Kadir Cihan Tüfekçi
Bilim Uzmanı
kcihantufekci@gmail.com

Sürdürülebilirlikte İç Denetimin Önemi

Sürdürülebilirlik, en geniş anlamda, bir süreci zaman içinde sürekli olarak sürdürme veya destekleme yeteneğini ifade eder. İş ve politika bağlamlarında sürdürülebilirlik, doğal veya fiziksel kaynakların tükenmesini önlemeyi amaçlar. Böylece uzun vadede kullanılabilir durumda kalırlar. Sürdürülebilirlik genellikle ekonomik, çevresel ve sosyal olmak üzere üç temel kavrama ayrılır. İç denetim ise, bir kuruluşun risk yönetimi, yönetişim ve iç kontrol süreçlerinin etkin bir şekilde çalıştığına dair bağımsız güvence sağlayan, iyileştirme ve kurumsal sürdürülebilirlik amaçlı danışmanlık faaliyetleridir. İç denetçiler, kuruluşun itibarı, büyümesi, çevre üzerindeki etkisi ve çalışanlarına davranış şekli gibi daha geniş konuları değerlendirmek için finansal risklerin ve beyanların ötesine bakarlar.

Sürdürülebilir yönetim ve kalkınma, günümüzde iş dünyasında ve toplumda temel kavramlar olarak kabul edilmektedir. (Suh, Lee, 2018: 10, 572). Ancak bilim ve teknolojinin hızla gelişmesi ve küresel ekonomi, insanların bağımlı olduğu doğal kaynakları yok etme eğilimindedir.

Sürdürülebilirlik teorisi yıllar içinde kademeli olarak gelişti. Toplumsal hayatın sürdürülebilirliğini sağlamak için, İlk olarak Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu’nun 1987'de sürdürülebilir kalkınma kavramı tanıtımından başlayabiliriz.  Daha sonra 26 Haziran 2000 tarihinde Küresel İlkeler Sözleşmesi Proje’si New York’ta bulunan BM Genel Merkezinde hayat bulmuştur. Türkiye’de denetim, danışmanlık ve vergi hizmetleri alanında kaliteli hizmet sunan PwC Türkiye, Ekim 2021’de BM Küresel İlkeler Sözleşmesi’ne imzacı olarak İnsan Hakları, Çalışma Koşulları, Yolsuzlukla Mücadele ve Çevre alanındaki 10 ilkenin destekleyicisi olacaklarını taahhüt etmişlerdir (PwC Türkiye Sürdürülebilirlik Raporu)

26 Ağustos-04 Eylül 2002 tarihler arasında Güney Afrika’nın Johannesburg kentinde yapılan 1992 Rio konferansı +10 yıl değerlendirme toplantısı olan “Sürdürülebilir Kalkınma Dünya Zirvesi”ne Türkiye’de katılarak, İklim değişikliği, Biyolojik çeşitliliğin korunması, Yönetişim, Yoksullukla savaş, İş dünyası ve sanayi, bilgi ve iletişim konularında sürdürülebilir kalkınma yükümlülüklerini kabul etti.

2015 yılında yapılan iklim krizi ile mücadele konulu Paris Anlaşmasının ardından 31 Ekim-13 Kasım 2021 tarihleri arasında Glaskow’da düzenlenen Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı (COP 26) ile; sürdürülebilirlik daha da önem kazanmış, “Kamunun dışındaki oyuncular özellikle de işletmeler önceki toplantılara kıyasla COP26’da daha da ön plana çıkmış, 5.235 işletme, 67 bölge, 442 finansal kuruluş, 1.039 eğitim kurumu ve 52 sağlık kurumu dahil yaklaşık 8.000 kamu dışı oyuncu, BM’nin “Net Sıfır Yarışı” (Race to Zero) kampanyasının bir parçası olarak 2030 yılına kadar emisyonlarını yarıya indirmeyi taahhüt etmişlerdir”. (PwC Sürdürülebilirlik Bülten Kasım 2021)

Sürdürülebilirlikte (ESG) İç Denetimin Rolü ve Etkileri: Tartışma:

Sürdürülebilirlik sürecinde, iç denetim gerçekten etkili midir? Sürdürülebilirlikte İç Denetimin rolü nedir? Bu sorulara cevap bulabilmemiz için İlk olarak, işletmelerin iç kontrolü ile sürdürülebilir gelişimi arasındaki ilişkinin derinlemesine incelenmesi gerekmektedir. Genel olarak kabul edilen sürdürülebilir kalkınma kavramının üç boyutu olan ekonomik, sosyal ve çevresel etkiler ile kurumsal sürdürülebilirlik uygulamalarına ilişkin çalışmaların çoğu yalnızca çevresel (çevresel politikalar ve enerji verimliliği) veya ekonomik (kurum özellikleri ve performans seviyeleri) yönleriyle ilgilenir. Halbuki, sürdürülebilir kalkınmanın tüm yönlerini dikkate almak gerekir. Bu bağlamda İç denetim, aşağıdaki soruları yanıtlama yeteneğine kavuşmuş ise sürdürülebilirlik uygulamalarında yönetimi destekler.

Şirketin sürdürülebilirlik ile ilgili beklentilerini biliyor muyuz? Sürdürülebilirlik için yeterli kültürümüz var mı?  Mevcut ve ileride çıkabilecek ulusal ve uluslararası mevzuatla ilgili uyum riski de dahil olmak üzere tüm sürdürülebilirlik riskleri hakkında net bir görüşe sahip miyiz ve teknolojik yenilikleri takip ederek küresel gelişme ve iklim değişikliği anlaşması ile uyumlu şekilde düzenli olarak güncelleyerek yeniden değerlendiriyor muyuz?

Ayrıca Kurumsal iç kontroller ile sürdürülebilir kalkınma arasındaki ilişkiyi daha iyi anlamak için Uluslararası ayrıntılı bir karşılaştırma da gereklidir. Karşılaştırmanın boyutları, gelişmiş ülkeler arasındaki karşılaştırmaları, gelişmekte olan ülkeler arasındaki karşılaştırmaları, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki karşılaştırmaları ve farklı sosyal sistemler arasındaki karşılaştırmaları içerebilir.

Literatür Taraması

Kurumsal ve sosyal davranış ile sürdürülebilirlik, sosyal yapı ve sosyal kalite gibi konuların kesişiminin Literatürde irdelenmesi gerekir. Ayrıca Son yıllarda, değişik araştırma bakış açılarıyla iç kontrol kalitesinin ekonomik sonuçlarını ve kurumsal sürdürülebilirliği etkileyen faktörleri araştıran çok sayıda araştırma yapılmıştır. Bu araştırmalar:

İşletme özellikleri (Zhong, Zuo, Güneş, Lee, 2020: 12, 1392),( López-Perez, Melero-Polo,  Vázquez-Carrasco, Cambra-Fierro, J., 2018: 10,4080)  

Yönetsel özellikler (Wang, P.; Bu, H.; Sun, 2021:13, 13478), (Nesim, Lin, Rahman, Ahmed, Ali, 2019: 7, 25-42)  

Sosyal sorumluluk ,(Cantele, Zardini, 2018: 182, 166-176), (Liu, 2019: 815, 12-15)

Çevresel sorumluluk (Cheng, Su, 2020: 12, 6435), (Masocha, Fatoki, 2018: 10, 3032)

Dış faktörler, (Masocha, Fatoki,2019: 11, 3257), ( Degong, Ullah, Hattak, Anwar, M, 2018: 10, 4298) İç kontrolün ekonomik sonuçları açısından, ana faktörler ise:

 Finansal bilgi kalitesi (Hu, J.; Weng, YÇ; Wang, 2021: 21, 394-404), (Schröder, Shepardson, 2016,: 91, 1513-1541)

Yönetişim kararları (Lay, Liu, Chen, 2020: 34, 125-145), (Chen, Yang, Zhang, Zhou, 2020: 64, 101695), Kazanç yönetimi (Lenard,  Petruska, Pervaiz, Bing, 2016:  33 , 47–58), (Bauer, 2016: 33, 449-486) Uygunluk maliyetleri (Iliev, 2010: 65, 1163-1196), ( Leuz, Triantis, Wang 2008: 45, 181-208)  ve

Sosyal müdahale maliyetleri (Cohen, Dey, Lys, 2013:30, 1296-1332), (Bargeron, Lehn, Zutter, Sarbanes 2010: 49, 34-52) olarak özetlenebilir.

Literatür taramasında verilen örnekler: İşletmeler, sağlam ve güvenilir bir iç kontrol sistemi kurarak ve sıkı bir şekilde uygulayarak, iyi bir iş ortamı yaratabilir, düzensiz faaliyetleri izleyebilir, paydaşlar arasında meşru hak ve menfaatleri dengeleyebilir ve sürdürülebilir kalkınmayı sağlayabilir şeklinde özetlenebilir.

Günümüzde şirket Yönetim Kurulları, sürdürülebilir kalkınmanın kurumsal yönetişimin önemli bir parçası olduğunun giderek daha fazla farkına varmaktadır. Sürdürülebilirlik veya kurumsal sosyal sorumluluk raporları yayınlayan şirketlerin sayısı artmaya devam etmekle birlikte, önceleri bir pazarlama aracı olarak görülen bu raporlar, günümüzde politikaların şeffaflığını ve şirketin ekonomik, çevresel ve sosyal sorumluluklarında kaydedilen ilerlemeyi göstermek için kullanılmaktadır. İç denetçiler, bir sürdürülebilirlik yönetim sisteminin uygulanmasında yönetime yardımcı olmak ve uygulama aşamasından sonra sistem denetimleri gerçekleştirmek için iyi bir konuma sahiptir. Ancak bunu yapmak için, sürdürülebilirlik ve geçerli denetim teknikleri hakkında bilgi edinmeleri gerekir.

Sonuç

Bir şirketin iç denetim faaliyetleri;  temel amaçları haricinde, potansiyel risk yönetimi stratejilerini ve önleyici kontrolleri belirlemenin yanı sıra yönetişim, risk yönetimi ve iç kontrollerin kuruluş genelinde etkin bir şekilde çalışmasını sağlamayı içerecek şekilde riskleri belirlemenin ötesine geçmelidir.

İşletmelerde sürdürülebilirlik politikası, o işletmenin faaliyetlerinin, ürünlerinin veya hizmetlerinin doğasına, ölçeğine ve sürdürülebilirlik etkilerine uygun olmalıdır. İç denetçiler, politikayı belirleyen ve gözden geçiren süreci dikkatlice incelemeli,  kuruluşun stratejik planı ve diğer politikalarla tutarlı olup olmadığını test etmeli,  ilgili tüm kanunları, düzenlemeleri, protokolleri ve endüstri standartlarını içerdiğini doğrulamalıdır.

Bu bağlamda, iç denetçiler, şirketin stratejisinin ve hedeflerinin fizibilitesini ve güvenilirliğini değerlendirerek, durum tespiti prosedürlerini tarayarak, ESG politika ve prosedürlerinin kalitesini değerlendirerek ve özellikle şirketin ESG kültürünün organizasyonu ile yukarıda belirtilen tüm unsurları başarıyla uygulamak için yeterlidir. İç denetim, bu hususları farklı departmanlar genelinde hem operasyonel hem de stratejik düzeyde incelemelidir. Ayrıca şirketlerin sürdürülebilirlik stratejisi, sürdürülebilirlik politikası ve genel organizasyon planı ile tutarlı olmalıdır. Risk değerlendirme süreci için kritik olarak kabul edilen süreçler ele alınmalı ve strateji, etkili sürdürülebilirlik amaçlarını, hedeflerini ve planlarını mümkün kılmak için yeterli bilgi ve yön sağlamalıdır. Sürdürülebilirlik stratejisinin pratik faydasını belirlemek için, iç denetçiler amaçların, hedeflerin ve planların tanımlanmasında yer alan kişilerle görüşmeli; bunların oluşturulmasıyla ilgili süreçleri gözden geçirmeli, sonuçlarını üst yönetime iletmelidir.

Suh, CJ; Lee, IT İmalat firmasının KOBİ'lerde sürdürülebilirlik için stratejik tercihi üzerine ampirik bir çalışma. Sürdürülebilirlik 2018 , 10 , 572

Zhong, T.; Zuo, Y.; Güneş, F.; Lee, JY Müşteri konsantrasyonu, ekonomik politika belirsizliği ve sürdürülebilir kurumsal yenilik. Sürdürülebilirlik 2020 , 12 , 1392. 

 López-Perez, ME; Melero-Polo, I.; Vázquez-Carrasco, R.; Cambra-Fierro, J. KOBİ'ler bağlamında sürdürülebilirlik ve iş sonuçları: Aile şirketlerine karşı aile dışı şirketlerin karşılaştırılması. Sürdürülebilirlik 2018 , 10 , 4080.

Wang, P.; Bu, H.; Sun, H. İşyerinde Tüketimin İşletmelerin Sürdürülebilir Gelişimine Etkisi. Sürdürülebilirlik 2021 , 13 , 13478.

Nesim, MA; Lin, J; Rahman, RU; Ahmed, MI; Ali, R. Sermaye yapısı, CEO özellikleri ile firma performansı arasındaki bağlantıya aracılık ediyor mu? Yönetim Karar ver. 2019 , 7 , 25–42. 

Cantele, S.; Zardini, A. Sürdürülebilirlik küçük işletmeler için bir rekabet avantajı mıdır? Sürdürülebilirlik-finansal performans ilişkisindeki olası aracıların ampirik bir analizi. J. Temiz. Üretim 2018 , 182 , 166–176.

Liu, JS Sosyal sorumluluk, yeşil muhasebe uygulaması ve ağır kirleticilerin sürdürülebilir gelişimi. Finans Hesap. Haberler 2019 , 815 , 12–15. 

O, L.; Cheng, Y.; Su, X. Sınır perspektifinden kurumsal iş ekosisteminin sürdürülebilirliği üzerine araştırma: Çin örneği. Sürdürülebilirlik 2020 , 12 , 6435.

Masocha, R.; Fatoki, O. Zorlayıcı baskıların Güney Afrika'daki küçük işletmelerin sürdürülebilirlik uygulamaları üzerindeki etkisi. Sürdürülebilirlik 2018 , 10 , 3032.

Masocha, R.; Fatoki, O. Gelişmekte Olan Ekonomilerde Küçük İşletmelerde Sosyal Sürdürülebilirlik Uygulamaları: Güney Afrika Örneği. Sürdürülebilirlik 2019 , 11 , 3257. 

Degong, M.; Ullah, F.; Hattak, MS; Anwar, M. Uluslararası yetenekler ve kaynaklar bir firmanın sürdürülebilir rekabetçi performansını yapılandırır mı? Pakistan KOBİ'lerinde araştırma. Sürdürülebilirlik 2018 , 10 , 4298. 

Hu, J.; Weng, YÇ; Wang, F. Çin'de iç kontrol düzenlemesinin raporlama kalitesi üzerindeki etkisi. Borsa İstanbul. Rev. 2021 , 21 , 394–404.

Schröder, JH; Shepardson, ML SOX 404 Kontrol Denetimleri ve Yönetim Değerlendirmeleri Genel İç Kontrol Sistemi Kalitesini İyileştiriyor mu? Hesap. Rev. 2016 , 91 , 1513–1541.

Lay, SM; Liu, CL; Chen, SS İç kontrol kalitesi ve yatırım verimliliği. Hesap. Ufuk. 2020 , 34 , 125–145.

Chen, H.; Yang, D.; Zhang, JH; Zhou, H. İç kontroller, risk yönetimi ve nakit tutma. J. Corp. Finans. 2020 , 64 , 101695.

Lenard, M.; Petruska, K.; Pervaiz, A.; Bing, Y. İç kontrol zayıflıkları ve gerçek faaliyetlerin manipülasyonunun kanıtı. Av. Hesap. A.Ş. Av. Int. Hesap. 2016 , 33 , 47–58. 

Bauer, AM Vergiden kaçınma ve zayıf iç kontrollerin sonuçları. Contemp. Hesap. Res. 2016 , 33 , 449–486.

Iliev, P. SOX Bölüm 404'ün etkisi: Maliyetler, kazanç kalitesi ve hisse senedi fiyatları. J. Finans. 2010 , 65 , 1163–1196. 

Leuz, C.; Triantis, A.; Wang, TY Firmalar neden kararıyor? Gönüllü sektör kayıtlarının silinmesinin nedenleri ve ekonomik sonuçları. J. Hesap. ekonomi 2008 , 45 , 181–208. 

Cohen, DA; Dey, A.; Lys, TZ Kurumsal yönetişim reformu ve yönetici teşvikleri: Yatırımlar ve risk alma için çıkarımlar. Contemp. Hesap. Res. 2013 , 30 , 1296–1332. 

Bargeron, LL; Lehn, KM; Zutter, CJ Sarbanes-Oxley ve kurumsal risk alma. J. Hesap. ekonomi 2010 , 49 , 34–52. 

Nieuwlands, Hans. "Sürdürülebilir kalkınmanın denetlenmesi: iç denetçiler, kuruluşlarının sürdürülebilirlik yönetim sistemini değerlendirerek değer katabilirler." İç Denetçi , cilt. 64, hayır. 2, Nisan 2007, s. 91+. Gale Academic OneFile ,

17.04.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.