikası çerçevesinde bir vergiye konu olan işlem görmüş ürünlerin vergiye tabi tutulmasına ilişkin usul ve esaslar Cumhurbaşkanınca belirlenir.

2. Bir şartlı muafiyet düzenlemesine tabi tutulan ya da serbest bölgeye konulan işlem görmüş ürünlerin ithalat vergileri, söz konusu şartlı muafiyet düzenlemesinin öngördüğü ya da serbest bölgelere ilişkin hükümlerin öngördüğü şekilde hesaplanır.

Ancak, işlem görmüş ürünlerin, gümrük kontrolü altında işleme rejimi dışında, yukarda düzenlenen gümrükçe onaylanmış işlem veya kullanım şekillerinden birine tabi tutulduğu hallerde, uygulanacak vergi 114.madde uyarınca hesaplanan miktardan az olamaz. İlgili kişi, verginin 114.maddede belirtilen usule göre hesaplanmasını isteyebilir.

3. İthal eşyasının, gümrük kontrolü altında işleme rejimine tabi tutulduğu hallerde, işlem görmüş ürünler söz konusu rejim çerçevesinde vergiye tabi tutulur.

4. Söz konusu ithal eşyası için amaca yönelik özel kullanım nedeniyle indirimli veya sıfır ithalat vergi oranının uygulanmasının öngörüldüğü hallerde, bu uygulamadan işlem görmüş ürünler de yararlandırılır.

5. Söz konusu ithal eşyasının Kanunun 167.maddesi uyarınca ithalat vergilerinden muaf olduğu hallerde, işlem görmüş ürünler de bu muafiyetten yararlandırılır.

4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 234.maddesine göre: 1. Serbest dolaşıma giriş rejimi veya kısmi muafiyet suretiyle geçici ithalat rejimine tabi tutulan eşyaya ilişkin olarak, yapılan beyan ile muayene ve denetleme veya teslimden sonra kontrol sonucunda;

a) 15’inci maddede belirtilen Gümrük Tarifesini oluşturan unsurlarda veya vergilendirmeye esas olan sayı, baş, ağırlık gibi ölçülerinde aykırılık görüldüğü ve beyana göre hesaplanan ithalat vergileri ile muayene sonuçlarına göre alınması gereken ithalat vergileri arasındaki fark % 5'i aştığı takdirde, ithalat vergilerinden ayrı olarak bu farkın üç katı para cezası alınır. 

b) Kıymeti üzerinden ithalat vergilerine tabi eşyanın beyan edilen kıymeti, 23 ilâ 31.maddelerde yer alan hükümler çerçevesinde belirlenen kıymete göre noksan bulunduğu takdirde, bu noksanlığa ait ithalat vergilerinden başka vergi farkının üç katı para cezası alınır. 

c) Satış birimine göre miktar itibarıyla % 5'i geçmeyen bir fark ile maddi hesap hatasından doğan noksan kıymet beyanlarında, bu farklara ait ithalat vergilerinden başka vergi farkının yarısı tutarında para cezası alınır.  

2. Dahilde işleme rejimi, gümrük kontrolü altında işleme rejimi ve tam muafiyet suretiyle geçici ithalat rejimi hükümlerine tabi eşyaya ilişkin olarak yapılan beyan ile muayene ve denetleme veya teslimden sonra kontrol sonucunda; birinci fıkrada belirtilen farklılıkların tespiti durumunda vergi farkının yarısı tutarında idari para cezası verilir. 

3. Yukarıda belirtilen aykırılıkların gümrük idaresince tespit edilmesinden önce beyan sahibince bildirilmesi durumunda söz konusu cezalar yüzde on nispetinde uygulanır.

4. Genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri için yukarıda belirtilen cezalara ilişkin hükümler uygulanmaz. Bu gibi hallerde, 241.maddenin birinci fıkra hükmüne göre işlem yapılır.

5. 194.maddenin birinci fıkrası uyarınca doğan gümrük yükümlülüğü kapsamında ödenmesi gereken ithalat vergilerinin anılan maddenin dördüncü fıkrasında öngörülen tarihe kadar hiç ödenmemiş veya eksik ödenmiş olduğunun gümrük idarelerince yapılan kontrol sonucunda tespit edildiği durumda, ödenmesi gereken ithalat vergilerinin söz konusu dördüncü fıkrada belirtilen faizi ile birlikte tahsilinin yanı sıra, yükümlüsü hakkında bu vergilerin dörtte biri tutarında para cezasına  hükmedilir. Bu fıkrada belirtilen hiç ödenmeyen veya eksik ödenen ithalat vergilerinin yükümlüsünce gümrük idaresinin tespitinden önce bildirilmesi durumunda bu cezaya hükmedilmez. 194.maddenin dördüncü fıkrası uyarınca işlem yapmakla yetinilir.

6. Bir ila üçüncü fıkralara göre verilen cezalar 241.maddenin birinci fıkrasında belirtilen miktardan (2024 yılı için: 828-TL) az olamaz.

İkincil İşlem Görmüş Ürünün Serbest Dolaşıma Sokulması

Topluluk Gümrük Kodunu (TGK) Tesis Eden 2913/92 Sayılı Konsey Tüzüğü'nün 121 ve 122’nci Maddeleri, Gümrük Kanunu'nun Bu Maddelere Karşılık Gelen 114 ve 115’inci Maddeleri Göz Önünde Bulundurularak, DİR Kapsamında Elde Edilen İkincil İşlem Görmüş Ürünlerin (İİGÜ) Serbest Dolaşıma Sokulmak İstenmesi Halinde;

1) Vergilendirmenin Gümrük Kanunu'nun 114.maddesine göre yapıldığı durumda, İİGÜ'nün elde edilmesinde kullanılan ithal eşyasının ithali aşamasında gümrük idaresine ibraz edilen ve bu eşyanın serbest dolaşım statüsünü tevsik eden A.TR Dolaşım Belgesi ile ithal eşyasının Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi veya Serbest Ticaret Anlaşması çerçevesinde tercihli rejimden faydalanması için kullanılan Form A Belgesi veya EUR 1 Dolaşım Sertifikası gibi menşe ispat belgeleri, İİGÜ için de aynı tercihli tarife uygulamasından faydalandırılmak üzere dikkate alınır.

- Dahilde işleme rejimi kapsamında asıl işlem görmüş ürün yanında elde edilen ikincil işlem görmüş ürünlerin serbest dolaşıma giriş rejimi hükümlerine göre ithali halinde;

a) İthali kontrole tabi yakıt, atık veya hurda niteliğindeki ikincil işlem görmüş ürünlerin serbest dolaşıma girişinde Çevre Katkı Payı tahsil edilir.

Ancak, Dahilde İşleme Rejimi kapsamında ithal edilen eşya atık ve metal hurdalar ise bahse konu eşyanın ithalatı esnasında çevre katkı payı ödenmesi halinde, söz konusu atık/hurdanın işlenmesi sonucu atıklar ve hurdaların ikincil işlem görmüş ürün olarak elde edilmesi ve bu ürünün serbest dolaşıma girişinde ikinci kez çevre katkı payı ödenmez.

Öte yandan, ithal edilen eşyanın yurt içinde işlenmesinden veya herhangi bir isçilik, işleme, kullanım veya bekleme sonucu atık/metal hurda özelliği kazanması veya bu eşyadan atık ve metal hurda olarak ikincil işlem görmüş ürün elde edilmesi ve bu ürünün serbest dolaşıma sokulmak istenilmesi halinde çevre katkı payının tahsil edilmesi gerekir.

b) 2005/8391 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Kararının 5.maddesi uyarınca dahilde işleme rejimi kapsamında ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılacak eşya ithal edilebileceği gibi yurt içinden de temin edilebilir. İkincil işlem görmüş ürünlerin, Türkiye Gümrük Bölgesinde serbest dolaşımda bulunan eşyadan elde edilmiş olması halinde, bahse konu ikincil işlem görmüş ürünlerin beyan edilme zorunluluğu bulunmamaktadır. Ancak, ikincil işlem görmüş ürünün üretiminde kullanılan eşdeğer eşyaya tekabül eden oranda ithalat yapılmış ise bu ithalattan elde edilen ikincil işlem görmüş ürünün 2006/12 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Tebliği’nin 38.maddesi dokuzuncu fıkrası uyarınca gümrük mevzuatı çerçevesinde gümrük idaresi gözetiminde imhası, gümrüğe terk edilmesi, çıkış hükmünde gümrüğe teslimi veya serbest dolaşıma giriş rejimi hükümlerine göre ithal edilmesi gerekir.

2-a) Vergilendirmenin Kanun'un 115/1.maddesine göre yapıldığı ve İİGÜ'nün üretiminde kullanılan tüm ithal girdilerin aynı tercihli tarife uygulamasından faydalandığı durumlarda, bu ithal girdilerin ithali aşamasında gümrük idaresine ibraz edilen A.TR Dolaşım Belgesi, Form A Belgesi veya EUR 1 Dolaşım Sertifikası gibi menşe ispat belgeleri, İİGÜ için de aynı tercihli tarife uygulamasından faydalandırılmak üzere dikkate alınır.

b) Vergilendirmenin Kanun'un 115/1.maddesine göre yapıldığı ancak İİGÜ'nün üretiminde kullanılan tüm ithal girdilerin aynı tercihli tarife uygulamasından faydalanmadığı durumlarda, ithal girdilerin ithali aşamasında gümrük idaresine ibraz edilen söz konusu belgeler, İİGÜ için ithalat vergilerinin hesaplanmasında dikkate alınmaz.

- İkincil işlem görmüş ürünlerin serbest dolaşıma girişinde DİİB/izni üzerindeki miktar ve birim fiyatın gerçeği yansıtmadığı yönünde şüphe oluşması halinde, Gümrük Kanunu’nun 24. ve 25. maddelerinde belirtilen gümrük kıymeti belirleme yöntemlerinin kullanılması gerekir.

II- DEĞERLENDİRME VE SONUÇ

Yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere, Gümrük Kanunu’nun 115.maddesine göre;  …    ikincil işlem görmüş ürünlerin serbest dolaşıma sokulması halinde ithalat vergileri; asıl işlem görmüş ürünün ihraç edilen kısmı oranında ikincil işlem görmüş ürünlerin serbest dolaşıma girişine ilişkin beyannamenin tescil tarihindeki vergi oranı ve diğer vergilendirme unsurları esas alınarak hesaplanır. 

Ancak, izin hak sahibi, bu ürünlere ilişkin vergilerin Kanun’un 114.maddesinde belirtilen usule göre tahakkukunu talep edebilir.

Diğer bir deyişle, DİR kapsamında yapılan üretim sonucu ortaya çıkan İkincil İşlem Görmüş Ürünün  (İİGÜ) serbest dolaşıma sokulması halinde; ithalat vergileri tahakkuk, tahsil veya teminata bağlanırken ikincil işlem görmüş ürünlerin serbest dolaşıma girişine ilişkin beyannamenin tescil tarihindeki vergi oranı, döviz kuru ve diğer vergilendirme unsurları esas alınarak hesaplanır. Yani, İİGÜ’nün Serbest dolaşıma girişi sırasında İlgili SDGB’de uygulanacak vergi oranı, döviz kuru ve diğer vergilendirme unsurlarının bir ya da bir kaçı Kanun’un 115. Maddesine göre, bir ya da bir kaçı ise Kanun’un 114.maddesi dikkate alınarak uygulanamaz.

Normalde, ikincil işlem görmüş ürünlerin serbest dolaşıma girişinde Gümrük Kanunu’nun 115.maddesine göre [gerektiğinde ise (İzin hak sahibinin talebi üzerine) Kanun’un 114.maddesine göre] işlem yapılır.

Not: Bu konu başta olmak üzere, YYS Yıllık Faaliyet Raporu Hazırlanması, YYS Yıllık Zorunlu Eğitimlerinin Verilmesi, YYS Revizyonları, Ön İzleme, Yeni YYS Belgesi Hazırlıkları ve YYS Belgesi Alım Süreci, İlgili Ön Zorunlu Eğitimlerin Alınması, YYS Başvuru Formlarının Doldurulması, YYS Danışmanlığı, vb. Tüm YYS Süreçler hakkında daha fazla ayrıntılı bilgiyi, Gümrük ve Dış Ticaret Mevzuatı konularında gerekli Hukuki ve Mevzuat Desteğini, İdari ve Adli İtiraz Süreçleri, Dava Açılması, Dava Aşamalarının Takibi, İlgili Mevzuat Ve Hukuki Açılardan Gerekli İtiraz Ve Savunmaların Yapılarak Dava Sonucunun Olumlu Sonuçlanmasına Katkıda Bulunulması, Sonradan Kontrol/ Firma İncelemesi Yaptırılması, Antrepo Açma, Antrepo Genişletme, AN6, AN7, AN8 Raporlarının düzenlenmesi, …  vb, işlemleri, Sürekli/ Düzenli, Aylık, Yıllık Gümrük ve Dış Ticaret Danışmanlığı, Gümrük ve Dış Ticaret Mevzuatı Eğitimleri, …  vb. konularında yardım, destek, danışmanlık ve benzeri hizmetleri -isterseniz- Firmalarımız “Çoban Gümrük Dış Ticaret Denetim, Danışmanlık ve Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği A. Ş.”den veya “Çözüm Denetim Gümrük Dış Ticaret ve Danışmanlık A. Ş.”den alabilirsiniz.

Sonuç olarak

1-a) Dahilde İşleme rejiminin (DİR) ihlali sonucu Gümrük Mevzuatına uygun olarak, Gümrük İdarelerince düzenlenen Ek Tahakkuk ve Ceza Kararlarına itiraz edilmemesi ve yargı yoluna gidilmemesi, bunun yerine Gümrük Kanununun 244.maddesi ve Gümrük Uzlaşma Yönetmeliği hükümlerine göre Uzlaşmaya gidilmesinin,

b) Haklı olunduğu durumlarda ise Gümrük İdaresince düzenlenip tebliğ edilen Ek Tahakkuk ve Ceza kararlarına Gümrük Kanununun ilgili hükmü/ maddesi kapsamında ve süresi içinde bir üst makama itiraz edilmesi, itirazın ret edilmesi durumunda ise ilgili mahkemeye dava açılması gerekir.

2) Onaylanmış Kişi Statüsü (OKS) veya Yerkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası (YYS) sahibi olan firmalar ya da bu belgeleri almayı düşünen firmalar açıcından; Gümrük Kanununa (Güm.Kan. 324, 235, 236, 237, 238, 239, 241. Maddeleri) göre uygulanacak ceza kararları bir risk oluşturduğundan, ilgili ceza kararlarına   itiraz edilmemesi ve yargı yoluna gidilmemesi, bunun yerine Gümrük Kanununun 244.maddesi ve Gümrük Uzlaşma Yönetmeliği hükümlerine göre Uzlaşmaya gidilmesinin,

Firma lehine ve Mükellef menfaatlerine daha uygun olduğu değerlendirilmektedir.

23.09.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.