İsmail Hakkı Güneş
Yeminli Mali Müşavir
Öğretim Görevlisi
ihgunes@superonline.com

Serbest Meslek Kazancı ve Serbest Meslek Kazancının Tespitinde Giderler

Gelir Vergisi Kanunu’nun 65 inci maddesinde, her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançların serbest meslek kazancı olduğu belirtilmiş ve serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi ve mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılması olarak tanımlanmıştır. Ayrıca, tahkim işleri dolayısıyla hakemlerin aldıkları ücretler ile kollektif, adi komandit ve adi şirketler tarafından yapılan serbest meslek faaliyeti neticesinde doğan kazançlar da serbest meslek kazancı olarak kabul edilmiştir. Buna göre, bir faaliyetin serbest meslek faaliyeti olup olmadığı, faaliyetin;

• Sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa (uzmanlığa) dayanması,
• Bir işverene bağlı olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılması,
• Devamlı olması,

unsurlarını taşıyıp taşımadığına bağlı bulunmaktadır. Ayrıca, faaliyetin devamlı olması özelliği de serbest meslek faaliyetini, arızi olarak yapılan serbest meslek faaliyetinden ayırmaktadır. Yukarıda yer alan unsurlar aynı zamanda serbest meslek kazancı ile ticari kazanç, ücret ve arızi olarak yapılan serbest meslek faaliyetinin de sınırlarını belirlemektedir.

GVK’nın 66 ncı maddesine göre; serbest meslek faaliyetini devamlı olarak yapan, iş edinen , meslek halinde ifa edenler, serbest meslek erbabıdır. Kendi nam ve hesabına, mutad meslek halinde faaliyette bulunan; yeminli mali müşavir,avukat, doktor, diş hekimi, veteriner hekim, mimar, mühendis, müşavir, serbest muhasebeci mali müşavir, danışman, ressam, yazar, bestekar, kimyager, noter, serbest öğretmen, artist, menajer, senarist, yönetmen, ebe, sünnetçi, arzuhalci, rehber ve sağlık memuru vb. kişiler serbest meslek erbabıdır. GVK’da serbest meslek erbabının genel tanımlamasının dışında bazı meslek gruplarının da serbest meslek erbabı sayılacağı ayrıca belirtilmiştir. Adı geçen kişilerin bu faaliyetlerinden elde edecekleri kazançları başka bir şart aranmaksızın doğrudan serbest meslek kazancı olarak dikkate alınacaktır.

Gelir Vergisi Kanunu’nun “Serbest meslek kazancının tespiti” başlıklı 67’nci maddesinde; "Serbest meslek kazancı bir hesap dönemi içinde serbest meslek faaliyeti karşılığı olarak tahsil edilen para ve ayınlar ve diğer suretlerle sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerden bu faaliyet dolayısıyla yapılan giderler indirildikten sonra kalan farktır. Müşteri veya müvekkilinden, serbest meslek faaliyeti ile ilgili olmak üzere para ve ayın şeklinde alınan gider karşılıkları kazanca ilave edilir. Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması halinde Vergi Usul Kanunu’nun 328’inci maddesine göre hesaplanan müspet fark kazanca eklenir. Vergi, resim, harç, keşif, şahitlik, bilirkişilik ve ekspertiz gibi hususlara harcanmak üzere müşteri veya müvekkilden alınan ve tamamen bu hususlara sarf edilen para ve ayınlar kazanç sayılmaz." hükmü yer almaktadır. Bu hükme göre serbest meslek kazancında hasılatın tespitinde açık bir şekilde tahsil esası geçerli bulunmaktadır.

Serbest Meslek Kazancının Tespitinde İndirilebilecek Giderler

193 sayılı GVK’nun 68’inci maddesinde  mesleki kazancın tespitinde indirilecek giderler belirtilmiştir.  Serbest meslek kazancının tespitinde hasılattan indirim konusu yapılacak giderler sayılmış olup; serbest meslek erbabı tarafından yapılan bir giderin hasılattan indirim konusu yapılabilmesi için, söz konusu giderin Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre belgelendirilmesi gerekmektedir. Aynı maddenin son fıkrasında da her türlü para cezaları ve vergi cezaları ile serbest meslek erbabının suçlarından doğan tazminatların hasılattan gider olarak indirilemeyeceği hüküm altına alınmıştır.

Serbest Meslek Faaliyetinde indirilecek giderlerin belli başlı olanları aşağıdaki gibidir.

• Mesleki faaliyetin icrasına tahsis edilen iş yerinin kirası
• Mesleki faaliyete tahsis olunan işyerinin kendi mülkü olması durumunda amortisman gideri
• Mesleki faaliyetin elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan aydınlatma, ısıtma, telefon, kırtasiye, iletişim vb  giderler ile mutad küçük giderler
• Çalışan personel ücret ve giderleri
• Alınan meslek kitapları, dergiler, gazeteler gibi neşriyat için yapılan giderler
• Mesleki teşekküllere ödenen aidatlar
• Mesleki faaliyetle ilgili seyahat ve ikamet giderleri
• Meslekin ifasına lüzumlu aletlerin tedariki için yapılan giderler
• Mesleki faaliyette kullanılan tesisat ve demirbaş eşya için Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ayrılan amortismanlar
• Mesleki faaliyet ile ilgili olarak kanun, ilâm ve mukaveleye müsteniden ödenen tazminatlar.

Kısaca;

Kanun koyucunun mesleki kazancın tespitinde gider olarak kabul edilebilmesi koşulun varlığını aramaktadır.

• Yapılan gider mesleki kazancın elde edilmesi ve idamesi ile doğrudan ilgili olmalıdır.
• Gider karşılığında sabit kıymet iktisap edilmiş olmamalıdır.

• Gider kanunen kabul edilebilir nitelikte olmalıdır

Rize Valiliği 08.12.2020 tarih ve 85550353-120.04.02 [2020]-E.28855 tarihli özelge  ile ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,”  Serbest meslek mensubunun aldığı kitap ve eğitim programlarının gelir vergisi ve KDV açısından durumunu soran meslek mensubuna karşı ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,verilen özelgede ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,” 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun; "Serbest Meslek Kazancının Tarifi" başlıklı 65 inci maddesinde;

"Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır.

Serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa

dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi

nam ve hesabına yapılmasıdır..." hükmü yer almıştır.

Aynı Kanunun "Mesleki Giderler" başlıklı 68 inci maddesinin birinci fıkrasında serbest meslek

kazancının tespitinde hasılattan indirilecek giderler bentler halinde sayılmış olup, aynı fıkranın (6)

numaralı bendinde de alınan mesleki yayınlar için ödenen bedellerin kazancın tespitinde gider

olarak indirilebileceği öngörülmüştür.

Yine aynı Kanunun 89 uncu maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendine göre, beyan edilen

gelirin % 10'unu aşmaması, Türkiye'de yapılması ve gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti

bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi şartıyla, mükellefin kendisi,

eşi ve küçük çocuklarına ilişkin olarak yapılan eğitim ve sağlık harcamalarının gelir vergisi

beyannamesi ile bildirilecek gelirden indirim konusu yapılabileceği hüküm altına alınmıştır.

Diğer taraftan, Gelir Vergisi Kanununun 68 inci maddesinin yer alan giderlerin, serbest meslek

kazancının tespitinde gider olarak indirilebilmesi için kazancın elde edilmesi ve idamesi ile açık ve

doğrudan bir bağının bulunması, yapılan işin mahiyetine uygun olması ve iş hacmi ile mütenasip

olması gerekmektedir.

Bu hüküm ve açıklamalara göre, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik faaliyetinde bulunduğunuz

göz önüne alındığında, faaliyetinizin elde edilmesi ve idamesi ile açık ve doğrudan bir bağı bulunan

ve yapılan işin mahiyetine uygun olan hukuk kitapları, tek düzen hesap planı kitapları, muhasebe

programlarına ilişkin kitaplar, office programları kitapları, bağımsız denetim kitapları ve diğer

mesleki yayınlara ilişkin harcamaların, iş hacmi ile de mütenasip olması kaydıyla Gelir Vergisi

Kanununun 68 inci maddesinin birinci fıkrasının (6) numaralı bendine göre serbest meslek

kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınması mümkün bulunmaktadır.

Tarih, coğrafya, genel kültür ile ilgili kitap ve dergiler gibi mesleki faaliyetiniz yürütülmesi için

zorunlu olmayan kitap ve dergiler için ödenen bedellerin ise adı geçen Kanunun 68 nci maddesi

kapsamında gider olarak dikkate alınması mümkün bulunmamaktadır. Bu kitaplara ilişkin giderlerin

Kanunun 89 uncu maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendi kapsamında da indirimi mümkün

değildir.

Diğer taraftan, online eğitim (hukuk, bağımsız denetim, office programları) giderleri Gelir Vergisi

Kanununun 68 inci maddesindeki serbest meslek kazancının tespitinde indirilecek giderler arasında

sayılmadığından, söz konusu eğitimler için yapılan ödemelerin serbest meslek kazancının tespitinde

gider olarak hasılattan indirilmesi mümkün bulunmamaktadır. Ancak, söz konusu eğitim

giderlerinin anılan Kanunun 89 uncu maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendinde yer alan

şartların taşınması halinde, yıllık beyanname üzerinden indirim konusu yapılması mümkün

bulunmaktadır.

Öte yandan, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi (KDV) Kanununun;

-13/n maddesinde, 21/6/1927 tarihli ve 1117 sayılı Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kanunu

hükümlerine göre poşetlenerek satılanlar hariç olmak üzere basılı kitap ve süreli yayınların

tesliminin KDV den istisna olduğu,

-30/d maddesinde; Gelir ve Kurumlar Vergisi kanunlarına göre kazancın tespitinde indirimi kabul

edilmeyen giderler dolayısıyla ödenen KDV nin (5520 sayılı Kanunun 13 üncü maddesine göre

transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü olarak dağıtılan kazançlar ile Gelir Vergisi Kanununun 41

inci maddesinin birinci fıkrasının (5) numaralı bendine göre işletme aleyhine oluşan farklara ilişkin

ithalde veya sorumlu sıfatıyla ödenen katma değer vergisi ile yurt içindeki işlemlerde mal teslimi

veya hizmet ifasında bulunan mükellefler tarafından ilgili vergilendirme döneminde beyan edilerek

ödenen KDV hariç) indirilemeyeceği,

hükümleri yer almaktadır.

Buna göre, Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kanunu hükümlerine göre poşetlenerek satılanlar

hariç olmak üzere basılı kitap ve süreli yayınların teslimi 3065 sayılı Kanunun 13/n maddesine göre

KDV'den istisnadır.

Öte yandan, online eğitim giderlerinizin Gelir Vergisi Kanununun 68 inci maddesindeki serbest

meslek kazancının tespitinde indirilebilecek gider olarak kabul edilmemesi nedeniyle 3065 sayılı

Kanunun 30/d maddesine göre yüklendiğiniz KDV'nin indirim konusu yapılması mümkün değildir”

Bize göre her türlü bildirim beyan ve raporların online olarak internet ortamında işlem gördüğü günümüzde ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,online eğitim (hukuk, bağımsız denetim, office programları) giderlerinin yalnızca GVK madde68’de serbest meslek kazancının tespitinde gider olarak hasılattan indirilecek giderler arasında sayılmaması  gerekçesiyle bu eğitim ve yayınlar için yapılan ödemelerin serbest meslek kazancının tespitinde gider olarak hasılattan indirilmesinin mümkün bulunmaması bir çok tartışmayı beraberinde getirecek idare ve yargının iş yükü bu tartışmalar ışığında artacaktır.

Yapılması gereken günümüz koşullarına uygun GVK 68’nci maddenin düzenlenmesi veya idarenin düzenlemenin zamanın ruhuna uygun yorumlamasıdır.

Çünkü Vergi kanunları lafzı ve ruhu ile hüküm ifade eder. Lafzın açık olmadığı hallerde vergi kanunlarının hükümleri, konuluşundaki maksat, hükümlerin kanunun yapısındaki yeri ve diğer maddelerle olan bağlantısı göz önünde tutularak uygulanır.

14.01.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.