Kadir Demirbaş
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
vergi.uzmani@yandex.com

Sermaye Artırılmasının İç Kaynaklardan Karşılanması ve Muhasebe Kayıtları

1.GİRİŞ

Sermaye arttırılmasının iç kaynaklar yoluyla karşılanması, şirkete daha kolay bir şekilde sermaye ilave etme yöntemidir.

Bilançonun Pasif kısmında en önemli kalem Öz Kaynaklardır. Öz Kaynaklar, şirketin dönen varlıklarının ve duran varlıklarının karşılama oranını gösterir. Bunu karşılarken borçlanmadan ziyade daha çok şirketin öz kaynağından karşılaması şirketinin gücünü gösterir. Örneğin; şirket 1.000.000 TL arsa alma kararı vermiştir. Şirket arsa alımını kendi iç kaynaklardan karşılama kararı almıştır. Şirket bunun yerine eğer banka kredisi karşılığında almış olsaydı, çok fazla maliyeti olacaktı. Burada ise, hiçbir finansman maliyeti olmayacaktır.

Bu yazımızda ise, sermaye artırımının iç kaynaklardan karşılanması ve tek düzen

hesap planı açısından gerekli kayıtları oluşturmak üzeredir.

2. TEK DÜZEN HESAP PLANI AÇISINDAN

331. ORTAKLARA BORÇLAR

İşletmenin, esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla işletmelerde ( işletme sahibine) borçlu bulunduğu tutarların izlendiği hesaptır.

İşleyişi: Borcun doğması halinde hesaba alacak, ödenmesi halinde ise borç kaydedilir.

Ortak şirkete hesap dönemi içerisinde borç paralar vermiştir. Bunu da almak yerine sermaye artırımında kullanma kararı almıştır.

Ortakların alacağını sermaye artırımında kullanabilmesi için smmm veya ymm raporunun yanında, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı İç Ticaret Genel Müdürlüğü 15.07.2013 tarih ve 67300147.431.04/559478/4979-5665 sayılı genelgesine göre sermaye ilave edilmesi mahkeme başvuru yapılması ve mahkeme kararı ile atanan bilirkişi tespiti aranmaktadır.

Örnek 1:

Ortağın şirketten 1.000.000 TL alacağı vardır. Bu alacağını almaktan vaz geçmiş ve sermaye artırımında kullanmaya karar vermiştir.

İlk önce sermaye artırım taahhüdünde bulunması gerekir.

---------------------------/--------------------------

501.Ödenmemiş Sermaye 1.000.000

                                   500.Sermaye 1.000.000

---------------------------/--------------------------

331.Ortaklara Borçlar1.000.000

                                     501.Ödenmemiş Sermaye 1.000.000

Sermaye taahhüdünün yerine getirilmesi

---------------------------/--------------------------

502.Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları

Bu hesap ödenmiş sermaye tutarının düzeltilmesi sonucu ortaya çıkan olumlu farkların izlendiği hesaptır.

Daha önce sermayeden kaynaklı enflasyon düzeltmesinden dolayı meydana gelmiştir.

Örnek 2:

Enflasyondan kaynaklı sermaye düzeltme olumlu farkı hesabında 300.000 TL olduğu görülmüştür. Bunu da sermaye artırımında kullanmaya karar vermiştir.

---------------------------/--------------------------

501.Ödenmemiş Sermaye 300.000

                        500.Sermaye 300.000

---------------------------/--------------------------

502.Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları 300.000

                                   501.Ödenmemiş Sermaye 300.000

---------------------------/--------------------------

520. Hisse Senedi İhraç Primleri

Yeni çıkarılan hisse senetlerinin primli satışından kaynaklanan tutarlar bu hesapta izlenir.

İşleyişi: Hisse senedinin nominal fiyatı ile satış fiyatı arasındaki fark bu hesabın alacağına satış biçimine bağlı olarak ilgili hesabın borcuna kaydedilir. Bu tutarların sermayeye ilavesi veya başka bir amaçla kullanılması durumunda hesaba borç kaydedilir.

Örnek 3:

Şirket 1.000.000 TL nominal fiyatı olan hisse senedi çıkarmaya karar vermiştir.  Ancak bu hisse senetlerini 1.300.000 TL ye satmıştır.

---------------------------/--------------------------

501.Ödenmemiş Sermaye 1.000.000

                                   500.Sermaye 1.000.000

---------------------------/--------------------------

102.Bankalar 1.300.000

                                   501.Ödenmemiş Sermaye 1.000.000

                                   520.Hisse Senedi İhraç Primleri 300.000

---------------------------/--------------------------

Daha sonra 300.000 TL sermaye ilave edilmesi kararı alınmıştır.

---------------------------/--------------------------

501.Ödenmemiş Sermaye 300.000

                            500.Sermaye          300.000

---------------------------/--------------------------

520.Hisse Senedi İhraç Primleri 300.000

                          501.Ödenmemiş              300.000

---------------------------/--------------------------

521. Hisse Senedi İptal Karları

İptal edilen hisse senetlerinin bedellerine mahsuben yapılan ödemelerin, bunların yerine çıkarılan hisse senetlerinden elde edilen hasılat noksanı kapatıldıktan sonra artan kısmın izlendiği hesaptır.

İşleyişi: Elde edilen hisse senedi iptal karları bu hesaba alacak kaydedilir. Bu tutarların sermayeye ilavesi veya başka amaçlarla kullanılması durumunda ilgili hesaplara borç kaydedilir.

Örnek 4:

Şirket daha önce çıkardığı 1.000.000 TL değerindeki hisse senetlerini almaya taahhüt eden bir kişi daha sonra bu taahhüdünü yerine getirememiştir. Şirket bu hisse senetlerini 1.300.000 TL’ye başka bir kişiye satmıştır.

---------------------------/--------------------------

102 Bankalar 1.300.000

                                   501.Ödenmemiş Sermaye              1.000.000

                                   521. Hisse Senedi İptal Karları           300.000

---------------------------/--------------------------

Daha sonra şirket bu elde edilen karı sermaye ilave edilmesi kararı almıştır.

---------------------------/--------------------------

501.Ödenmemiş Sermaye 300.000

                                   500.Sermaye 300.000

---------------------------/--------------------------

521.Hisse Senedi İptal Karları 300.000,

                                   501.Ödenmemiş Sermaye 300.000

---------------------------/--------------------------

522. MDV Yeniden Değerleme Artışları

213 Sayılı Vergi Usul Kanunu mükerrer 298.maddesine göre, 5024 Sayılı Kanunla ile yapılan değişiklikler ve bu konu hakkında verilen özelgelerde net bir şekilde ifade edildiği gibi bu hesaptan kaynaklı artışlar sermaye ilave edilemez.

Ancak, mahkemeye başvuru yapılarak ilgili maddi duran varlık değerlemeleri mali tablolarda dipnot olarak bulunabilir.

523. İştirakler Yeniden Değerleme Artışları

213 Sayılı Vergi Usul Kanunu mükerrer 298.maddesine göre, 5024 Sayılı Kanunla ile yapılan değişiklikler ve bu konu hakkında verilen özelgelerde net bir şekilde ifade edildiği gibi bu hesaptan kaynaklı artışlar sermaye ilave edilemez.

524. Maliyet Artışları Fonu

213 Sayılı Vergi Usul Kanunu mükerrer 298.maddesine göre, 5024 Sayılı Kanunla ile yapılan değişiklikler ve bu konu hakkında verilen özelgelerde net bir şekilde ifade edildiği gibi bu hesaptan kaynaklı artışlar sermaye ilave edilemez.

525. Kayda Alınan Emtia Özel Karşılık

Stok affından doğan durumlar için kullanılan hesaptır.

Örnek 5:

Stoklarda bulunan ancak kayıtlarda olmayan rayiç bedeli 1.000.000 TL değerindeki % 8 KDV’li ticari malın muhasebe kaydını yapalım.

---------------------------/--------------------------

153.Ticari Mallar 1.000.000

191.İndirilecek KDV 80.000

                                   360.Ödenecek Vergi ve Fonlar 80.000

                                   525.Kayda Alınan Emtia Özel Karşılık 1.000.000

---------------------------/--------------------------

Stok affından doğan bu kayıt şirket tarafından sermaye ilave edilme kararı verilmiştir.

---------------------------/--------------------------

525.Kayda Alınan Emtia Özel Karşılık 1.000.000

                                   331.Ortaklara Borçlar     1.000.000

---------------------------/--------------------------

501.Ödenmemiş Sermaye 1.000.000

                                   500.Sermaye       1.000.000

---------------------------/--------------------------

331.Ortaklara Borçlar 1.000.000

                                   501.Ödenmemiş Sermaye 1.000.000

---------------------------/--------------------------

Stok affından doğan bu durum direkt sermaye hesabına ilave edilmesinde uygulama açısından sorunlar olmaktadır. Bunun yerine ortaklara borçlar hesabına devredilip, o hesaptan yapmak daha doru olacaktır. Ortaklara borçlar hesabına yapılan bu işlem için her hangi bir kar dağıtımı olarak kabul edilmemekte ve stopaj doğmamaktadır. Ortaklarında ayrıca gelir vergisi beyannamesi vermesine gerek yoktur. Şirket tasfiye edilmesinde ise halinde vergilenmeyecektir. Aşağıdaki özelgeler dikkate alınabilir.

1-Antalya Vergi Dairesi Başkanlığı, 30/04/2012 tarih ve B.07.1.GİB.4.07.16.01-KVK.2011.ÖZ.83-265 sayılı özelge

2-İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı – 21.09.2012 tarih B.07.1.GİB.4.35.16.01-125-872 sayılı özelge

3-İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı – 05.08.2013 tarih 62030549-125[6-2012/4]-1178 sayılı özelge

529. Diğer Sermaye Yedekleri

Bu hesap grubu içerisinde sayılanların dışında kalan diğer sermaye yedeklerinin izlendiği hesaptır.

Örnek 6:

A Şirketi ortağı olduğu B şirketine sermaye artırımı için 3.000.000 TL ödeme yapmıştır.

B Şirketi,

---------------------------/--------------------------

102.Bankalar 3.000.000

                                   529.Diğer Sermaye Yedekleri 3.000.000

---------------------------/--------------------------

501.Ödenmemiş Sermaye 3.000.000

                                   500.Sermaye       3.000.000

---------------------------/--------------------------

529.Diğer Sermaye Yedekleri 3.000.000

                                   501.Ödenmemiş Sermaye 3.000.000

---------------------------/--------------------------

Burada 1 nolu kurumlar vergisi tebliğine göre nakit sermaye ödemesinde, ortakların kurumlar vergisi beyannamesinde indirim konusu yapabilmeleri için iki şartın sağlanması gerekmektedir. Birincisi ödemenin yaptığı dönemde mutlaka sermaye artırımının yapılmasıdır. İkincisi 529.Diğer Sermaye Yedekleri hesabında izlenmesi gerektiğidir.

540. Yasal Yedekler

Kanun hükümleri uyarınca ayrılmış bulunan yedekler bu hesap kaleminde gösterilir.

İşleyişi: Yedekler faaliyet yılı kârından mahsup edilmek suretiyle bu hesaplara alacak kaydedilir.

541. Statü Yedekleri

Ana sözleşme hükümleri çerçevesinde ayrılan yedekler bu hesap kalemi içinde yer alır.

İşleyişi: Bu hesap "540. Yasal Yedekler Hesabı" gibi işlem görür.

542. Olağanüstü Yedekler

Sermaye şirketlerinde Genel Kurul tarafından ayrılmasına karar verilen olağanüstü yedek akçeler ile dağıtım dışı kalan kârlar bu hesapta yer alır.

İşleyişi: Bu hesap "540. Yasal Yedekler Hesabı" gibi işlem görür.

548. Diğer Kar Yedekleri

Özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmamış olan kârdan ayrılan diğer yedekler bu hesapta izlenir. İşleyişi: Kardan ayrılan tutarlar bu hesaba alacak, mahsubunda borç kaydedilir.          

Kar yedeklerini hepsini bir arada değerlendirdiğimizde Türk Ticaret Kanunu gereği sermaye ilave olmaz. Ancak bazı şartların oluşması durumunda ise bu durum mümkündür.  

Yedek akçeler,

1. Bağlı yedek akçe
2. Serbest yedek akçe

olarak ikiye ayrılır.

Esas sermayenin yarısı aşmadığı durumlarda bağlı yedek akçe, esas sermayenin yarısını aştığı durumlarda ise serbest yedek akçe olarak tanımlanır. Bu durumda bağlı yedek akçeler olarak tanımlanan yasal yedekler hiçbir durumda sermaye ilave edilemez. Ancak serbest yedek akçe olarak tanımladığımız yasal yedekler ise sermaye ilave olur.

Türk Ticaret Kanunu 521- (1) Yedek akçeye yıllık kârın yüzde beşinden fazla bir tutarın ayrılacağı ve yedek akçenin ödenmiş sermayenin yüzde yirmisini aşabileceği hakkında esas sözleşmeye hüküm konabilir. Esas sözleşme ile başka yedek akçe ayrılması da öngörülebilir ve bunların özgülenme amacıyla harcanma yolları ve şartları belirlenebilir.

Buradan da anlaşılacağı üzere şirketler ödenmiş sermayenin % 20 geçse dahi birinci tertip yedek akçe ayırmaya devam edebilir.

Bağlı yedek akçe ve serbest yedek akçe kavramları bütün olarak değerlendirmek gerekir. Birinci tertip yedek akçe, ikinci tertip yedek akçe, statü yedekleri, olağanüstü yedekler ve diğer kar yedeklerinin toplamı, esas sermayenin yarısını aşan kısmı için sermaye ilave olur.

TTK 519/4 maddesine göre Holding şirketler hakkında bu durum uygulanmayacaktır.

549. Özel Fonlar

İşletmede bırakılması ve tasarrufu zorunlu yasal fonlar ile diğer maksatlarla ayrılan fonlar bu hesapta izlenir.

İşleyişi: Kardan ayrılan tutarlar bu hesaba alacak, mahsubunda borç kaydedilir.

Özel fonlar hesabı daha çok amortismana tabi sabit kıymetlerin satışından doğan ve onun yerine alınacak sabit kıymet için kullanılan hesaptır. Burada oluşan özel fonlar daha sonra sermaye ilavesi mümkündür.

570. Geçmiş Yıllar Karları

Geçmiş faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan ve işletme sahibine veya ortaklarına dağıtılmamış bulunan kârlardan ilgili yedek hesaplarına alınmayan tutarların izlendiği hesaptır.

Geçmiş yıllar karları hesabını sermaye ilave edilebilir.

3.DEĞERLENDİRME

Yazımızda öz kaynaklarda olan hesapların sermayeye ilavesi konusunu detaylı bir şekilde anlattık. Görüldüğü gibi bazı hesapların sermayeye ilavesi olurken bazılarında ise mümkün olmadığını gördük. Ayrıca yapılacak olan muhasebe kayıtlarına da değindik.

Sermaye artırımı iç kaynaklardan yapacak olan şirketler için önem arz etmektedir. Bunun içinde öncelikli olarak meslek mensubunun raporu gerekmektedir. Daha sonra genel kurulla beraber tescil ve ilanı gerekmektedir.

20.03.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.