Kadir Demirbaş
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
vergi.uzmani@yandex.com

Çeklerin ve Senetlerin Dönem Sonunda Dikkat Edilmesi Gereken Bazı Özellikleri

Bilindiği gibi Tek Düzen Hesap Planı 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu 175.maddesi ve mükerrer 257.maddesine göre Maliye Bakanlığı yetkisinde çıkarılmıştır. Bununla beraber günümüze kadar gelen 15 tane Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği yayınlanmıştır.

Dönem sonu işlemlerini, tek düzen hesap planı çerçevesinde anlatacağız.  İçinden seçtiğimiz bazı hesapları detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Dönem sonu işlemlerini, yılsonu itibarıyla firmalar tarafından yapılmaktadır. Yapılırken de bazı noktalara dikkat etmek gerekir.  Bu yazımızda sadece alınan çekler ve verilen çekler hesabına konusuna değineceğiz.

1. Alınan Çekler ve Verilen Çekler

Alınan çekler, müşterilerden alacağımıza karşılık aldığımız ve bunu kullandığımız tahsilat veya  ödeme araçlarıdır. Alınan çekler TL veya döviz olarak alınır. Aldığımız bu dövizli çekler yine hesap dönem sonlarında kur değerlemesi yapılır.

Yılsonu itibarıyla firmanın bilançosunda görünen çeklerimize, muhasebenin on iki temel kavramlarından olan özün önceliği kavramı gereği çek olarak görünenler hepsi uzun vadeli olduğu için hepsi alacak senedi olarak değerlenir. Dikkat ederseniz Tek Düzen Hesap Planında 120.Alıcılar Hesabında uzun vadeli alacaklar için 220.Alıcılar olarak vardır. Ancak, çeklerin böyle bir hesabı bulunmamaktadır. Bu sebeple, uzun vadeli çekler yılsonu itibariyle 121. Alacak Senetleri Hesabına alınır. Artık, 1 Ocak tarihli bile olsa 31.12.2018 tarihinde bu çekler uzun vadeli çekler hükmüne gelmiş olur.

Ancak, 101 Alınan Çekler Hesabında bulunan, bütün çeklerin hepsi 121 Alacak Senetler Hesabına aktarılmaz. Burada dikkat edilmesi gereken konu vadesi geçen, avukatta olan, protesto edilmiş veya karşılıksız olan çekler ismi ne olarak verilirse verilsin vadesi geçen çekler hiçbir şekilde 121 nolu Hesaba aktarılmaz. 101 Alınan Çekler Hesabında kalır.

Yine aynı işlemi 103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabına da uygulanır. Verilen çeklerde vadesi bir sonraki yıl olan çekler  için 321 Verilen Senetler Hesabına aktarılır. Yine ödemediğimiz çekler veya 30.12.2018 tarihli olup ödemesini 02.01.2019 tarihinde yaptığımızda çekler içinde hiçbir işleme tabi tutulmadan 103 nolu hesapta kalır.

Burada hem alınan çekler hesabı hem de verilen çekler hesabı olarak dikkat etmek gerekir. Bunun içinde birkaç kıstas olduğu unutmamız lazım.

2. Muhasebe Kayıtları

Örnek:

101 Alınan Çekler Hesabı 70.000 TL

101.01.001 Portföydeki Çekler 30.000 TL

101.01.002 Tahsildeki Çekler 20.000 TL

101.01.003 Protestolu Çekler 20.000 TL

 

103 Verilen Çekler Ve Ödeme Emri Hesabı 40.000 TL

103.01.001 Vadesi Gelmeyen Verilen Çekler 30.000 TL

103.02.001 Vadesi Geçen Verilen Çekler 10.000 TL

         -------------------------31.12.2018-----------------------

        121. Alacak Senetleri Hesabı 50.000 TL

                121.01.001 Portföydeki Çekler 30.000 TL

                121.01.002 Tahsildeki Çekler 20.000 TL

                                               101. Alınan Çekler Hesabı 50.000 TL

                                               101.01.001 Portföydeki Çekler 30.000 TL

                                               101.01.002 Tahsildeki Çekler 20.000 TL

                Özün önceliği kavramı gereği uzun vadeli alınan çeklerin kaydı

                -----------------------------------/-------------------------------

                ---------------------------31.12.2018-------------------------

                103. Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabı 30.000 TL

                103.01.001 Vadesi Gelmeyen Verilen Çekler 30.000 TL

                                                                                321. Verilen Senetler Hesabı 30.000 TL

                                                                                  321.01.001 Vadesi Gelmeyen Verilen Çekler 30.000 TL

                Özün önceliği kavramı gereği uzun vadeli verilen çeklerin kaydı

                ------------------------------------/-------------------------------

İşlem sonrası :

101 Alınan Çekler Hesabı  20.000 TL

101.01.003 Protestolu Çekler 20.000 TL

 

103 Verilen Çekler ve Ödeme Emri Hesabı 10.000 TL

103.01.002 Vadesi Geçen Verilen Çekler 10.000 TL
 

121. Alacak Senetleri Hesabı 50.000 TL

121.01.001 Portföydeki Çekler 30.000 TL

121.01.002 Tahsildeki Çekler 20.000 TL
 

321. Verilen Senetler Hesabı 30.000 TL

321.01.001 Vadesi Gelmeyen Verilen Çekler 30.000 TL

3.Değerlendirme

Örneğimizde de görüldüğü gibi alınan çekler ve verilen çekler işleme aldığımızda yılsonu itibarıyla dikkat etmemiz gereken noktalar var. Bunun için aldığımız çekler veya verdiğimiz çekler her zaman,  yılsonu itibarıyla hepsi özün önceliği kavramı gereği, alacak senetlerine veya borç senetlerine hesaplarına aktarım yapılmıyor.

Alınan çeklerin veya verilen çeklerin yılsonu itibarıyla, alacak senedi veya verilen senetler hesabına aktarım yapabilmesi için bazı şartların taşıması gerekmektedir. Birincisi, alınan çekin veya verilen çekin vadesinin geçmemiş olması gerekir. İkincisi, alınan çekin veya verilen çekin protesto olmuş veya icra takibi başlatılmış olması gerekir.

Alınan çeklerin veya verilen çeklerin özün önceliği gereği yani burada öz olan vadesi artık 01.01.2019 tarihi bile olsa bizim için uzun vadeli olarak dikkate alınır. Gereği uygulanır. Ancak burada her zaman yaptığımız gibi ezbere değil yine işin detayına inerek kayıtlarımızı ona göre düzeltmemiz gerekir.

Aynı zamanda eğer biz bu işlemleri yapmaz isek, yine 1 Sıra Nolu Muhasebe Sistemleri Genel Tebliği Muhasebe Usul Ve Esaslarından oluşan;

1. Muhasebenin Temel Kavramlarından; Dönemsellik Kavramı, Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı, Tutarlılık Kavramı ve Özün Önceliği Kavramı.
2. Muhasebe Politikalarının Açıklanması
3. Mali Tablolar İlkeleri
4. Mali Tabloların Düzenlenmesi ve Sunulması
5. Tekdüzen Hesap Çerçevesi, Hesap Planı ve Hesap Planı Açıklamaları

Sayılan Usul ve Esaslara uygun olmayacağı görüşündeyim.

Son olarak, alınan çek veya verilen çeklerin geçerli olması ve ticari olarak karşılığın olabilmesi için TTK’n un da sayılan zorunlu şartlara da uyması gerekir.

27.12.2018

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.