İsmail Hakkı Güneş
Yeminli Mali Müşavir
Öğretim Görevlisi
ihgunes@superonline.com

Hakkı Huzur Ücretinin Vergi Yasaları ve TTK Karşısında Durumu

Özet: Gelir Vergisi Kanunumuzda, ücret gelirlerinin genel olarak kesinti yoluyla vergilendirilmesi kabul edilmekle birlikte, tek işverenden alınmış ve kesinti suretiyle vergilendirilmiş ücret gelirleri için beyanname verilmemesi, birden fazla işverenden elde edilen ücretlerin ise bazı koşullarla ayrıca yıllık beyanname ile vergilendirilmesi kabul edilmiştir. Ancak, 7194 sayılı Kanunla bu konuda bazı değişiklikler yapılmış ve konunun yeniden bir bütün halinde değerlendirmesi gereği ortaya çıkmıştır. Çalışmamız bütünüyle ücret gelirlerini değil hakkı huzur ücretlerinin incelenmesi üzerine kurulmuştur.

1.GİRİŞ

Genel olarak ücret ; bir işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatler olarak tanımlanır. Gerçek kişilerin bir takvim yılı içinde elde etmiş oldukları ücret gelirleri gelir vergisine tabidir. Ücret, bedensel ya da zihinsel bir emek karşılığında işverenden elde edilen hasılayı ifade eder. Bu hasıla para şeklinde olabileceği gibi ayni veya para ile temsil edilebilen menfaat şeklinde de olabilir.

Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık ilişkisi niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması ücretin niteliğini değiştirmez.

Gelir vergisi açısından bir ödemenin ücret ya da başka bir gelir unsuru olarak vergilendirilip vergilendirilmeyeceği aşağıda sayılan üç unsura göre tespit edilecektir.

Ücret gelirini meydana getiren üç temel aşağıdaki gibidir.

• Bir işverene tabi olma
• Belli bir iş yerine bağlı olma
• Hizmetin karşılığı olarak bir ödemenin yapılması

TTK ’nun 394’ncü maddesi “ yönetim kurulu üyelerine ,” tutarı esas sözleşmeyle veya genel kurul kararı ile belirlenmiş olmak şartıyla huzur hakkı,ücret ,ikramiye,prim ve yıllık kardan pay ödenebilir “  şeklinde düzenlenmiştir.

Huzur Hakkı, Türk Dil Kurumu sözlüğünde; ‘’Belli bir konuyu görüşmek için toplanan bir kurulun üyelerine ödenen para, hakkıhuzur’’ olarak tanımlanmaktadır.

Konu Hakkında Verilmiş Yargı Kararlarından Örnekler:

Yargıtay 11. Hukuk Dairesi tarafından 10.05.2010 tarihinde verilen ve E:2010/5400, K:2010/5060 sayılı Karar’da huzur hakkı; ‘’.,,,,,,,,,,,,dönemde çalışan yöneticilerin harcadıkları emek ve mesailerine karşılık, genel kurul kararları ile belirlenen ve yöneticilere genellikle aylık olarak ödenmesi kararlaştırılan bir meblağdır.,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,”

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi tarafından 27.10.2015 tariinde verilen ve E:2014/15625, K:2015/30078 sayılı Karar’da ise;,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,” Türk Ticaret Kanunu (TTK) 394. maddesinde; yönetim kurulu üyelerine, tutarı esas sözleşme veya genel kurul kararı ile belirlenmiş olmak şartı ile huzur hakkı, ücret, ikramiye, prim ve yıllık kârdan pay ödenebileceği düzenlenmiştir. Huzur hakkı alacağı iş sözleşmesi veya İş Kanunu’ndan doğan bir hak değildir…..”

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun (GVK’nın)‘’ Ücretin Tarifi’’ başlıklı 61. maddesinde; ‘’ Ücret, iş-verene tabi belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdi r’’ ibaresi yer almakta ve aynı madde ‘’ Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez.”

Burada dikkat edilirse kanun koyucu anlamı genişleterek ücretin başka bir ad altında verilmiş olması halinde de “ ücret “ olduğunu diğer bir anlatımla hangi ad altında verilirse verilsin ücret vasfını değiştirmeyeceğini ifade etmiştir. Muhasebenin oniki temel kavramından biri olan “ özün önceliği kavramı “ iş ve işlemlerde biçimsel yapıdan çok özün esas alınması gerektiğini ifade eder. “ işlemlerin muhasebeye yansıtılmasında ve onlara ilişkin değerlendirmelerin yapılmasında biçimlerinden çok özlerinin esas alınması gereğini ifade eder. Genel olarak işlemlerin biçimleri ile özleri paralel olmakla birlikte, bazı durumlarda farklılıklar ortaya çıkabilir. Bu takdirde, özün biçime önceliği esastır.”

Burada dikkat edilecek hakkı huzur ücretlerinin 193 sayılı GVK’nun 103’ncü maddesinde yer alan              “ vergi nispetleri “ oranında vergilendirilmeye tabi tutulmasıdır.

Bir diğer dikkat edilmesi gereken konu ise ; 2019 yılında  7194 Sayılı Kanunla 193 sayılı Gelir Vergisi’nin 86/1(b) alt bendi değiştirilerek tek işverenden elde edilse dahi ücret tutarının 500.000,00* Türk Lirasını aşması halinde beyan edilmesi yönünde düzenleme yapılmıştır. Hazine ve Maliye Bakanlığı, 27.05.2020 tarih ve 31137 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan 311 sayılı Gelir Vergisi Genel Tebliği ile bu değişikliğe ilişkin anlayışını açıklamıştır. 2021 yılı için 103’ncü madde de yer alan tutarlar aşağıda gösterildiği şekilde değiştiğinden gerek hakkı huzur ücretlerinin GVK ‘na göre kesinti yapılmasında oranlarda bu tarifeye uygun davranılması gerektiğidir. Gerekse ücret gelirlerinin beyanname ile vergilendirilmesine yönelik gerekse tek işverenden alınıp alınmadığı, birden fazla işverenden elde edildiğine yönelik oran ve tutarlar aşağıda yer verdiğimiz tablodaki ( oran / tutar)  rakamlar dahilinde GVK na göre vergilendirme yapılacaktır.

Yıllık beyanname ile beyan edilmesi gereken tutar gerçekleşmiş ise ve birden fazla işverenden elde edilen ücret / hakkı huzur ücreti söz konusu ise hangi ücretin birinci işverenden alınan ücret olarak kabul edileceği konusunda Kanunda bir belirleme yapılmamış, idari anlayışta ise bu belirlemenin mükellef tarafından yapılacağı, dolayısıyla mükellefin ücretlerinden en yükseğini birinci işverenden alınan ücret olarak belirleyebileceği kabul edilmiştir.

Yine idari anlayışta, ücret gelirlerinin dışında diğer gelirlerin bulunması halinde diğer gelirlerin beyan edilip edilmeyeceğinin tespitinde de ücret gelirlerinin hesaplamaya dahil edilmeyeceği de kabul edilmiştir.

Yıllık beyanname verilmesi durumunda; beyan olunan ücret gelirleri toplamından 193 sayılı Kanunun 89 uncu maddesinde yazılı eğitim ve sağlık harcamaları ile bağış ve yardımlar gibi bazı harcamaların da indirim konusu yapılması ve yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden ise 193 sayılı Kanunun 94 üncü maddesine göre yıl içinde ücretlerden tevkif suretiyle ödenen vergiler mahsup edilmesi mümkündür.

• Bilgilendirme Not: 500.000 TL tutar 2019 yılı için olup 2020 yılı Gelir Vergisi Beyannamesi verilmesinde sınırın 600.000 TL olarak dikkate alınması gerekecektir.

Gelir Vergisi Tarifesi (Ücretliler)                                                                                                        2021 takvim yılı (G.V.K. madde:103) Gelir Vergisi Tarifesi                                                                           24.000 TL'ye kadar	15%
53.000 TL'nin 24.000 TL'si için 3.600 TL, fazlası	20%
130.000 TL'nin 53.000 TL'si için 9.400 TL (ücret gelirlerinde 190.000 TL'nin 53.000 TL'si için 9.400 TL), fazlası	27%
650.000 TL'nin 130.000 TL'si için 30.190 TL (ücret gelirlerinde 650.000 TL'nin 190.000 TL'si için 46.390 TL), fazlası	35%
650.000 TL'den fazlasının 650.000 TL'si için 212.190 TL (ücret gelirlerinde 650.000 TL'den fazlasının 650.000 TL'si için 207.390 TL), fazlası	40%

Birden fazla işverenden tevkif yoluyla vergilendirilmiş ücret alan ve birden sonraki işverenden aldıkları ücretlerin toplamı Gelir Vergisi Kanunu’nda yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2020 takvim yılı için 49.000-TL 2021 için 53.000 TL’dir.) aşmayan mükelleflerin, tamamı kesinti yoluyla vergilendirilmiş ücretleri yıllık beyanname ile beyan edilmeyecektir. Yine 7194 sayılı yasa ile yapılan düzenleme sonucu,  tek işverenden elde edilse dahi ücret tutarının 2019 yılı için 500.000,00 TL , 2020 için 600.000 Türk Lirasını aşması halinde beyan edilecektir. (2021 yılı için 650.000 TL)

Yıllar itibariyle baktığımızda; 2020 yılı için birden sonraki işverenden alınan tevkifata tabi ücretlerin toplamının 2020 yılı için 49.000 TL, 2021 yılı için 53.000 TL’yi aşması durumunda, ücretlerin tamamı (ilk işverenden alınan ücret de dahil olmak üzere) yıllık beyannameye dahil edilecektir. Birden fazla işverenden ücret alınması halinde, birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağı ücretli tarafından serbestçe belirlenecektir.

Bunun dışında gerek KVK ,TTK ve gerekse SPK uygulamaları açısından

Huzur Hakkında dikkat edilmesi gereken hususları kısaca aşağıda yer aldığı şekli ile özetleyebiliriz.

• İlerde oluşabilecek itirazları göz önünde bulundurarak Genel Kurul Kararı ile alınmalı (Limited Şirketlerde Ortaklar Kurulu kararı)
• Bu ödemeler şirket mali yapısına uygun olacak şekilde belirlenmeli ve belgelendirilmelidir.
• Hakkı Huzur için alt sınır / üst sınır şeklinde bir tutar veya oran söz konusu değildir. Kurumlar Vergisi Kanunu’nca örtülü kazanç uygulamasına maruz kalmamak için  makul olmalı “emsallere uygunluk ilkesi ”  temel prensiplerine uygun hareket edilmelidir.
• Eşitlik ve şeffaflık ilkelerine göre hareket edilmesi gerektiği unutulmamalıdır.

Sonuç olarak hakkı huzur ücreti her zaman tartışılmıştır ve tartışılmaya devam edecektir. Unutulmaması gereken emsallere uygun olarak belirlenip kayıtlara alınarak belgelendirilmesi risksiz ve yerinde bir çözüm olacaktır.

Günün Sözü:   
Konfüçyüs’den üç temel öğreti ;        

• İyi insanlar benzeşir ama farklıdırlar
•  İyi insanlar kendilerini inceler ve erdemi genişletirler
• İyi insanlar sürekli erdemli davranırlar ve öğretmeyi öğrenirler                                                                                                                          

18.01.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.