Kadir Gülerce
Sosyal Güvenlik Denetmeni
kgulercee@gmail.com

5510 Sayılı Kanuna Göre Kısa Vadeli Sigorta Kolları ve Bu Sigorta Kollarından Sağlanan Haklar

SİGORTALI NEDİR?

Sigortalı: Kısa ve/veya uzun vadeli sigorta kolları bakımından adına prim ödenmesi gereken veya kendi adına prim ödemesi gereken kişiyi ifade eder.

Kısa vadeli sigorta kolları: İş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortası kollarını ifade eder. (5510 Sayılı Kanun Madde 3)

Kanunun 3. Maddesinde sayılan kısa vadeli sigorta kollarını ve bu sigorta kollarından sağlanan hizmetleri açıklayalım:

Kısa Vadeli Sigorta Kolları genel olarak sigortalıya veya hak sahiplerine kısa vadede koruma sağlar. Kısa vadeden kastımız kişilerin iş hayatında çalışmaya devam ettikleri aktif oldukları süre zarfıdır.  Uzun Vadeli Sigorta Kollarıysa genel olarak ilerleyen yıllarda meydana gelecek risklere karşı sigortalıyı veya hak sahiplerini korumak maksadıyla uygulanır. Yani kişilerin yaşlanmaları veya çalışma güçlerini kaybetmeleri gibi pasif oldukları (çalışmadıkları/çalışamadıkları) dönemlerde bu sigorta kollarından gerekli işlemler tesis edilir. Biz yazımızın konusu olan Kısa Vadeli Sigorta Kollarını açıklamaya devam edelim.

A. MESLEK HATASLIĞI

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal engellilik halleridir.

Sigortalı işyerinde yaptığı işin mahiyeti gereği bazı risklerle karşı karşıya kalmaktadır. Bu riskler İş Sağlığı Güvenliği Mevzuatıyla en aza indirgenmeye çalışılmaktadır. Ancak işin gereği veya işçi işverenin özensiz hareketleri neticesinde, işçi devamlı yaptığı işten kaynaklı meslekte kazanma gücü kaybına uğramaktadır. Eğer Kurum Sağlık Kurulunca bu kayıp oranının %10 ve üzerinde olduğuna karar verilirse, sigortalıya Kurum tarafından Sürekli İşgöremezlik adı altında bir gelir bağlanır. Bağlanacak bu gelir için hesaplanan toplu tutar olayda kusuru ve sorumluluğu olan kişi/kişilere rücu edilir. Sigortalının meslekte kazanma gücünü sürekli olarak kaybettiği yönünde Kurum Sağlık Kurulunca karar verilirse, bu gelir sürekli olarak ödenir. Bir bakıma sigortalıya yaşadığı çalışma gücü kaybı için telafi amacıyla maaş bağlanmış olur ve kişi sigortalı olarak çalışsa bile bu geliri kesilmez.

ÖRNEK: Satoba unvanlı işyerinde 5 yıldır kaynakçı olarak çalışan Kadir BEKMEZ ciğerlerinden rahatsızlanmış ve hastane de muayene olmuştur. Yapılan tetkikler Sosyal Güvenlik Kurumu Sağlık Kurulu tarafından değerlendirilmiş ve Kadir BEKMEZ’ in yapmış olduğu işin etkisiyle meslekte kazanma gücünü % 20 oranında kaybettiğine karar verilmiştir. Karar sonrası bu kişiye talebi halinde Kurum tarafından sürekli işgöremezlik geliri bağlanabilecektir.

B. İŞ KAZASI

İş kazası; Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada veya bazı diğer durumlarda meydana gelen, sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hale getiren olaydır.

İş Kazası olayı ani gelişen bir olay olarak tanımlanması gerektiği kanısındayım. Meslek Hastalığı belli bir dönemdeki çalışmanın sonucu olarak meydana gelmekteyken, iş kazası tam tersine anlık bir olay sonucu meydana gelmektedir. İş kazalarına sebep olan nedenlerde genel olarak İş Sağlığı Güvenliği mevzuatında belirtilen uygulamalara gerekli özenin gösterilmemesinden kaynaklanmaktadır. İş kazasında dikkat edilmesi gereken en önemli nokta kazayla yapılan iş arasında uygun illiyet bağı olması gerektiğidir. İlliyet Bağı, meydana gelen kazayla yapılan işin bir ilgi alakasının bulunması gerektiği olarakta açıklanabilir.

Örneğin; İşverene ait servisle işyerine giderken veya işten eve dönerken meydana gelen olay iş kazası olarak sayılır. Ama işçinin özel arabasıyla işe geldiği sırada meydana gelen kaza iş kazası sayılmayabilir. Çünkü yapılan işle meydana gelen kaza arasında uygun illiyet bağı bulunmamaktadır.

Örnekte iş kazası geçiren kişilerden meslekte kazanma gücünü %10 ve üzerinde kaybeden sigortalılara talep etmeleri durumunda Sürekli İşgöremezlik Geliri bağlanabilecektir.

Konuyu dağıtmamak adına yazımıza devam edecek olursak;

B-1) İŞ KAZASI VEYA MESLEK HASTALIĞI SİGORTASINDAN SAĞLANAN HAKLAR ŞUNLARDIR:

a) Sigortalıya, geçici iş göremezlik süresince günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi.

b) Sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri bağlanması.

c) İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine, gelir bağlanması.

d) Gelir bağlanmış olan kız çocuklarına evlenme ödeneği verilmesi.

e) İş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölen sigortalı için cenaze ödeneği verilmesi.

Geçici İşgöremezlik Ödeneğini rapor parası olarak düşünebiliriz. Çalışamadığı süre zarfı için sigortalıya ödenir.

Sürekli İşgöremezlik Geliri de yukarıda bahsettiğimiz gibi sigortalının meslekte kazanma gücünü telafi etmek maksadıyla bağlanır. Bu kayıp sürekliyse gelir sürekli olarak bağlanır. Ama kayıp oranının iyileşebileceği yönünde Sağlık Kurulu kararı varsa sigortalı belirlenen zamanlarda muayene olur ve kayıp devam ettiği sürece gelir almaya devam eder.

İş kazası ve meslek hastalığından dolayı gelir bağlanmış veya bağlanacak kişilerin hak sahiplerine gelir bağlanır. Bu gelir normalde alınan emekli maaşı gibi her ay alınan bir ödemedir. Burada da hak sahiplerine gelir bağlanması için gün şartı aranmaz.

Gelir bağlanmış kız çocuğu emekli maaşı alan kız çocuğu gibi evlendiği zaman iki yıllık sürekli işgöremezlik gelirini toptan alabilecektir.

Sigortalı iş kazası veya meslek hastalığı sonucunda vefat etmişse geride kalan hak sahiplerine gün şartı aranmaksızın cenaze ödeneği verilir.  Normal şartlarda 360 gün uzun vadeli sigorta kolları primi ödenmiş olması şartı aranır.

C. HASTALIK

4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalının, iş kazası ve meslek hastalığı dışında kalan ve iş göremezliğine neden olan rahatsızlıklar, hastalık halidir.

İş kazası ve meslek hastalığı dışında alınan raporlar için şartları sağlıyorsa sigortalıya rahatsızlığı nedeniyle çalışamadığı süre zarfında hastalık sigortası kapsamında geçici işgöremezlik ödeneği ödenir. Doğum yapan kadına da hastalık sigortası kapsamında geçici işgöremezlik ödeneği verilmektedir.

ÖRNEK: Saboota unvanlı işyerinde 1 yıldır sigortalı olarak çalışan Kadir BEKMEZ evde yatarken midesi bulanmış ve bu rahatsızlığı nedeniyle doktora gitmiştir. Doktor Kadir BEKMEZ’ e rahatsızlığı geçene kadar 10 gün dinlenmesi gerektiğini söylemiş ve 10 günlük rapor yazmıştır.

Olayda Kadir BEKMEZ normal rahatsızlığı için 10 günlük rapor almıştır. Rapor tarihinden önceki 1 yıllık sürede 90 gün sigortası da bulunduğundan, Kadir BEKMEZ aldığı rapor karşılığında SGK dan (rapor parası) geçici İşgöremezlik ödeneği alacaktır. Ama İş kazası ve meslek hastalığı dışında hastalık nedeniyle alınan raporlarda Kurum ilk 2 gün için rapor parası ödememektedir. Bu nedenle Kadir BEKMEZ’ e 8 günlük (rapor parası) geçici İşgöremezlik Ödeneği ödemesinde bulunacaktır.

D. ANALIK

4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalı kadının veya sigortalı erkeğin sigortalı olmayan eşinin, kendi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık alan kadının ya da gelir veya aylık alan erkeğin sigortalı olmayan eşinin gebeliğinin başladığı tarihten itibaren doğumdan sonraki ilk sekiz haftalık, çoğul gebelik halinde ise ilk on haftalık süreye kadar olan gebelik ve analık haliyle ilgili rahatsızlık ve engellilik halleri analık hali kabul edilir.

Analık halindeyse kadın sigortalının hamilelikte geçirdiği dönem ifade edilmektedir. Bu dönemde kadının yaşamış olduğu rahatsızlıklar nedeniyle sağlık ve diğer hizmetlere kolayca ulaşabilmesi amaçlanmaktadır.

Doğum yapan kadına belirlenen şartları sağlaması halinde geçici işgöremezlik ve Emzirme Ödeneği ödenmektedir. Emzirme Ödeneği için son bir yılda 120 gün kısa vadeli sigorta kolları primi ödenmiş olması gerekmektedir.

Kadının doğum yapması halinde geçici işgöremezlik ödeneği alabilmesi içinde son bir yılda en az 90 gün kısa vadeli sigorta kolları primi ödemiş olması ve doğum yaptığı tarihte işverenle arasındaki hizmet akdinin devam ediyor olması gerekmektedir.

Yazımızı buraya kadar sabır gösterip okuduysanız en başta bahsetmiş olduğumuz gibi Kısa Vadeli Sigorta Kollarından sağlanan hizmetlerin aktif işgücü içindeki kişilere sağlanan hizmetler olduğunu anlamış bulunmaktasınız. Aslında sigortalılık terimi tek kelime olsa da alt başlığında farklı türde sigorta kolları bulunduğunu ve bu sigorta kollarından farklı şartlarla farklı hizmetler sağlandığının anlaşılmış olması temennisiyle.

Saygılarımla.                         

13.04.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.