Kenan Uğurlugelen
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
E. Öğretim Görevlisi
kenanugurlugelen@hotmail.com

TFRS 16 Kiralama Sözleşmeleri ve Kiracının Muhasebe Kayıtları

Her zaman ifade ettiğim gibi, yasal bir zorunluluk gereği “tek düzen hesap planımız olmasına rağmen ne yazık ki mali nitelikli değer hareketlerinin muhasebeleştirilmesine yönelik tek düzen uygulamalarımız” bulunmamaktadır. Günlük, rutin ve sıradanlaşmış herhangi bir mali işlemin dâhil, tutulması zorunlu defterlere kayıt yaparken komşunun muhasebecisi ile kayıtsal bir fikir birlikteliğimiz maalesef olamayabiliyor.

Bütün bunların üzerine bir de TMS/TFRS ile BOBİ FRS gibi pek de alışkın olmadığımız ve belirli/belirsiz aralıklarla revize edilen finansal raporlama standartlarında yaşanan gelişmeler, meslek mensuplarınca değer hareketlerine yönelik yapılan/yapılması gereken kayıtların, muhtemel yanlışlıklarla neticelenmesine sebebiyet verebiliyor.    

TFRS 16 Kiralamalar Standardı, taraflar arasında yapılacak kiralama sözleşmelerinin; finansal tablolara alınması, ölçümü, sunumu ve açıklanmasına ilişkin ilkeleri belirlemektedir. Genel anlamda kiralama; bir bedel karşılığında bir varlığın kullanım hakkını, belirli süre devreden sözleşmedir. Standart kapsamında kiralama işlemleri; faaliyet kiralaması ile finansal kiralama olarak ikiye ayrılmaktadır. Faaliyet kiralamasına konu sözleşmeler, dayanak varlığın mülkiyetinden kaynaklı tüm risk ve getirilerin önemli ölçüde devredilmediği,  ayrıca mülkiyetin kira süresi sonunda kiraya veren tarafta kaldığı kiralamaları içermektedir. Finansal kiralamaya konu sözleşmeler ise dayanak varlığın mülkiyetinden kaynaklı tüm risk ve getirilerin önemli ölçüde devredildiği kiralamaları içermektedir.  

Örnek: Bir işletme 1 Ocak 2022 tarihinde mesleki eğitim faaliyetlerinde kullanılmak üzere 5 yıllığına bir binayı kiralamıştır. Yıllık kira bedeli 100.000 TL olarak yılsonunda yapılacaktır. Sözleşmede taraflar arasında tespit edilmiş bir faiz oranı yer almamaktadır. İşletmenin en son kullandığı kredi maliyetlerinde geçerli olan faiz oranı %12’dir.

Çözüm:

• Kiracı, kiralamanın fiilen başladığı tarihte kullanım hakkı varlığını maliyeti üzerinden ölçer. (TFRS 16 m.23)

• Kiralamanın fiilen başladığı tarihte kiracı, kira yükümlülüğünü o tarihte ödenmemiş olan kira ödemelerinin bugünkü değeri üzerinden ölçer. Kira ödemeleri, kiralamadaki zımni faiz oranının kolaylıkla belirlenebilmesi durumunda, bu oran kullanılarak iskonto edilir. Kiracı, bu oranın kolaylıkla belirlenememesi durumunda, kiracının alternatif borçlanma faiz oranını kullanır. (TFRS 16 m.26)

	01.01.2022	31.12.2022	31.12.2023	31.12.2024	31.12.2025	31.12.2026	Toplam
Ödeme Planı	-	1	2	3	4	5
Kira Ödemeleri	-	100.000	100.000	100.000	100.000	100.000	500.000
Bugünkü Değeri	-	89.286	79.719	71.178	63.552	56.743	360.478
Faiz Giderleri	-	43.257	36.448	28.822	20.281	10.714	139.522
Amortisman Gideri	-	72.095	72.095	72.095	72.095	72.098	360.478
Kullanım Hakkı	360.478	288.383	216.288	144.193	72.095	-
Kullanım Yükümlülüğü	360.478	303.735	240.183	169.005	89.286	-
Kâr/Zarara Etkisi	-	115.352	108.543	100.917	92.376	82.812	500.000

 

Kira Ödemesi		100.000	100.000	100.000	100.000	100.000	500.000
Ana Para Ödemesi		56.743	63.552	71.178	79.719	89.286	360.478
Faiz Gideri		43.257	36.448	28.822	20.281	10.714	139.522

*       Hesaplamalarda kuruş tutarı dikkate alınmadan yuvarlamalar yapılmıştır.

Sözleşme kapsamında muhasebe kayıtlarına esas teşkil etmesi bakımından öncelikle kira ödemelerinin bugünkü değerinin hesaplanması gerekecektir. Sözleşmeye konu dayanak varlık için 5 yıllık kira ödemelerinin bugünkü değeri %12 iskonto oranı üzerinden hesaplanacaktır. Bugünkü değer hesaplaması yapılırken, yıllık kira ödemelerinin tutarı iskonto oranı ile oranlanarak her ödeme dönemi için ayrı ayrı tespit edilecektir. (Yıllık Kira Ödemesi / (1 + İskonto Oranı) Vade  Hesaplanan bugünkü değer üzerinden (360.478 TL) “kullanım hakkı varlığı” ile “kullanım yükümlülüğü” muhasebe kayıtları bakımından dikkate alınacak tutar olacaktır.

Faiz giderleri; ödeme planı çerçevesinde her bir yıl için ödenmesi gereken yıllık kira ödemelerinin tutarından, her bir yıl için hesaplanan bugünkü değer tutarının çıkarılması sonucunda hesaplanacaktır.

Amortisman giderleri; “kullanım hakkı varlığı” tutarının sözleşmeye konu dayanak varlığın kira süresine oranlanmasıyla hesaplanacaktır. (360.478 TL / 5 yıl = 72.095,60 TL)

Sözleşme kapsamında belirlenen ödeme planına göre 5 yıllık bir dönemde ödenen toplam kira ödemelerinin tutarı 500.000 TL iken, bu tutarın bugünkü değerleri toplamı ise 5 yıllık dönem için 360.478 TL olarak gerçekleşecektir. Bu iki tutar arasındaki fark olan 139.522 TL ise toplam finansman gideri olarak muhasebe kayıtlarına alınacaktır.

Kiracı tarafından TFRS 16 Kiralamalar Standardı kapsamında yapılması gereken muhasebe kayıtları ise aşağıdaki gibi olacaktır:

…………………………………….01.01.2022……………………………………

KULLANIM HAKKI VARLIKLARI      360.478

                KULLANIM HAKKI YÜKÜMLÜLÜKLERİ         360.478

Kira başlangıcında kullanım haklarının kaydedilmesi

…………………………………….31.12.2022……………………………………

FİNANSMAN GİDERLERİ                 43.257

                KULLANIM HAKKI YÜKÜMLÜLÜKLERİ           43.257

Dönem faiz giderlerinin tahakkuk edilmesi

…………………………………….31.12.2022……………………………………

HİZMET ÜRETİM MALİYETİ           72.095

(Eğitim Amaçlı Olduğu İçin) 

                BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR                           72.095

Dönem amortisman giderlerinin tahakkuk edilmesi

…………………………………….31.12.2022……………………………………

KULLANIM HAKKI YÜKÜMLÜLÜKLERİ 100.000

                               BANKALAR                                           100.000

Dönem sonunda ilk yıl ödemesinin yapılması

……………………………………………./…………………………………………

11.05.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.