Kadir Cihan Tüfekçi
Bilim Uzmanı
kcihantufekci@gmail.com

İç Denetim ile Teftiş Arasındaki Farklar

Modern iş dünyasında, kurum ve kuruluşların verimli bir şekilde yönetilmesi için çeşitli denetim mekanizmalarına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu mekanizmalar arasında iç denetim ve teftiş önemli bir yere sahiptir. Her ne kadar bu iki terim sıkça birbirinin yerine kullanılıp, birbiriyle karıştırılsa da (özellikle kurum içi çalışanlar tarafından) aralarında önemli farklar bulunmaktadır. Bu çalışma, iç denetim ve teftiş arasındaki farkları detaylı bir şekilde incelerken, her birinin kurumlar üzerindeki etkisini ve önemini de ele almayı amaçlamaktadır.

İç Denetim ve Teftiş arasındaki farkları anlayabilmemiz için öncelikle bu iki kavramı bilmemiz gerekir.

“İç Denetim nedir”  Bir şirket içindeki sistemlerin, ticari organizasyonların ve süreçlerin tarafsız, bağımsız incelemelerini sağlamakla görevli bir departman veya organizasyondur. Bu organizasyon, bir işletmenin kurumsal yönetim, muhasebe, mali raporlama ve genel kontrolleri vb. süreçleri ve/veya departmanları özelinde iç kontrollerin incelemesi faaliyetini gerçekleştirir. İç denetimler aynı zamanda tedarik zinciri yönetimi gibi kritik iş operasyonlarının etkinliğinin/verimliliğinin değerlendirilmesini de gerektirebilir. Amaç, şirketin verimlilik ve riskleri ile güncel yasal düzenlemelere uyum olup olmadığı konularda objektif bilgileri raporlayıp, Yönetim Kurulunu uyarmaktır.

“Teftiş nedir” Kurum ve kuruluşların içindeki yolsuzluk, usulsüzlük veya verimsizlik gibi belirli sorunları tespit etmek ve düzeltici önlemler almak amacıyla yapılan faaliyetlerdir. Genellikle belirli bir olay veya ihlalin ortaya çıkması üzerine başlatılır ve daha dar kapsamlı ancak daha detaylı olabilir.  Kuruluşun iç kontrol sistemlerinin etkinliğini değerlendirmek ve geliştirmek için gerçekleştirilir. Yasalara uyumun sağlanmasına odaklanarak, kurumun dış itibarını ve kamu ile ilişkilerini korur. Teftiş sonuçları, genellikle düzeltici eylemlerin uygulanmasını gerektirir ve bu süreçte kurumun güncel mevzuata uyum sağlaması hedeflenir.

İç denetimler ile Teftiş arasındaki farkı açıklamanın en basit yolu, iki denetim türüyle kim ve ne ile ilişkilendirildiğini karşılaştırmakla anlayabiliriz. Bu farklılıklardan en önemlileri aşağıdaki bölümlerde vurgulanmıştır.

Yöntem ve kapsam farklılıkları

İç denetim, kurum içindeki tüm süreçleri ve operasyonları kapsayabilir. Genellikle daha geniş bir perspektiften değerlendirme yapar. İç denetçiler, kurumun stratejik hedeflerine ulaşmasında engel teşkil edebilecek riskleri belirler, fırsatları değerlendirir ve bu süreçleri yönetmek için önerilerde bulunur. Ayrıca iç denetim süreci, kurumun içindeki değişikliklere ve gelişmelere hızlı bir şekilde adapte olabilir. Sürekli iyileştirme sağlamak için şirket yönetim kuruluna önerilerde bulunur.

Teftiş ise genellikle daha dar bir kapsama sahiptir ve belirli bir alana, sürece veya faaliyete odaklanır. Çalışmalar, tespiti netleştirmek adına daha detaylı gerçekleştirilir. Teftişler genellikle belirli bir mevzuat veya standart çerçevesinde yürütülür, bu çerçevedeki uygunluk durumunu değerlendirir.

Kısaca, İç denetim; kurumun iç süreçlerinin sürekli iyileştirilmesine odaklanırken, Teftiş; mevzuata uygunluğun sağlanması konusunda daha katı bir yaklaşım sergiler. Yani; İç denetim firmaya güven sağlar, süreçlerin gelişimine yardımcı olmak için danışmanlık faaliyetini yürütür. Teftiş ise firmanın yönetim sisteminde ki yanlışlarını arar ve eksiklerini tespit eder.

Amaç ve Odak Noktalar

İç Denetimin geleceğe odaklı, teftiş ise geçmişe odaklı yapılır. İç denetim, organizasyonun risk yönetimi, kontrol ve yönetişim süreçlerini iyileştirmeyi amaçlar. Bu süreç, mevcut işlem ve prosedürlerin etkinliğini değerlendirerek, gelecekteki performansı ve etkinliği artırmak için önerilerde bulunur. İç denetçiler, şirketin stratejik hedeflerine ulaşmasına yardımcı olacak öneriler geliştirirler. Bu nedenle, iç denetim:

1. Riskleri değerlendirir, gelecekte ortaya ekonomik sıkıntıları öngörür ve bu riskleri yönetmek için stratejiler geliştirir.
2. Sürekli İyileştirmeye teşvik eder,  İşlem ve prosedürlerin sürekli iyileştirilmesine odaklanır, böylece organizasyon daha verimli ve etkili hale gelir.
3. Piyasa değişimlerine uygunluk sağlar, organizasyonun değişen iş ortamına ve pazar koşullarına adaptasyonunu destekler.
4. Yeniliklere ve gelişime odaklanır, optimum çözümler ve gelişim fırsatları sunarak, şirketin gelecekteki başarısını destekler.

Teftiş, bir kurumun veya kuruluşun geçmişte gerçekleşen faaliyetlerini incelemeyi amaçlar. Teftişin odak noktası, geçmişte yapılan işlemlerin uygunluk ve yasal gerekliliklere uyup uymadığının belirlenmesidir. Bu nedenle, teftiş:

1. Uygunluk değerlendirme ilkesiyle geçmiş dönemlerde, kurumun nasıl bir risk yönetimi stratejisi izlediğini inceler ve gelecekte planlamalar için dersler çıkarır.
2. Hata ve usulsüzlük Tespiti ilkesiyle geçmişte yapılmış olan işlemlerde hata veya usulsüzlük olup olmadığını inceler. Geçmişteki hataların nedenleri ve iç kontrol zayıflıkları belirlenir ve bu zayıflıkların gelecekte tekrarlanmaması için öneriler sunulur.
3. Sorumluluk ve hesap verilebilirlik ilkesiyle organizasyonun geçmiş faaliyetlerindeki sorumlulukları ve hesap verebilirliğini tespit eder, kurumların sürdürülebilir bir şekilde yönetilmesine katkıda bulunmasını teşvik eder. Ayrıca temel anlamlarda,

İç denetimin asli görevi Denetlemek, Teftişin asli görevi ise soruşturmaktır.

İç denetimde risk odaklı denetim tekniği uygulanır. Teftişlerde ise, risk odaklı denetim tekniği uygulanmaz.

İç denetim, hesap verebilirlik ilkesiyle çalışır, Teftiş hesap sorabilirlik ilkesiyle çalışır.

İç denetim sistem ve süreç odaklı çalışarak yaptığı analizlerle şirketin verimlilik arttırıcı örneklerini arar, Teftiş ise özellikle birey odaklı şirket içi hataları arar.

İç denetim sürekli ve sistematik, Teftiş kesintili çalışır.

İç denetim şirketi geliştirme amaçlı, Teftiş mevzuata uygunluk amaçlı çalışır.

İç denetim maliyetleri dikkate alır, Teftiş kendi maliyetini sorgulamaz.

İç denetim genellikle geniş kapsamlıdır ve kuruluşun tüm iş süreçlerini kapsar, Teftiş ise genellikle belirli bir bölüm veya konuyu ele alır.

İç denetim, danışmanlık ve değerlendirme ayrıntılarıyla iş parçalarının sınırlarına odaklanırken,  Teftiş; genellikle mevcut politika ve prosedürlere uygunluğu denetlenir.

İç denetim şirketlerde teftişin açık bıraktığı; danışmanlık, rehberlik ve güvence gibi çok önemli boşlukları doldurur.

İç denetimin uluslararası standartları vardır. Teftişte ise geçmişe dayalı birikimler vardır.

İç denetim yazılı kurallara sahip çalışır. Teftiş ise daha çok geleneklere bağlıdır.

İç denetim ve teftiş birimleri birbirlerine rakip değildir. Kurumun birer parçası oldukları için işbirliği içerisinde uyumlu bir şekilde çalışarak kendi alanlarında üst yönetime doğru raporlama yapmalıdır.

Sonuç

İç Denetim ve Teftiş, işletmelerin etkinliğini arttırmak ve riskleri yönetmek için önemli araçlardır. Her ikisi de kuruluşun hedeflerine ulaşmasına yardımcı olur, ancak farklı amaçlara hizmet ederler ve faaliyetlerini farklı yöntemlerle gerçekleştirilirler. Hem iç denetim hem de teftiş, kurum ve kuruluşların hedeflerine ulaşmasına ve iş süreçlerinin etkinliğini arttırmasına odaklanır. İç denetim ve teftiş ekiplerinin yaptığı araştırma ve soruşturmalardan derledikleri sonuçlar yönetimle paylaşılır ve gerekli düzeltici önlemlerin alınmasına yardımcı olmak için raporlanır.

28.03.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.