Kadir Demirbaş
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
vergi.uzmani@yandex.com

Kur Korumalı TL Mevduata Geçiş ve Örnek Muhasebe Kayıtları

Gerçek kişilerin 20.12.2021 tüzel kişilerin ise 31.12.2021 itibariyle bankalarda sahip oldukları Dolar, Euro ve Sterlin cinsinden dövizlerini kur korumalı TL mevduat hesaplarına dönüştürmeleri halinde 01.10.2021-31.12.2021 arası döneme isabet eden değerlemeden kaynaklı kambiyo karlarının gelir/kurumlar vergisinden istisna edileceği ve bu mevduata ilişkin dönem sonunda elde edilecek olan faiz ve ek desteklerin de yine istisna kapsamında değerlendirileceği yayınlanan kararlarda açıklanmıştır.

17.02.2022 tarihine kadar geçiş yapmak gerekiyor

Bir diğer deyişle, 2021 yılı dördüncü geçici vergi dönemine ilişkin beyannamenin verilme tarihine kadar (17.02.2022) Türk lirasına çevrilen hesaplarla ilgili oluşan kur farkı kazançları ile söz konusu hesaplardan dönem sonu değerlemesinden kaynaklananlar da dâhil olmak üzere vade sonunda elde edilen faiz ve kâr payları ile diğer kazançlar gelir/kurumlar vergisinden istisna edilmiştir. Bilanço esasına göre defter tutan Gelir Vergisi Mükellefleri de faydalanacaktır.

Beyannamede nasıl bir işlem yapmak gerekir?

Kurum Geçici Vergi Beyannamesinin, “Matrah bildirimi” kulakçığının “Zarar Olsa Dahi İndirilecek İstisna ve İndirimler” bölümüne “KVK Geçici Mad. 14/1-a kapsamında değerlemeden doğan kazanç istisnası” satırı eklenmiştir.

“KVK Geçici Mad. 14/1-a kapsamında değerlemeden doğan kazanç istisnası” satırını 31/12/2021 tarihli bilançosunda yer alan yabancı para tutarını 17 Şubat 2022 tarihine kadar TL mevduata veya katılım hesabına dönüştüren mükellefler kullanabileceklerdir.

Vadesinden önce çekilirse cezası var mıdır?

Türk lirası mevduat veya katılma hesabından vadeden önce çekim yapılması durumunda tebliğ kapsamında istisna edilen tutarlar nedeniyle zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler, vergi ziyaı cezası kesilmek suretiyle gecikme faiziyle birlikte tahsil olunur.

İstisnanın kapsamı ve yararlanabilecek olanlar

Mükelleflerin 31/12/2021 tarihli bilançolarında yer alan yabancı paralar ve altın hesapları ile 1/1/2022 tarihinden itibaren (bu tarih dahil) açılacak işlenmiş ve hurda altın hesabı bakiyeleri Kurumlar Vergisi Kanununun geçici 14’üncü maddesi kapsamındadır.

Yabancı paraların dönem sonu değerlemesinden kaynaklanan kur farkı kazançlarına ilişkin istisna

Mükellefler gerek dönem içi gerekse dönem sonu kur farkı kazançlarını muhtelif usullere göre belirleyebilmektedirler. Ancak, istisnaya konu edilebilecek kur farkı gelirinin tespitine münhasır olmak üzere, dönem içi döviz çıkışlarında ve istisna tutarının hesaplanmasında ilgili hesaba giriş sırasının esas alınması gerekmektedir.

Öte yandan, 31/12/2021 tarihli bilançonun “Bankalar Hesabında” yer alan yabancı paraların birden fazla döviz tevdiat hesabından oluşması halinde Kurumlar Vergisi Kanununun geçici 14’üncü maddesi ve Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasının ilgili mevzuatı çerçevesinde dönüştürülebilen döviz cinslerine ilişkin döviz tevdiat hesapları istisna tutarının belirlenmesinde birlikte dikkate alınacaktır. İstisna hesabında aynı döviz cinsinden döviz tevdiat hesapları birlikte dikkate alınacağından, bu hesaplar arasında yapılan aktarma işlemlerinin giriş çıkış olarak değerlendirilemeyeceği tabiidir.

Örnek:

ABC AŞ’nin 31/12/2021 bilançosunda “Bankalar Hesabı”nda 1.000.000 ABD Doları ve 1.000.000 Avro olmak üzere iki ayrı döviz tevdiat hesabı bulunmaktadır.

Döviz tevdiat hesaplarının tamamını 16/2/2022 tarihinde, Kurumlar Vergisi Kanununun geçici 14’üncü maddesinden yararlanmak amacıyla Türk Lirası mevduat hesabına dönüştürülmüştür.

(ABD Doları kuru 31/12/2021 tarihinde 12,9775 TL, 16/2/2022 tarihinde 13,2022 TL,

Avro 31/12/2021 tarihinde 14,6823 TL, 16/2/2022 tarihinde 15,3002 TL’dir.)

ABD Dolar Hesabı
İşlem Tarihi	İşlem Türü	Tutar	Kur	TL Tutarı	Döviz Bakiyesi
1/10/2021	Döviz alış	2.000.000	8,8785	17.757.000	2.000.000
9/10/2021	Döviz satış	-100.000	8,8982	-889.820	1.900.000
23/10/2021	Giden havale	-1.500.000	9,5860	-14.379.000	400.000
15/12/2021	Gelen havale	600.000	14,1745	8.504.700	1.000.000
31/12/2021	Değerleme kuru		12,9775	10.992.880	1.000.000

 

Alış Tarihi	Alış Kuru	Alınan Tutar (ABD Doları)	1/10/2021-31/12/2021 dönemi değerlemeden doğan kur farkı geliri
1/10/2021	8,8785	400.000	(12,9775-8,8785=4,0990) x Dolar tutarı= 1.639.600 TL
15/12/2021	14,1745	600.000	(12,9775-14,1745= -1,1970) x Dolar tutarı =-718,200 TL
Dönem sonu kur farkı kazancı			[1.639.600 TL+(-718.200 TL)=] 921.400 TL

 

Avro Hesabı
İşlem Tarihi	İşlem Türü	Tutar	Kur	TL Tutarı	Döviz Bakiyesi
1/10/2021	Döviz alış	1.600.000	10,2933	16.469.280	1.600.000
15/11/2021	Giden havale	-600.000	11,3448	-6.806.880	1.000.000
17/12/2021	Gelen havale	700.000	17,1957	12.036.990	1.700.000
25/12/2021	Giden havale	-700.000	13,2926	-9.304.820	1.000.000
31.12.2021	Değerleme kuru		14,6823	12.394.570	1.000.000

 

Alış Tarihi	Alış Kuru	Alınan Tutar (Avro)	1/10/2021-31/12/2021 dönemi değerlemeden doğan kur farkı geliri
1/10/2021	10,2933	300.000	(14,6823-10,2933) x Avro tutarı = 1.316.700 TL
17/12/2021	17,1957	700.000	(14,6823-17,1957) x Avro tutarı = -1.759.380 TL
Dönem sonu kur farkı kazancı			[1.316.700TL+(-1.759.380 TL)=] -442.680 TL

ABC A.Ş. 1.000.000 ABD Doları ve 1.000.000 Avro döviz tevdiat hesaplarının tamamını 16/2/2022 tarihinde bu Kanunun geçici 14’üncü maddesi kapsamında Türk Lirası mevduat hesabına dönüştürmesi halinde, dönem sonu değerlemesinden kaynaklanan kur farkı kazançlarının istisna uygulanacak 1/10/2021 ila 31/12/2021 tarihleri arasındaki döneme isabet eden kısmı [921.400,00 TL + (-442.680,00 TL) =] 478.720,00 TL olacaktır.

--------------------------------------------31.12.2021------------------------------------------------------

102.04.001 Bankalar (Dolar)                                   921.400,00

                                                102.05.001 Bankalar (Avro)                      442.680,00

                                           646 Kambiyo Karları                                      478.720,00

                                           646.01. KVK Geçici Mad. 14/1-a kapsamında

                                           İstisna kazanç   478.720,00

Açıklama: 31.12.2021 tarihli kur değerlemesi

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------31.12.2021------------------------------------------------------

950 MATRAHTAN TENZİL EDİLECEK TUTARLAR      478.720,00

                         951 MATRAHTAN TENZİL EDİLECEK TUTARLAR       478.720,00

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Kur değerlemesinden oluşan bu tutar Kurum Geçici Vergi Beyannamesinin, “Matrah bildirimi” kulakçığının “Zarar Olsa Dahi İndirilecek İstisna ve İndirimler” bölümünde yer alan “KVK Geçici Mad. 14/1-a kapsamında değerlemeden doğan kazanç istisnası” satırında gösterilmek suretiyle kurum kazancından tenzil edilecektir.

31/12/2021 tarihli bilançolarda yer alan yabancı paraların bir kısmının Türk Lirasına dönüştürülmesi durumunda istisna uygulanacak tutarın hesabı

Örnek: ABC AŞ’nin 31/12/2021 tarihli bilançosunda “Bankalar hesabı”nda iki ayrı döviz tevdiat hesabında yer alan 1.000.000 ABD Doları ve 1.000.000 Avrodan 500.000 ABD Doları ve 500.000 Avro tutarını 16/2/2022 tarihinde, Kurumlar Vergisi Kanununun geçici 14’üncü maddesinden yararlanmak amacıyla Türk Lirası mevduat hesabına dönüştürülmüştür.

(ABD Doları kuru 31/12/2021 tarihinde 12,9775 TL, Avro 31/12/2021 tarihinde 14,6823 TL)

Dönüşüm oranı= Dönüştürülen yabancı para tutarı (TL) / Yabancı para bakiyesi (TL) (31/12/2021)

                        =[(6.488.750 TL + 7.341.150 TL) / (12.977.500 TL + 14.682.300 TL)]

                        = 13.829.900,00 TL / 27.659.800,00 TL=0,50

İstisna uygulanacak tutar=478.720,00 TL X 0,50 = 239.360,00 TL olacaktır.

Dolaysıyla, 31/12/2021 tarihli bilançosunda 1.000.000 ABD Doları ve 1.000.000 Avro döviz tevdiat hesabı bulunan ABC A.Ş. nin 500.000 ABD Doları ve 500.000 Avroluk döviz tevdiat hesaplarını dönüştürmesi halinde 1/10/2021-31/12/2021 dönemine ilişkin değerlemeden doğan 478.720,00 TL kazancın %50’lik kısmı (239.360,00 TL) söz konusu kurumlar vergisi istisnasına konu edilebilecek, kalan 239.360,00 TL’lik kısım ise genel hükümlere göre vergilendirilecektir.

Söz konusu ABC A.Ş. nin 1.000.000 ABD Doları ve 1.000.000 Avrodan oluşan döviz tevdiat hesaplarından sadece ABD Doları hesabının 16/2/2022 tarihinde Türk Lirası mevduat hesabına dönüştürmesi durumunda ise istisna edilecek tutar aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

Dönüşüm oranı= Dönüştürülen yabancı para tutarı (TL) / Yabancı para bakiyesi (TL)

                            = [(12.977.500 TL) / (12.977.500 TL + 14.682.300 TL)]

                            = (1.000.000 Dolar) / (1.000.000 Dolar + 1.000.000 Avro)

                            = 12.977.500,00 TL / 27.659.800,00 TL = 0,4692

Dolaysıyla istisna uygulanacak tutarın tespitinde dönüşüm oranı 0,4692 olarak dikkate alınacaktır.

İstisna uygulanacak tutar=478.720,00 TL x 0,4692=224.615,42 TL olacaktır.

Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüştürülen altın hesabı ile işlenmiş ve hurda altın karşılığı hesabı bakiyelerinden elde edilen kazançlarda istisna

Mükellefler gerek 31/12/2021 tarihli bilançolarında yer alan altın hesapları gerekse bu tarihten sonra açılacak olan işlenmiş ve hurda altın karşılığı altın hesabı bakiyeleri ile ilgili olarak söz konusu istisna uygulamasından yararlanmaları mümkün bulunmakta olup, istisnanın uygulanabilmesi için altın varlıklarının 2022 yılı sonuna kadar Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüşümün desteklenmesi kapsamında dönüşüm fiyatı üzerinden Türk Lirasına çevrilmesi ve bu suretle elde edilen Türk Lirası varlıkların Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarında değerlendirilmesi gerekmektedir.

Örnek: ABC A.Ş. 31/12/2021 tarihli bilançosunda yer alan 250 gram altın hesabını 1/2/2022 tarihinde Kurumlar Vergisi Kanununun geçici 14’üncü maddesi kapsamında 6 ay vadeli ve %15 faiz ödemeli Türk Lirası mevduat hesabına dönüştürülmüştür.

(250 gram altın hesabı; 18/11/2021 tarihinde gramı 658,00 TL’ye satın alınmış olan altın, 1/2/2022 tarihinde gramı 783,00 TL olarak dönüştürülmüştür.)

- 31/12/2021 tarihli bilançoda yer alan ve Türk Lirası mevduat hesabına dönüştürülen altın hesabı dolaysıyla bu tarihte hesaplanan [(783-658) x 250 gram=] 31.250,00 TL kazanç,

- Söz konusu Türk Lirası mevduat hesabının vadesinden önceki tarihte sona eren geçici vergilendirme dönemleri dahil olmak üzere dönem sonları itibarıyla tahakkuk eden faizleri ile

- Türk Lirası mevduat hesabından vade sonunda elde edilen faiz geliri ile diğer kazançlar kurumlar vergisi istisnasına konu edilebilecektir.

Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüştürülen yabancı paralara ve altın hesaplarına ilişkin olarak istisna uygulanabilecek dönemlerde doğan zararın durumu

Kurumlar Vergisi Kanununun “İstisnalar” başlıklı 5’inci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca, kurumların kurumlar vergisinden istisna edilen kazançlarına ilişkin giderlerinin veya istisna kapsamındaki faaliyetlerinden doğan zararlarının, istisna dışı kurum kazancından indirilmesi kabul edilmemektedir. Ancak, bu maddede öngörülen süre ve şekilde dönüşüm kuru/fiyatı üzerinden Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarına çevrilen yabancı paralar ile altın hesaplarına ilişkin olarak bu istisnayla sınırlı olmak üzere Kanunun 5’inci maddesinin üçüncü fıkrası hükmü uygulanmayacaktır.

Örnek: ABC A.Ş. 16/12/2021 tarihinde 10.000.000 ABD Doları satın almış ve aynı gün yabancı para hesabına kaydetmiştir. ABC A.Ş. nin 31/12/2021 tarihli bilançosunda başkaca yabancı para hesabı bulunmamaktadır.

ABC A.Ş. söz konusu yabancı parasını 16/2/2022 tarihinde Türk Lirası mevduat veya katılma hesaplarına dönüşümün desteklenmesi kapsamında dönüşüm kuru olan 13,2022 TL üzerinden, Kanunda öngörülen süre ve şekilde, 6 ay vadeli ve %15 faiz ödemeli Türk Lirası mevduat hesabına dönüştürülmüştür.

(1 ABD Doları 16/12/2021 tarihinde 14,6350 TL, 31/12/2021 tarihinde 12,9775 TL,

16/2/2022 tarihinde 13,2022 TL, 19/8/2022 tarihinde 11,9091 TL olarak dikkate alınmıştır.)

ABC A.Ş. nin 1/10/21-31/12/2021 dönemine ilişkin kur farkı değerlemesi sonucu hesaplanan 16.575.000,00 TL kur farkı zararı bu Kanunun geçici 14’üncü maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınabilecektir.

16/2/2022 tarihinde Türk Lirası mevduat hesabına dönüştürülen 10.000.000 ABD Dolarının dönüşüm tarihi itibarıyla 1/1/2022-16/2/2022 döneminde hesaplanan 2.247.000,00 TL kur farkı geliri bu madde kapsamında kurumlar vergisinden istisna tutulacaktır.

Ayrıca, 16/2/2022-19/8/2022 döneminde geçici vergilendirme dönemleri sonu itibarıyla tahakkuk edilecek faiz tutarları dikkate alınarak vade tarihi itibarıyla tahakkuk edecek faiz tutarları kurumlar vergisinden istisna edilecektir.    

15.02.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.