Kadir Benli
Vergi Müfettiş Yardımcısı
kadirbenli_09@hotmail.com

Vergi Usul Kanunu’nda KIST Amortisman Uygulaması ve Yapılan Hatalar

Amortisman, genel olarak, üretim faaliyetleri sonucunda mal ve hizmetler oluşturulurken geçmiş yıllardan devralınan sermaye mallarında meydana gelen aşınma ve eskimenin parasal değeridir. Amortisman uygulaması; iktisadi kıymetin değerinde meydana gelen eksilmenin gider veya maliyet olarak dikkate alınması şeklinde tanımlanabilir.

Vergi Usul Kanunun 313. maddesinde amortisman mevzuu şöyle ifade edilmiştir; “İşletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayrimenkullerle 313'üncu madde gereğince gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin, alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin birinci kısımdaki esaslara göre tespit edilen değerinin bu Kanun hükümlerine göre yok edilmesi amortisman mevzuunu teşkil eder.”[1]

Kıst amortisman açısından değerlendirdiğimizde ise Vergi usul kanunun 320. Maddesi dahilinde şu şekilde ifade edilmiştir; “Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları binek otomobilleri hariç olmak üzere, işletmelere ait binek otomobillerinin aktife girdiği hesap dönemi için ay kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortisman ayrılır. Amortisman ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değer, itfa süresinin son yılında tamamen yok edilir.”

Bu hükme göre kıst amortisman uygulaması yalnızca işletmelerin aktifinde kayıtlı binek otomobillerine münhasır olup binek otomobilleri dışında kalan amortismana tabi diğer kıymetler için aktife alındıkları yılda tam amortisman ayrılacaktır.

Diğer taraftan, faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya sair şekillerde işletilmesi olan mükelleflerin bu amaçla kullandıkları binek otomobillerine de kıst amortisman uygulanmayacaktır. Bu hükmün uygulamasında binek otomobillerine ilişkin olarak işletmenin aktifine alındıkları yılda tam amortisman ayrılabilmesi için;

a) İşletmenin faaliyet konuları arasında binek otomobillerinin kiralanması veya sair şekillerde işletilmesi,

b) Binek otomobilinin esas itibarıyla bu amaca tahsis edilmiş olması, şartları aranacaktır. [2]

Kıst amortisman uygulamasının daha iyi ortaya konabilmesi ve mükellefler tarafından uygulamada yapılan hataların gösterilmesi açısından birkaç örnek verilmesi faydalı olacaktır.

Örnek:1 X A.Ş. bilgisayar yazılımı faaliyetinde bulunmaktadır.2011 yılının Ekim ayında aktifine kaydettiği “A” marka binek aracına ilişkin aşağıdaki tablodaki gibi amortisman ayırma işlemi gerçekleştirmiştir.(Amortisman süresi 5 yıldır)

CİNSİ	AKTİFE GİRİŞ		Amortisman Oranı (ABU)	2011
	Tarihi	Değeri		Amortisman
"A" marka binek otomobil	09.10.2011	41.565,35	40%	4.156,53

Yukarıdaki örnekte mükellef kurumun faaliyetinin binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olmaması sebebiyle kıst amortisman uygulamasının uygulandığı görülmektedir.2011 yılı itibariyle azalan bakiyeler usulü amortisman uygulaması kapsamında ayırabileceği azami amortisman tutarı 16.626,14 TL (41.565,35*0,4) olmaktadır. Binek otomobilin aktife girdiği tarih dikkate alındığında kıst amortisman uygulaması açısından üç aylık süre için amortisman gideri yapılabileceği açıktır. Bu kapsamda 2011 yılı itibariyle amortisman gideri olarak dikkate alınabilecek tutar 4.156,53 TL (16.626,14*(3/12)) olmaktadır. Kalan bakiye değer (12.469,60 TL) ise amortisman süresinin sonunda itfa edilecektir.

Örnek:2 Y A.Ş. perakende kontör ticareti ile uğraşmaktadır.2011 yılının Ağustos ayında aktife kaydettiği “B” marka binek aracına ilişkin aşağıdaki tablodaki gibi amortisman ayırma işlemi gerçekleştirmiştir. (Amortisman süresi 5 yıldır ve normal amortisman usulü tercih edilmiştir.)

CİNSİ	AKTİFE GİRİŞ		Amortisman Oranı	2011
	Tarihi	Değeri		Amortisman
"B" marka binek otomobil	10.08.2011	74.236,83	20%	14.847,37

Bu örnekte ise mükellef kurum tarafından 2011 yılına ilişkin olarak ayrılabilecek olan azami amortisman tutarının gider olarak dikkate alındığı görülmektedir. Kıst amortisman uygulaması dikkate alınmadan yapılan bu işlem hatalıdır. Kıst amortisman uygulaması dikkate alınmış olsaydı ayrılabilecek azami amortisman tutarı ağustos ayından 2011 yılı sonuna kadar olan döneme isabet eden amortisman tutarı olan 6.186,40 TL (14.847,37*(5/12)) olacaktı. Örnekte açıkça görüldüğü üzere mükellef kurum tarafından 8.660,96 TL (14.847,37-6.186,40) ilgili dönemde fazladan gider olarak dikkate alınmıştır. Amortisman süresinin sonunda itfa edilmesi gereken bu tutar bu dönemden önce itfa edilerek vergileme dönemi açısından vergi erozyonuna sebebiyet vermiştir.

Örnek:3 K A.Ş. araç kiralama işiyle uğraşmaktadır.2011 yılının Kasım ayında aktife kaydettiği “C” marka binek aracına ilişkin aşağıdaki tablodaki gibi amortisman ayırma işlemi gerçekleştirmiştir. Mükellef kurum aktifine kaydettiği binek otomobilini faaliyeti kapsamında kullanmaktadır. (Amortisman süresi 5 yıldır ve normal amortisman usulü tercih edilmiştir.)

CİNSİ	AKTİFE GİRİŞ		Amortisman Oranı	2011
	Tarihi	Değeri		Amortisman
"C" marka binek otomobil	15.11.2011	143.560,54	20%	28.712,11

 

Vergi Usul Kanunu’nun 320 maddesi kapsamında  “Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları binek otomobilleri hariç olmak üzere, işletmelere ait binek otomobillerinin aktife girdiği hesap dönemi için ay kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortisman ayrılır. Amortisman ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değer, itfa süresinin son yılında tamamen yok edilir.”  şeklinde kıst amortisman uygulaması açıkça ifade edilmiştir. Örneğimizdeki mükellefin faaliyeti araç kiralama olması ve bu binek otomobili faaliyetleri kapsamında kullanması açısından kıst amortisman uygulama zorunluluğu bulanmamaktadır. K A.Ş. tarafından faaliyetlerinde kullandığı binek otomobile 2011 yılı için ayırdığı 28.712,11 TL’lik amortisman gideri Vergi Usul Kanununa uygun olarak ayrılmıştır. Burada önemli olan husus mükellef kurumun faaliyetinin kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması yada çeşitli şekillerde işletilmesi olması ve aktife kaydedilen bu binek otomobillerin bu faaliyetler kapsamında kullanılmasıdır.

Örnek:4 K A.Ş. araç kiralama işiyle uğraşmaktadır.2011 yılının Kasım ayında aktife kaydettiği “C” marka binek aracına ilişkin aşağıdaki tablodaki gibi amortisman ayırma işlemi gerçekleştirmiştir. Mükellef kurum aktifine kaydettiği binek otomobilini şirket müdürünün kullanımına tahsis etmiştir. (Amortisman süresi 5 yıldır ve normal amortisman usulü tercih edilmiştir.)

CİNSİ	AKTİFE GİRİŞ		Amortisman Oranı	2011
	Tarihi	Değeri		Amortisman
"C" marka binek otomobil	15.11.2011	143.560,54	20%	28.712,11

 

Yukarıdaki örnekte durum bir önceki örnekten farklılık arz etmektedir. Kurum tarafından 2011 yılı için 28.712,11 TL amortisman ayrılmış olup tamamı ilgili dönemde gider olarak dikkate alınmıştır. Vergi Usul Kanunu’nun 320. maddesi kapsamında faaliyetleri binek otomobillerin kısmen veya tamamen kiralanması ya da çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu faaliyetlerinde kullandıkları binek otomobilleri kıst amortisman uygulamasının dışında tutulmuştur. Bu bağlamda mükellef kurumun faaliyeti binek otomobillerin kiralanması olmasına karşın aracı şirket müdürünün kullanımına tahsis etmesi sebebiyle  kıst amortisman uygulamasının dikkate alınarak işlem yapılması gerekmektedir.2011 yılı için ayrılabilecek azami tutar 4.785,35 TL (28.712,11* (2/12)) olacaktır. Kurum tarafından 2011 yılında amortisman döneminin sonunda itfa edilmesi gereken 23.926,76 TL’nin fazladan giderleştirildiği görülmektedir.

KIST AMORTİSMAN YANLIŞ UYGULANMASININ AMORTİSMAN DÖNEMLERİ İTİBARİYLE ETKİLERİ

Kıst amortisman uygulamasının kurumlar tarafından yanlış uygulanması sonucu ortaya çıkan temel durum amortisman süresinin sonunda itfa edilmesi gereken tutarın amortismanın uygulandığı yılda giderleştirilmesinden kaynaklanmaktadır. Bu durumu bir örnekle açıklamak durumu daha açık hale getirecektir.

Örnek:5 İKARUS A.Ş. tehlikeli kimyasal madde ticaretiyle uğraşmaktadır. İKARUS A.Ş. 2011 yılının Ekim ayında aktifine kaydettiği “Q” marka binek otomobiline ilişkin ayırmış olduğu amortisman tutarları yıllar itibariyle aşağıdaki gibidir.(Amortisman süresi 5 yıldır ve azalan bakiyeler usulü amortisman yöntemi tercih edilmiştir.)

 

 

CİNSİ	AKTİFE GİRİŞ		Amortisman Oranı	2011
	Tarihi	Değeri		Amortisman
"Q" marka binek otomobil	15.10.2011	73.485,35	40%	29.394,14

 

Yılı	Amortisman Oranı	Aktif Değeri	Amortisman
2012	40%	(73.485,35-29.394,14) 44.091,21	17.636,49
2013	40%	(44.091,21-17.636,49) 26.454,72	10.581,89
2014	40%	(26.454,72-10.581,89) 15.872,83	6.349,14
2015	40%	(15.872,83-6.349,14)   9.523,70	9.523,70

 

Bu örnekte 2011 yılında kurum tarafından kıst amortisman uygulamasının dikkate alınmadan işlem yapıldığı görülmektedir.2011 yılı için kıst amortisman uygulaması kapsamında ayrılabilecek azami tutar Ekim, Kasım, Aralık aylarına isabet eden tutar olan (29.394,14* (3/12)) 7.348,54 TL olacaktır. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli husus sonraki yılda aktif değerine ulaşırken hangi amortisman tutarının dikkate alınacağıdır. Kıst amortisman hususunda mükellefler ve idare arasındaki anlaşmazlıkların temel kaynağı bu noktadır.Son yılda itfa edilmesi gereken değerin bu yılda itfa edilmediği açıkça görülmektedir.

Kurum tarafından vergi mevzuatına uygun olarak amortisman uygulanması yapılması durumunda yıllar itibariyle aşağıdaki şekilde amortisman ayrılması gerekecektir.

 

Yılı	Amortisman Oranı	Aktif Değeri	Amortisman
2011	40%	73.485,35	(73.485,35*%40*(3/12)) 7.348,54
2012	40%	(73.485,35-29.394,14) 44.091,21	17.636,49
2013	40%	(44.091,21-17.636,49) 26.454,72	10.581,89
2014	40%	(26.454,72-10.581,89) 15.872,83	6.349,14
2015	40%	(15.872,83-6.349,14)   9.523,70	(9.523,70+22.045,60)  31.569,30

Burada açıkça görüldüğü üzere kurum 2011 yılı için kıst amortisman uygulamasını mevzuata uygun olarak yerine getirmiştir. 2012 yılı için ise dikkat edilmesi gereken nokta aktif değere ulaşılırken 2011 yılı için ayrılan kıst amortisman tutarının değil, o yıl için azalan bakiyeler usulüne göre ayrılan amortisman tutarının dikkate alınacağıdır. Binek otomobilin aktife girdiği yıldan sonraki yılda kıst amortisman tutarının net aktif değerinin hesaplanmasında dikkate alınması durumunda, son yılda itfa edilmesi gereken tutarın son yıldan önce giderleştirilmesi durumu ortaya çıkmaktadır.

SONUÇ

Her iki şekilde de amortisman ayrılması durumunda da toplam amortisman tutarı açısından bir değişiklik olmamaktadır; ancak yıllar itibariyle ödenecek vergilerde farklılıklar ortaya çıkmaktadır. Bu durumda verginin tahsil edileceği yıldan başka bir yılda tahsili sonucunda enflasyon olgusuna maruz bırakmaktadır. Üretim sürecine dâhil olan iktisadi kıymetler ile olmayanlar arasında amortisman uygulaması açısından temel farklılıklar olması gayet doğaldır.

 

---

[1] Vergi Usul Kanunu madde no: 313

[2]241 sıra nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği

20.09.2016

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.