Kadir Tunçel
Vergi Müfettişi
kadirr_tuncel@hotmail.com

Soru ve Yanıtlarla Özetle Matrah Artırımı

Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin  7326 sayılı Kanun 31506 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 7326 sayılı kanunla kamuya olan borçların yapılandırılarak ödenmesi, devam eden ihtilaflı işlemlerin sona erdirilmesi, matrah artırımı yoluyla inceleme ve tarhiyat risklerinin ortadan kaldırılması, işletme kayıtlarının düzeltilmesi gibi hususları kapsadığı görülmektedir. Matrah artırımını tercih eden ve başvuruda bulunarak artırdıkları vergiyi ödeyen mükellefler  artırdıkları vergi türü ve dönemle ilgili olmak üzere herhangi bir şekilde vergi incelemesine ve tarhiyata muhatap olmamaktır.

1- Gelir/kurumlar vergisinde matrah artırımı oranları nelerdir?

Yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerinde vergiye esas alınan matrahlar, 2016 yılı için yüzde 35, 2017 yılı için yüzde 30, 2018 yılı için yüzde 25, 2019 yılı için yüzde 20 ve 2020 yılı için yüzde 15 oranlarından az olmamak üzere artırılır ve artırılan tutarın yüzde 20’si oranında vergisi ödenirse, yukarıdaki yıllar, gelir ve kurumlar vergisi yönüyle vergi incelemesinden muaf tutuluyor. Matrah artırımında bulunulan yıllara ilişkin gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerini zamanında veren ve bu beyannameler üzerinden tahakkuk eden vergileri süresinde ödemiş olan vergiye uyumlu mükellefler (kesinleşmiş vergi alacakları veya ihtilaflı alacaklar nedeniyle sağlanan kolaylıktan yararlanmamış olmaları koşuluyla) yüzde 20 yerine yüzde 15 vergi ödeyecekler.

Ancak, artırılan matrah tutarı, 2016, 2017, 2018, 2019 ve 2020 yılları için sırasıyla;

- Gelir vergisinde 47 bin, 49 bin 800, 52 bin 900, 56 bin 200, 63 bin 700 Türk Lirası’ndan,

- Kurumlar vergisinde 94 bin, 99 bin 600, 105 bin 800, 112 bin 400, 127 bin 500 Türk Lirası’ndan

az olamaz.

Mükellefler diledikleri yıl/yıllar için matrah artırımında bulunabilecek.

Beyanname vermekle birlikte zarar, indirim ve istisnalar nedeniyle matrah ve vergi beyan etmeyen ya da ilgili yıllarda faaliyette bulunmuş veya gelir elde etmiş olup da bu faaliyetlerini ve gelirlerini vergi dairesinin bilgisi dışında bırakanlar da dahil olmak üzere hiç beyanname vermemiş olan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri de matrah ve vergi artırımı yapabilecektir.

Geliri sadece basit usulde tespit edilen ticari kazançtan oluşan mükellefler için vergilendirmeye esas alınacak asgari matrah, bilanço esasına göre defter tutan mükellefler için belirlenmiş tutarların 1/10’undan, geliri sadece gayrimenkul sermaye iradından oluşanlar için 1/5’inden,  geliri bunlar dışında kalan diğer gelir vergisi mükellefleri (ücret, menkul sermaye iradı , diğer kazanç ve irat elde edenler) için ise işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler için belirlenmiş tutardan az olamayacak.

Aşağıdaki tabloda, gelir/kurumlar vergisi mükellefleri için belirlenen artırım oranları ve asgari artırım tutarları yer almaktadır:

2- Kanunun yayımından önce yapılan tarhiyatlar ve verilen düzeltme beyannamelerinin matrah artırımına etkisi var mı?

Matrah artırımından yararlanılan yılla ilgili kanunun yayımından önce yapılmış tarhiyatlar kesinleşmişse veya düzeltme beyannamesi verilmişse, kesinleşen ve düzeltilen tutarlar ilgili dönem beyanına ilave edilecek veya indirilecek, bir başka ifade ile matrah artırımı, kesinleşen tarhiyatlar ve düzeltilen tutarlar dikkate alınarak yapılacaktır.

Diğer taraftan, daha önce vergi incelemesine tabi tutulmuş mükellefler, vergi incelemesi yapılan yıllar için de artırımda bulunabilecektir. Vergi incelemesi artırıma engel değildir. Çünkü incelenmiş bir dönemin yeniden incelenmesi mümkündür. Bu incelemeyi önlemek için artırımda bulunulabilir.

3- Artırılan matrahtan indirim, istisna, zarar gibi indirimler yapılabilecek mi?

Hayır, istisna ve indirimler nedeniyle matrahtan indirim konusu yapılabilecek tutarlar ile geçmiş yıl zararları artırılan matrahlardan indirilemeyecek. Ancak bu tutarlar artırılacak matrahın tespitinde dikkate alınacak.

Ayıca artırılan matrahlar nedeniyle geçici vergi hesaplanmayacak. 

4- Sadece Matrah Artırımında Bulunmak Yeterli Mi?

Matrah ve vergi artırımının geçerli olabilmesi için, tahakkuk eden verginin peşin veya ilk taksiti Eylül 2021 ayı sonuna kadar olmak üzere ikişer aylık dönemler halinde 6 eşit taksitte ödenmesi gerekiyor. Ayrıca, artırımın geçerli olabilmesi için, ilk iki taksitin süresinde ödenmesi de şart. Matrah veya vergi artırımı sonucunda tahakkuk eden vergilerin tamamının ilk taksit ödeme süresi içerisinde peşin olarak ödenmesi hâlinde, bu vergilerden yüzde 10 indirim yapılıyor ve katsayı uygulanmıyor.

Ancak, matrah ve vergi artırımında bulunanlar, tahakkuk eden bu vergileri, öngörülen süre ve şekilde ödememeleri halinde artırım hükümlerinden yararlanma hakkını kaybediyorlar. Haklarını kaybeden mükellefler ise öncelikli olarak vergi incelemesine alınıyor ayrıca artırım nedeniyle tahakkuk eden vergileri gecikme zammı hesaplanarak takibe alınıyor.

5- Matrah artırımı için hangi oranda vergi ödenecek?

Artırılan gelir/kurumlar vergisi matrahları üzerinden %20 vergi ödenecek. Örneğin 2019 yılı için verdiği kurumlar vergisi beyannamesinde 1.000.000 TL matrah beyan eden bir kurum, artırım oranına göre hesaplanan (1.000.000 x %20=) 200.000 TL, bu yıl için belirlenen asgari artırım tutarı olan 112.400 TL’nin üzerinde olduğundan, artırdığı tutar üzerinden (200.000 x 0,20=) 40.000 TL vergi ödeyecek. 

Eğer bu kurumun 2019 beyannamesinde zarar beyan edilmiş olsaydı, 2019 yılı asgari artırım tutarı üzerinden (112.400 x %20=) 22.480 TL vergi ödenecekti. 

6- Vergi oranında indirim yapılıyor mu?

Evet, belli şartları sağlayan mükelleflere indirim yapılarak oran %15 olarak uygulanıyor. 
İndirimli oran uygulanabilmesi için aranan şartlar şunlar:

• Artırımda bulunulmak istenen yılla ilgili gelir/kurumlar vergisi  beyannamelerinin süresinde verilmiş olması,
• Söz konusu beyannameler üzerinden tahakkuk eden  vergilerin süresinde ödenmiş olması,
• Gelir/kurumlar vergisi için kanunun “kesinleşmiş alacaklar” ve “kesinleşmemiş veya dava safhasında bulunan alacaklar” kapsamında  yapılandırma hükümlerinden (Md.2 ve 3) yararlanılmaması.

7- Hesaplanan vergiden kesinti yoluyla ödenmiş vergiler mahsup edilebiliyor mu?

Hayır, matrah artırımından yararlanan mükelleflerin daha önce kesinti (stopaj) yoluyla ödedikleri vergiler artırılan matrahlar üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilemiyor. Ancak kesinti yoluyla ödenmiş olan ve gelir/kurumlar vergisi beyannamesinde mahsuptan arta kalan tutarların nakden veya mahsuben iadesi mümkün. Matrah artırımı bu iadeyi engellemiyor. Nitekim kanunda kesinti yoluyla ödenen vergilerin iadesi ile ilgili incelemelerin matrah artırımına rağmen yapılabileceği ve tarhiyat  hakkının saklı olduğu belirtiliyor.

8- Ücret gelirleri için artırım nasıl yapılacak?

Bilanço veya işletme hesabı esasına göre defter tutan gelir vergisi mükellefleri ile serbest meslek erbabına ilişkin asgari matrah tutarı üzerinden artırımda bulunan mükellefler, diğer gelir unsurları nedeniyle de vergi incelemesi ve tarhiyata muhatap olmayacaklar.

Beyannamelerinde, ticari ve zirai kazanç ile serbest meslek kazancı dışında kalan  ücret, menkul sermaye iradı ve diğer kazanç ve irat (bu kazanç veya iratların birkaçının elde edilmiş olması hali dahil) beyan eden gelir vergisi mükellefleri için, fiilen beyan edilen matrah ile işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler için belirlenen asgari matrahların yüksek olanı esas alınacak. Bu şekilde matrah artırımında bulunan mükellefler sayılan gelir unsurları itibariyle vergi incelemesi ve tarhiyata uğramayacaklar. 

Gayrimenkul sermaye iradının (kira gelirinin) yanında ücret, menkul sermaye iradı ve diğer kazanç ve irat beyan eden gelir vergisi mükellefleri de, fiilen beyan ettikleri matrah ile işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler için belirlenen asgari matrahlardan yüksek olanı esas alacaklar. Dolayısıyla, bu şekilde matrah artırımında bulunan mükellefler sayılan gelir unsurları itibariyle vergi incelemesi ve tarhiyata muhatap olmayacaklar.

9- Matrah artırımı yapılan yıllara ilişkin zararlar ne olacak?

Matrah artırımı yapılan yılda zarar varsa bu zararın  yarısı 2021 ve izleyen yılların karlarından indirilebilecek. Yani artırım yapılan yıla ilişkin mali zararın yarısının mahsup hakkı 2021 ve izleyen  yıllarda kaybedilecek. 

Örneğin 2019 yılında 1.000.000 TL zarar beyan eden kurum, 2020 yılında bu zararın yarısını mahsup etmiş olsun. Bu kurum 2019 yılı için matrah artırımından yararlanırsa kalan 500.000 TL zararın yarısının mahsup hakkını 2021 ve izleyen yıllarda kullanamayacak. Yani devreden zararın yarısı olan 250.000 TL’nin 2021 ve izleyen yıllarda mahsup hakkını kaybedecek. 

2020 yılında mahsup edilen zararla ilgili ise geriye dönük bir düzeltme yapılmayacak. Örneğin 2019 yılında 1.000.000 TL zarar beyan eden kurum 2020 yılında bu zararın tamamını 2020 dönem kârına mahsup etmişse, 2019 yılına ilişkin olarak belirlenen asgari tutar üzerinden kurumlar vergisi matrah artırımı yaptığında, 2020 yılı için herhangi bir zarar mahsup düzeltmesi yapmasına gerek yok. 

10- Devam eden vergi incelemelerinde matrah artırımı yapılabilecek mi?

Matrah artırımında bulunulması, kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce başlamış vergi incelemesi ile takdir, tarh ve tahakkuk işlemlerine engel olmayacak. Bu incelemeler ve işlemler devam edecek, ancak bu inceleme ve takdir işlemlerinin, 02.08.2021 tarihine kadar (bu tarih dahil) sonuçlandırılması gerekecek. Bu süre içinde sonuçlandırılmayan inceleme ve takdir işlemlerine devam edilmeyecek. Bu süre içerisinde sonuçlandırılan işlemler neticesinde saptanan matrah farklarından, artırılan matrahlar düşülüp, varsa kalan kısım için tarhiyat yapılacak.

11-Başvuru ve ödeme ne zaman yapılacak?

Matrah artırımından yararlanmak isteyenlerin, 31/8/2021 tarihine kadar (bu tarih dahil) başvuruda bulunmaları ve ödemeleri gereken vergileri peşin veya ilk taksiti 30/9/2021 tarihine kadar (bu tarih dahil) ikişer aylık dönemler halinde azami 6 eşit taksitte (1,09 katsayısıyla) ödemeleri şart. 

Bu vergilerin bu şekilde peşin veya 6 taksitle ödenmemesi hâlinde, ödenmeyen vergi tutarları 30/9/2021 vade kabul edilerek 6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesine göre gecikme zammıyla birlikte tahsil edilecek,  ancak matrah artırımına ilişkin hükümlerden yararlanılamayacak. 

12- Peşin ödemede indirim var mı?

Evet, matrah artırımı nedeniyle tahakkuk eden vergilerin tamamının ilk taksit ödeme süresi içerisinde peşin olarak ödenmesi hâlinde, bu vergilerden % 10 indirim yapılacak ve taksit katsayısı uygulanmayacak.

13- Ödenen vergiler gider yazılabilir mi?

Hayır, matrah artırımı nedeniyle ödenen vergiler, gelir veya kurumlar vergisi matrahlarının tespitinde gider veya maliyet unsuru olarak kabul edilmez; indirim, mahsup ve iade konusu yapılamaz.
 
14- Devir, tam bölünme ve tasfiye hallerinde artırım yapılabilecek mi?

Vergisiz devir ve tam bölünmede, devrolan/bölünen kurumun tüm hak ve yükümlülükleri devir alan kuruma geçtiğinden, devir ve tam bölünme yoluyla tüzel kişiliği sona eren ve ticaret sicilinden silinen kurumlar adına devir alan kurumlar tarafından matrah artırımında bulunulması mümkün. 

Ancak tasfiye edilerek tüzel kişiliği sona ermiş olan bir şirket adına matrah artırımında bulunulması mümkün değil. Tasfiye olan kurumların kanuni temsilcileri veya tasfiye memurları ilgili dönemler için kendileri şahsen matrah artırımında bulunabilirler. Bu çerçevede, tasfiye öncesi dönemler için kanuni temsilciler; tasfiye dönemleri için tasfiye memurları matrah artırımından yararlanabilirler. 
Bu yolla tasfiye memurları ve kanuni temsilciler sorumluklarından kurtulabilirler. Çünkü ticaret sicilinden silinmek suretiyle tüzel kişiliği sona eren kurumlar vergisi mükellefleri hakkında kesilecek vergi cezaları dahil kurumlar vergisi, katma değer vergisi vb. her türlü vergi tarhiyatı,

• Tasfiye öncesi dönemler için, müteselsilen sorumlu olmak üzere kanuni temsilcilerden herhangi biri adına,
• Tasfiye dönemleri için ise, tasfiye memuru veya birden fazla tasfiye memuru varsa müteselsilen sorumlu olmak üzere bunlardan herhangi biri adına yapılıyor.

15- Matrah Artırımından Faydalanmayacak Olanlar Kimlerdir?

Aşağıda sayılan mükellefler matrah ve vergi artırımından yararlanamıyor:

- Defter, kayıt ve belgeleri yok edenler veya defter sahifelerini yok ederek yerine başka yapraklar koyanlar veya hiç yaprak koymayanlar veya belgelerin asıl veya suretlerini tamamen veya kısmen sahte olarak düzenleyenler veya bu fiiller nedeniyle incelemesi devam edenler,

-  Terör suçundan hüküm giyenler,

- Haklarında terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti veya iltisakı yahut bunlarla irtibatı olduğu gerekçesiyle adli makamlar, genel kolluk kuvvetleri veya MASAK tarafından yürütülen soruşturma ve kovuşturmalar kapsamında vergi incelemesi yapılması, terörün finansmanı suçu veya aklama suçu kapsamında inceleme ve araştırma yapılması talep edilenler.

21.06.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.