İsmail Dülger
Yeminli Mali Müşavir
ismaildulger59@gmail.com

Yeniden Değerleme Yapan Ve Enflasyon Düzeltmesi Yapacak Olan Firmaların Tevsi Yatırım Harcamalarının İndirimli Kurumlar Vergisi Hesaplanmasına Etkisi

7326 sayılı yasanın 11. maddesiyle vergi usul kanununun geçici 31. Maddesine eklenen fıkra ile işletmelerin aktifine kayıtlı taşınmazların ve iktisadi kıymetlerin yeniden değerlemeye tabi tutabilmelerine olanak sağlayan ve 7338 sayılı kanunla vergi mevzuatımıza eklenen VUK’un Geçici 32.Maddesi ve Mükerrer 298/ç Maddesi kapsamında yapılacak olan yeniden değerleme yapılmasını sağlayan düzenlemeler eklenmiştir.

213 sayılı Kanunun geçici 33 üncü maddesi gereğince, 2023 hesap dönemine ilişkin mali tabloların mezkûr madde ve aynı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrası hükümleri çerçevesinde (geçici vergi dönemleri dâhil)  enflasyon düzeltmesine tabi tutulması ve  izleyen hesap dönemlerine ilişkin olarak enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak mali tabloların ve 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrası ile geçici 33 üncü maddesine göre yapılacak düzeltme işlemlerinin usul ve esaslarının belirlendiği 555 seri numaralı VUK genel tebliği ise 30.12.2023 tarih  ve 32415 (2 no’lu mükerrer) resmi gazetede yayınlanmıştır.

Konumuza ilişkin olarak yasal düzenlemeler ve kurumlar vergisi genel uygulama tebliği kapsamında, taşınmaz ve sabit kıymetlerde yeniden değerleme yapan ve Enflasyon düzeltmesi yapacak olan teşvik belgeli tevsi yatırım yapan ve yararlanılacak indirimli kurumlar vergisine tabi matrahını oranlama yaparak hesaplayan yatırımcı firmaların vergi idaresince verilen özelgeler kapsamında oluşan uygulama sorunlarının tartışılması amaçlanmıştır

Kurumlar vergisi uygulama genel tebliği ayırım 32.2.8 de açıklandığı üzere,

Tevsi yatırımlardan elde edilen kazancın işletme büyüklüğü çerçevesinde ayrı hesaplarda izlenmek suretiyle tespit edilememesi halinde ise tevsi yatırım nedeniyle indirimli vergi uygulanacak kazanç, yapılan tevsi yatırım tutarının, dönem sonunda kurumun aktifine kayıtlı toplam sabit kıymet tutarına (devam eden yatırımlara ait tutarlarda dahil) oranlanması suretiyle belirlenmesi gerekmektedir.

Maddenin dördünü paragrafında ise ; “Öte yandan bu hesaplama sırasında işletme aktifinde yer alan sabit kıymetlerin kayıtlı değeri olarak, gerekli şartların oluşması halinde yapılan enflasyon düzeltmesi sonucu oluşan değerleri dikkate alınacaktır.”  şeklinde açıklama yapılmıştır.

15/06/2012 tarihli ve 2021/3305 sayılı BKK ile daha önceki kararlara istinaden imalat sanayine yönelik (US-97 kodu:15-37 ) düzenlenen yatırım teşvik belgeleri kapsamında düzenlenen yatırım teşvik belgeleri kapsamında  KVK geçici 9.cu maddesi ile getirilen  yatırıma katkı oranına  15 puanlık ilave  edilmek suretiyle  kurumlar vergisi ve gelir vergisinde %100 oranında ve yatırıma katkı tutarının yatırım döneminde yatırımcının diğer faaliyetlerinden elde ettiği kazançlarına uygulanacak oran %100 olmak üzere teşvik belgesi üzerinde herhangi bir işlem yapılmaksızın uygulanacağı belirtilmiş, uygulama 30.12.2019 tarihli 1950 sayılı Cumhurbaşkanlığı kararı ile 31.12.2022 tarihine  kadar devam etmiştir.

Mükellefler devam eden ve 2017-2022 yıllarında bu kapsamda yaptıkları yatırım harcamalarına ilişkin olarak oranlama yapmak suretiyle yapacakları hesaplamalarda yine teşvik belgesindeki yatırıma katkı oranına +15 puanı ekleyerek ve vergi indirim oranını da %100 olarak hesaplamalarda dikkate alacaklardır. Tamamlanan yatırım teşvik belgelerine ilişkin olarak sonraki dönemlere devreden yatırıma katkı tutarlarını ise yeniden değerleme oranında arttırmak suretiyle kullanabileceklerdir.

Yeniden değerleme yapan firmaların tevsi yatırım harcamalarında oranlama yapmak suretiyle indirimli kurumlar vergisine tabi matrahı hesaplarken pay da yer alan harcamaları  ve paydada yer alan yatırım harcamalarını ve sabit kıymetlerin yeniden değerlenmiş tutarlarının dikkate alınıp alınamayacağı konusunda; Kırşehir Valiliği Defterdarlık Gelir Müdürlüğünce  22.02.2022 tarihinde vermiş olduğu özelgede,

Özetle,

- Tevsi yatırımlardan elde edilen kazancın oranlama yapılmak suretiyle hesaplanmasında sabit kıymetlerin, birikmiş amortismanları düşülmeden önceki Vergi Usul Kanununun geçici 31.maddesi kapsamında yeniden değerlenen brüt tutarlarıyla dikkate alınması gerekmektedir.

-Hak kazanılan yatırıma katkı tutarına birden fazla yılda ulaşılması halinde her bir dönem itibarıyla indirimli oran uygulanacak kazanç, tevsi yatırım tutarının her bir dönem sonu itibarıyla kurumun aktifine kayıtlı bulunan toplam sabit kıymet tutarına oranlanması suretiyle belirlenecektir. Ayrıca mevcut sabit kıymet tutarı, indirimli kurumlar vergisi uygulanacak kazancın tespit edileceği geçici vergilendirme dönemleri için, ilgili geçici vergilendirme döneminin son günü; hesap dönemleri için ise ilgili hesap döneminin son günü itibarıyla tespit edilecektir.

-Öte yandan, yatırım teşvik belgesi kapsamındaki iktisadi kıymetlerin Vergi Usul Kanununun geçici 31. maddesi uyarınca yeniden değerlenmesi, yatırıma katkı tutarını değiştirmeyecek ve Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının verdiği teşvik belgesine göre belirlenen indirimli kurumlar vergisine esas yatırıma katkı tutarı, yeniden değerleme kapsamında artmayacağı belirtilmiştir.

Özelge kapsamında hesaplama yapılması halinde, pay da yer alan yatırım harcaması tutarının yeniden değerlenmiş tutarı dikkate alınmadan, paydada ise yatırım harcaması ve aktife kayıtlı diğer sabit kıymetlerin yeniden değerlenmiş tutarlarının dikkate alınarak hesaplama yapılması halinde aşağıdaki örneklerimizde de açıkça görüleceği üzere, yatırıma katkı tutarının itfa süresinin uzamasına, ödenecek kurumlar/gelir vergisinin artmasına yararlanılacak yatırıma katkı tutarının yıllar bazında yararlanılacak kısmı azaldığı için katkı tutarından yararlanılma süresinin haksız yere uzamasına ve yatırımcının önceden öngöremediği vergisel avantajların azalmasına neden olmuştur.

Bu defa, GİB- İzmir Vergi Dairesi Başkanlığınca idarenin görüşünü değiştirdiği şeklinde yorumlanan aynı konuya ilişkin daha açık ifadelerin yer aldığı 03.01.2024 tarih E-84098128 sayılı özelgede ise,

Özetle, 

-Tevsi yatırımlarda n elde edilen kazancın oranlama yapılmak suretiyle hesaplanmasında; pay ve paydayı oluşturan tevsi yatırım tutarı ile sabit kıymet tutarlarının  Vergi Usul Kanununun geçici 31. Maddesi kapsamında   yeniden değerlenen tutarlarının dikkate alınması gerektiği bu kapsamda yapılacak değerlemenin yatırıma katkı tutarını değiştirmeyeceği  teşvik belgesine göre belirlenen yatırıma katkı tutarının yeniden değerleme kapsamında artmayacağı belirtilmiştir.

Bu konudaki özelge ve  Kurumlar vergisi uygulama genel tebliği ayırım 32.2.8 de açıklandığı üzere,  tevsi yatırımlarda oranlama yapmak suretiyle  yapılacak hesaplama sırasında  işletme aktifinde  yer alan sabit kıymetlerin kayıtlı değeri olarak, gerekli şartların  oluşması halinde  yapılan  enflasyon düzeltmesi sonucu oluşan değerlerin dikkate alınacağı belirtilmiştir.

Yukarıda Özetlediğimiz İki Özelge Kapsamında Konuyu Örneklediğimizde;

ÖRNEK :  X -A.Ş. nin  (US-097 ) 2022 T.Yılı Tevsi Yatırım yapmakta olup, toplam yatırım tutarı 90.000.000,00TL , Fiili yatırım harcaması tutarı 90.[D1] 000.000,00 TL Yatırıma Katkı Oranı : 20 +15 ilave= +35 Vergi İndirim oranı: %55  Cumhurbaşkanlığı kararı uyarınca 31.12.2022 tarihine kadar %100 indirimli uygulanacak. Hak kazanılan Yatırıma Katkı Tutarı . (90.000.000,00 x35 =31.500.000,00TL ) Vergi Oranı %25 dikkate alınmıştır.

-2022 –D.Sonu Sabit kıymet Tutarı Toplamı                          : 70.000.000,00 

-2022 Gerçekleşen Fiili Yatırım harcaması   toplamı                     : 50.000.000,00

-2022 –Ticari  Bilanço Karı                                                       :   5.000.000,00

-2022- K.V. Matrahı(Mali Kar)                                                    :   5.000.000,00

-Yeniden değerlenmiş  Fiili yatırım harcaması……                 : 60.000.000,00

-Yeniden Değerlenmiş D.S.sabit Kıymet Tutarı Toplamı        : 100.000.000,00 

Tevsi Yatırıma İsabet eden                   Gerçekleşen Yatırım Harcaması

  Kazanç Tutarı                             =   ------------------------------------------------   X Ticari Bilanço Karı                                                                           

                                                              D.Sonu Sabit Kıymet Toplam Tutarı

                                                          (yatırım harcaması+ diğer sabit kıymetler )

A-TAŞINMAZ VE SABİT KIYMETLERİN YENİDEN DEĞERLENMEYE TABİ TUTULMAMASI HALİNDE.

Tevsi Yatırıma İsabet eden                  50.000.000,00

  Kazanç Tutarı                     =   ------------------------------------------------   X  5.000.000,00                                                                          

                                                           70.000.000,00

- Tevsi Yat. İs. Eden Kazanç Tutarı  = 3.571.428,50

                                                                    Matrah        K.V. Oranı       Öd. Vergi

Ödenecek Normal Oranlı K.V.           :   1.428.571,50      x %25     =  357.142,87

       (5.000.000 -3.571.428,50)

Ödenecek İndirimli K.V.                    :    3.571.428,50    x  0               =    -0-

Yararlanılan Yatırıma Katkı Tutarı   :      (3.571.428,50x%25)  =  892.857,12

Hak kazanılan Yatırıma Katkı Tutarı . (90.000.000,00 x35 =31.500.000,00TL )

B-TEVSİ YATIRIM HARCAMASI -TAŞINMAZ VE SABİT KIYMETLERİN YENİDEN DEĞERLENMİŞ TUTARLARININ DİKKATE ALINMASI HALİNDE

1.ÖZELGE YE GÖRE: Paydaki  tevsi yatırım harcaması  yeniden değerleme önceki tutar,  paydada yer alan  D.Sonu sabit kıymetlerin – tevsi yatırım harcamasının değerlenmiş tutarı dikkate alınmıştır.

Tevsi Yatırıma İsabet eden                     50.000.000,00

  Kazanç Tutarı                         =   ------------------------------------------------   X  5000.000,00                                                                          

                                                              100.000.000,00

-Tevsi Yat. İs. Eden Kazanç Tutarı  = 2.500.000,00

                                                                       Matrah         K.V. Oranı       Öd. Vergi

Ödenecek Normal Oranlı K.V.                 :   2.500.000   x %25     =     625.000,00

       (5000.000 -2.500.000)

Ödenecek İndirimli K.V.                           :    2.500.000,00    x  0          =     - 0-

Yararlanılan Yatırıma Katkı Tutarı          :   (2.500.000,00    %25)  =   625.000,00

Hak kazanılan Yatırıma Katkı Tutarı . (90.000.000,00 x35 =31.500.000,00TL )

Yukarıdaki ( B-C )  örnekleri karşılaştırdığımızda, yatırımcı firma tevsi yatırıma isabet eden kazanç tutarının hesaplanırken yeniden değerlenmiş sabit kıymet tutarı toplamını sadece  paydaya yazması halinde; Tevsi yatırıma isabet eden kazanç Tutarı: 2.500.000,00 TL olmaktadır. 

Pay ve paydaya yazması halinde ise, mükellef lehine olarak   Tevsi yatırıma isabet eden kazanç Tutarı : 3.000.000,00 TL olmaktadır.   

C- TEVSİ YATIRIM HARCAMASI -TAŞINMAZ VE SABİT KIYMETLERİN YENİDEN DEĞERLENMİŞ TUTARLARININ DİKKATE ALINMASI HALİNDE

2. özelgeye göre pay ve paydaki tevsi yatırım harcaması ile paydada yer alan toplam sabit kıymetlerin yeniden değerlenmiş tutarlarının  dikkate alınması halinde ise;

Tevsi Yatırıma İsabet eden                 60.000.000,00

  Kazanç Tutarı                      =   ------------------------------------------------   X  5.000.000,00                                                                          

                                                           100.000.000,00

-Tevsi Yat. İs. Eden Kazanç Tutarı  = 3.000.000,00

                                                                       Matrah         K.V. Oranı       Öd. Vergi

Ödenecek Normal Oranlı K.V.                 :   3.000.000   x %25     =     750.000,00

       (5000.000 -2.500.000)

Ödenecek İndirimli K.V.                           :    3.000.000,00    x  0          =     - 0-

Yararlanılan Yatırıma Katkı Tutarı           :   (3.000.000,00    %25)       =   750.000,00

-. Hak kazanılan Yatırıma Katkı Tutarı . (90.000.000,00 x35 =31.500.000,00TL )

Yukarıdaki ( B-C )  örneklerini  karşılaştırdığımızda ,  yatırımcı firma tevsi yatırıma isabet eden kazanç tutarını hesaplanırken yeniden değerlenmiş sabit kıymet tutarı toplamını sadece  paydaya yazması halinde ;  Tevsi yatırıma isabet eden kazanç Tutarı : 2.500.000,00 TL olmaktadır. 

Pay ve paydaya yazması halinde ise,   Tevsi yatırıma isabet eden kazanç Tutarı : 3.000.000,00 TL olmaktadır.   

Mükellef Yeniden Değerleme ( Enflasyon Düzeltmesi) Uygulamasaydı  , Tevsi yatırıma isabet eden kazanç tutarı   (3.571.428,50-3.000.000,00)= 571.428,50 TL  daha fazla olacaktı..

Mükellef yeniden değerleme uygulamasından yararlanmasaydı   hem yararlanacağı   tevsi yatırıma isabet eden kazanç tutarı , hem de yararlanacağı yatırıma katkı tutarı artacaktı.

Tevsi Yat. İs. Eden Kazanç Tutarı  = 3.571.428,50TL,

Yararlanılacağı Yatırıma Katkı Tutarı  ise     (3.571.428,50x%25)  =  892.857,12TL olacaktı.

Yararlanılan Yatırıma Katkı T. :  (571.428,50X%25) =  – 142.857,13TL azalmaktadır.

-. Hak kazanılan Yatırıma Katkı Tutarı . (90.000.000,00 x35 =31.500.000,00TL )

K.V. Genel uygulama tebliği ve yukarıdaki özelgelere göre  mükellefler zorunlu olmayan yeniden değerleme yapsalar bile   fiili harcamalarına göre hak kazandıkları yatırıma katkı tutarını yeniden değerleme  kapsamında arttıramayacaklardır. Bu uygulama görüşünün enflasyon düzeltmesi sonrası da  aynen devam edeceği düşüncesindeyim.

Sabit kıymetlerinin amortismanın süresi dolmuş firmaların bu durumu gözeterek  söz konusu sabit kıymetlerinin enflasyon düzeltmesine tabi tutmamaları lehlerine olabilecektir.

Enflasyon düzeltmesinin zorunlu olduğu dikkate alındığında düzeltmeden kaynaklanacak olan ve  2024 yılında özsermayesi güçlü olmayan  mükelleflerde  vergi matrahlarının artmasını öngören  yasa yapıcının  mükellefin yatırım harcamasından doğan  teşvik haklarını kullanma sürelerini uzatarak  yatırımcıların   yeni yatırım yapma girişiminin azalmasına neden olmaktadır.

Bu durumda bile  İzmir vergi Dairesi Başkanlığınca verilen özelgedeki görüş mükellef lehine bir durum yaratmıştır.

Ancak ,Enflasyon düzeltmesi uygulamasında  mükellefin seçimlik hakkı olmadığını dikkatte aldığımızda,   tevsi yatırım harcamalarının  enflasyon düzeltmesi sonucu oluşan tutarları pay ve paydada aynı tutarda olmasına rağmen diğer sabit kıymetlerin yeniden değerlenmiş tutarlarının çok yüksek tutarlara çıkacağı dikkate alındığında , enflasyon düzeltmesi sonucu  oranlama yapmak suretiyle tevsi yatırım harcamaları nedeniyle indirimli kurumlar vergisi uygulayacakları  matrah tutarı azalacak, ayrıca  sabit kıymetlerin paydada yer alan değerlerinin enflasyon düşülmeden önceki brüt tutarlarının oranlamada dikkate alınacağı  ve sabit kıymetlerin enflasyon düzeltmesinden sonra ki değerleri üzerinden amortisman ayrılacağından , hesaplamada  dikkate alınan Ticari Bilanço Karının da azalacağı dikkate alındığında ,  tevsi yatırım yapan firmaların yararlanabilecekleri Tevsi yatırıma isabet eden kazanç tutarının azalması nedeniyle yararlanılacak indirimli kurumlar vergisi tutarı ve   yararlanabilecekleri yatırıma katkı tutarı  yıılık bazda  azaldığı  için katkı tutarından yararlanılma süresinin haksız yere uzamasına ve yatırımcının önceden öngöremediği vergisel  avantajların azalmasına neden olacaktır.

Mükelleflerin bu mağduriyetlerinin azaltılması için, cumhurbaşkanlığı kararı ile 3305 sayılı karara ilave edilecek bir geçici madde ile yatırımdan doğan indirimli kurumlar vergisinin hesaplanmasında 2024 ve takip eden yıllarda da yatırıma katkı tutarının +15 puan ilaveli ve vergi indirim oranının  %100 olarak uygulanmasına ilişkin yapılacak yasal düzenlemenin yararlı olacağını umuyorum.

Uzun yıllara yayılacak indirimli kurumlar vergisi hesaplamalarını yapmakta olan meslektaşlara sağlıklı ve uzun ömürler diliyorum.

KAYNAK   :

1-7326-7338  sayılı Yasa.

2-Kurumlar Vergisi Genel Uygulama tebliği. 

3-555 seri nolu VUK genel tebliği.

4-Kırşehir Defterdarlığı 22.02.2022 tarihli özelge.

5- GİB- İzmir Vergi Dairesi Başk. 03.01.2024  tarih   E-84098128 sayılı  özelge,

[D1]Aşağıdaki örnelerde 90. Milyon alınmış….

01.03.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.