Kadir Demirbaş
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
vergi.uzmani@yandex.com

Stoklar İle İlgili Karşılaşılan Sorunlar ve Çözümü

1.Giriş

Stoklar, işletmemizin en önemli unsurlarındandır. İşletmeyi ayakta tutan ve devamını sağlayan önemli faktörler arasında yer almaktadır. Stoklar, hem üretim işletmesi açısından hem de alım satım işi yapan işletmeler açısından çok önemli bir faktördür.

Stoklar, gerek dönem içinde karşılaştığımız durumlarda gerekse de dönem sonu karşılaştığımız durumlarda neler yapmamız gerekir ve karşılaştığımız sorunları nasıl çözmemiz gerekir bunların cevabını anlatacağız.

Stokların işletmeler için birer maliyet unsurlarıdır. Satıldığında maliyet unsurları devreye girmektedir. Bunun için aralıklı envanter veya sürekli envanter sistemlerinden bir tanesini seçerek satılan mamul veya mallara maliyet kaydı uygularız.

Sadece satılması halinde değil örneğin; malların çalınması, iş yerinde yangın olayının gerçekleşmesi, selde yok olması, hurdaya ayrılan mallar, bozulan veya tahrip olan mallar vb. olaylar gerçekleştiğinde bunu işletme adına nasıl kayıtlarımıza geçiririz? Bununla ilgili işlemler yaparız.

Stoklarla ilgili bazı özel durumlar gerçekleştiğinde vergi kanunları açsından nelere dikkat etmemiz gerekir. Bunlarla ilgili detaylı çalışmalar yapıp, örnekler halinde sizlere anlatacağım.

2. Çalınan Mallar

3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu  30/c maddesinde, deprem, sel felaketi ve Maliye Bakanlığının yangın sebebiyle mücbir sebep ilan ettiği yerlerdeki yangın sonucu zayi olanlar hariç olmak üzere, zayi olan mallara ait katma değer vergisinin indirim konusu yapılamayacağı, Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliği'nin "İndirim" başlıklı III/C bölümünde konuya ilişkin açıklamalara yer verilmiştir.

İşletmeye ait çalınan mallar veya sabit kıymetlerin hem vergi matrahı açısından hem de Kdv açısından değerlendirdiğimizde, matrah açısından çalınan mallar indirim konusu yapılmamaktadır ayrıca Kdv indirim konusu yapılamaz.

Örnek :

15.10.2018 tarihinde 1.000.000 TL + % 8 Kdv ile mal almıştır.

------------------------------/----------------------------

153 Ticari Mallar Hs.      1.000.000

191 İndirilecek Kdv Hs.      80.000

                                               320 Satıcılar Hs.  1.080.000

Mal Alışı

---------------------------/-----------------------------

Alınan mal  daha sonra çalınmıştır.

--------------------------/-------------------------------

689 Diğer Ol. Dışı Gİd. Ve Zararlar Hs.   1.080.000

689.01.001 K.K.E.G.

                               153 Ticari Mallar Hs.                                       1.000.000

                               391 Hes. Kdv Hs.                                                   80.000

Çalınan malın kaydı

-----------------------/-----------------------------------

1 nolu Kdv beyannamesinde ilave edilecek kısmına yazmak gerekir.

Bunun haricinde çalınan mala ait eğer, sigorta yapılmışsa 50.000 TL sigorta tazminatı,

----------------------/----------------------------

102 Bankalar Hs.              50.000

                                               679. Diğ. Ol. Dışı Gel. Ve Kar. Hs.   50.000

Sigorta tazminatı kaydı

-------------------/------------------------------

Yukarıda verdiğimiz örnek hırsızlık olayının polis tutanaklarına geçtiğinde ve net bir şekilde hırsızlık olayının belli olduğunda yapılacak kayıtlardır. Ancak çalınan malın polis tutanaklarına geçmediyse, yapılacak muhasebe kaydı değişmektedir.

Ticari malları ortalama  % 20 kar ile sattığımızı düşünürsek,

---------------------------------/------------------------

131. Ortaklardan Alacaklar Hs.    1.296.000

                                               600. Yurt İçi Satışlar Hs.  1.200.000

                                               391. Hesaplanan Kdv           96.000  

------------------------------/---------------------------

-----------------------------/-------------------------

621 Satılan Ticari Mallar Hs.    1.000.000

                               153. Ticari Mallar Hs.       1.000.000

------------------------------/------------------------

3. Yangında Kaybolan Mallar

İş yerinde yangın olmuşsa ve bununla birlikte bir kısım veya tamamen stoklarımız bu yangınla beraber yok olmuşsa bununla ilgili vergi kanunları açısından ve tek düzen hesap planı ilgilendiren bazı durumlar vardır.

Yangında kaybolan mallar gider olarak yazabilmemiz için, mutlaka itfaiye raporunun olması gerekir. Bunun haricinde yine Vergi Usul Kanununu 278.maddesine göre takdir komisyonu tutanağı olması gerekir. Bazı durumlar da takdir komisyon raporu geç gelme sıkıntısının olduğunda ise mahkeme kararına göre de gider olarak dikkate alınır.

Ancak, Katma Değer Vergisi Kanuna göre 30/c yangında zayi olan mallar KDV si indirilemez. Daha önce indirilen KDV içinde düzeltme kaydı yapıp beyannamede ilave edilecek KDV satırına yazmak gerekir. Ancak, kanunda belirtildiği gibi Maliye Bakanlığı yangın sebebiyle mücbir sebep ilan ederse o zaman KDV de indirim konusu yapılır.

Örnek:

1.000.000 TL değerindeki ticari mal iş yerinde çıkan yangın sonucunda zayi olmuştur. İş yeri bu olayı sonucunda itfaiye raporu almış ve takdir komisyonu tespit çalışması da bitmiştir.

-------------------------/--------------------------

157. Diğer Stoklar       1.000.000

                                               153. Ticari Mallar    1.000.000

-----------------------/--------------------------

 

----------------------/--------------------------

654. Karşılık Gideri      1.000.000

                                               158. Stok Değer Düşüklüğü Kar.   1.000.000

-------------------/---------------------------

------------------/-------------------------

689. Diğ. Ol. Dış. Gid. Ve Zar.  80.000

689.01.001 KKEG

                               391.02 İlave Edilecek Kdv     80.000

-----------------/-----------------------------

4. Selde Yok Olan Mallar

Sel veya doğal afetler sonucunda,  mallar da değer kaybı olması yine takdir komisyonu raporu dâhilinde,  malların maliyet bedeli üzerinden gider olarak kayıt altına alınır. KDV açısından ise yine indirilemez ve KDV ilave edilmesi gerekir.

5. Bozulan Mallar veya Tahrip Olan Mallar

Firma stoğunda bulunan mallar veya ürünler belli sebepler dâhilinde,  bozulmalar meydana gelebilir. Bunun sonucunda ise bu mallar veya ürünler kullanılamaz hale geldiğinden, artık firma için bu ürünler bir maliyet unsuru olmuştur.

Bunun sonucunda ise,  takdir komisyonu dâhilinde maliyet bedelini gider olarak dikkate alınacak ve KDV si maalesef indirim konusu yapılamayacaktır.

6. Son Kullanma Tarihi Geçen Mallar

Son kullanma tarihi geçen mallarda, çeşitli sektörlerde faaliyette bulunan işletmeler bu durumda karşılaşmaktadır. Diğer maddelerde açıkladıklarımızdan farklı olarak, son kullanma tarihi geçen mallarda belli şartları taşımaları halinde malın maliyeti gider olarak dikkate alınır. Son kullanma tarihi geçen ürünlerde takdir komisyonu kararı beklenmeli ve ona göre kayıt yapılmalıdır.

193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu 40.maddesinin 3.bendinde işle ilgili olmak şartıyla mukavelenameye veya ilama veya kanun emrine istinaden ödenen zarar, ziyan ve tazminatların gider olarak indirilmesinin kabul edileceği belirtilmiştir. Kanun maddesinde belirtildiği gibi, kanun emrine istinaden zarar dan dolayı takdir komisyon değerlendirmesi sonucunda gider olarak dikkate alınır.

Son kullanma tarihi geçen mallarda, KDV indirim konusu yapılamamaktadır.

Örnek:

İşletme 1.000.000 TL değerindeki malın son kullanma tarihi geçtiği ve bunun sonuncunda da takdir komisyonuna başvurularak gerekli işlemler tamamlanmıştır.

------------------------------/------------------------------

157. Diğer Stoklar                1.000.000

                                                  153. Ticari Mallar     1.000.000

-------------------------------/-----------------------------

----------------------------/--------------------------------

654.Karşılık Gideri              1.000.000

                                               157.Diğer Stoklar 1.000.000

----------------------------/---------------------------------

7. Hurda Mallar

İşletmeler stoğunda bulunan mallar için, belli dönemlerde bir değerlendirme yapıp, bazı kararlar alır. Bu kararlar sonucunda, stoğunda bulunan malın artık kullanamayacağı ve bunun sonucunda ise yapması gereken işlemleri vardır.

İşletme tarafından tespit edilen bu hurdalar, daha sonra vergi matrahından indirebilmek için takdir komisyonu raporu ile birlikte indirim yapılmaktadır. Daha sonra bu hurdaların satış işlemi ile birlikte bu süreç bitmiş olur.

Örnek:

X İşletmesi 1.000.000 TL maliyetindeki ticari malını hurda olarak tespiti yapılıyor. Bunun sonucunda da takdir komisyonu raporu ile birlikte gerekli işlemler tamamlanmış ve bu hurdaların satışı yapılmıştır.

------------------------------------/----------------------------------

157.Diğer Stoklar                          1.000.000

                                               153. Ticari Mallar      1.000.000

Ticari malın hurdaya ayrılması

---------------------------------/-------------------------------------

İmalat atığı kâğıtlar da ise hurda olanlar indirim konusu yapılır. Aşağıdaki kayıdı yapmaya gerek yoktur.

-----------------------------/----------------------

689. Diğ. Ol. Dış. Gid. Ve Zar.        80.000

689.01.001 KKEG

                               391.Hesaplanan Kdv      80.000

Hurdaya ayrılan malların KDV si

---------------------------/-----------------------

----------------------------/-------------------------

654. Karşılık Gideri                          1.000.000

                                158. Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı      1.000.000

15.01.2018 tarih ve ………. Sayılı takdir komisyonu

Kararıyla listedeki hurda mallara karşılık ayrılması

---------------------------/----------------------------

Daha sonra 200.000 TL ye hurda mallar satılmıştır.

-------------------------/------------------------------

120. Alıcılar                         200.000

                                               600. Yurt İçi Satışlar 200.000

-----------------------/-------------------------------

Hurda kağıt satışları 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu 17.4/g maddesine göre KDV den istisnadır.

8. Değerlendirme

Stoklarla ilgili bazı özel durumları anlattık. Bazı dikkat edilmesi gereken olayları da detaylı bir şekilde sizlerle paylaştık.

Bunların haricinde yine stoklarla ilgili özellikle,  iade alınan mallar yıl geçtikten sonra 153 Ticari Mallar Hesabına almak gerekir. Yıl içinde ise satıştan iadeler 610 Satıştan iadeler hesabına almak gerekir. Aksi takdirde vergi incelemesinde Vergi Usul Kanunun 30.maddesine göre resen takdir yapılacaktır.

Gider olarak dikkate alabilmemiz için, öncellikle stoklarımızda veya demirbaş olarak bulunan kıymetler için elde olmayan her hangi bir olaydan dolayı, işletme kayba uğramışsa, mutlaka objektif bir kaynağın olması gerekir.

16.01.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.