İsmail Dülger
Yeminli Mali Müşavir
ismaildulger59@gmail.com

Sigortalıların Prim Ödeme Gün Sayılarının Bildirimi ve İş Kazası Durumlarında SGK Uygulama Sorunları

Çalışma yaşamına ilişkin yasal mevzuat toplumun tüm kesimlerini ilgilendirmekte olup; 5510 sayılı SGK kanunu, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği kanunu,4857s.İş kanunu,Borçlar kanunu,Sosyal Sigortalar işlemleri yönetmeliği, İşveren uygulama tebliği ve SGK kurumunun yayınladığı yönerge ve yazılar uygulamaya yön vermektedir.Ayrıca sözü edilen yasalar,yönetmelikler ve tebliğlerde ihtiyaç duyuldukça değişiklikler yapılmaktadır. Bu nedenle sigortalı işlemlerinin yasal mevzuata uygun yapılabilmesi için değişikliklerinde güncel olarak takip edilmesi gerekmektedir.

Bu yazımız; sigortalıların prim ödeme gün sayılarının kuruma bildirimini ve iş kazasına uğramaları durumunda işvence yapılacak işlemler ve bu işlemler karşısında SGK’nın uygulamalarını tartışmayı amaçlamaktadır.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası kanununa göre sigortalıların bir ayda 30 gün çalışmaları ve SGK kurumuna da 30 gün üzerinden bildirilmeleri gerekmektedir. Bu kuralın hangi durumlarda ne şekilde uygulanacağı konusunda 5510 sayılı SGK yasasına dayanılarak çıkarılan Sosyal Sigortalar işlemleri yönetmeliği ve İşveren Uygulama tebliğinde belirtilen açıklamalara bakılması gerekmektedir.

08.11.2015 tarih ve 29526 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan SGK İşveren Uygulama Tebliğinde açıklandığı üzere,

a-Ay/dönem içindeki çalışmaları tam olan sigortalıların prim ödeme gün sayıları, ay/dönemin kaç gün olduğuna bakılmaksızın (ay/dönemin 28, 29, 30 veya 31 gün çektiği üzerinde durulmaksızın) 30 gün olarak sisteme girileceği belirtilmiştir.

Örnek-1: (A) sigortalısının, özel sektöre ait bir işyerinde 2012/Mart ayının tamamı için ücret almaya hak kazanmış olduğu varsayıldığında, 2012/Mart ayındaki prim ödeme gün sayısı, Mart ayının 31 gün olduğu üzerinde durulmaksızın 30 olarak, 2012/Şubat ayının tamamı için ücret almaya hak kazanmış olduğu varsayıldığında ise, 2012/Şubat ayındaki prim ödeme gün sayısı, Şubat ayının 29 gün olduğu üzerinde durulmaksızın yine 30 olarak sisteme girilecektir.

b- Ay/dönemin ilk gününde işe giren ve o ayda tam çalışan sigortalılar hariç, ay/dönem içinde işe giren sigortalıların prim ödeme gün sayıları, işe giriş tarihleri ve ay/dönemin kaç gün olduğuna bakılarak parmak hesabı yapılmak suretiyle hesaplanacaktır.

-Ay/dönemin ilk gününde işe başlamış ve ayın tamamı için ücret almaya hak kazanmış olan sigortalıların, ilgili ay/dönemdeki prim ödeme gün sayıları, (A) bölümünde açıklandığı gibi olacaktır.

Örnek-2: (D) sigortalısının, özel sektöre ait bir işyerinde 19/3/2012 tarihinde işe başladığı ve işe başladığı tarihten itibaren ayın kalan günlerinin tamamı için ücret almaya hak kazanmış olduğu varsayıldığında, söz konusu sigortalının 2012/Mart ayındaki prim ödeme gün sayısı 13 gün olarak, işe başlama tarihi ise 19/3/2012 olarak sisteme girilecektir.

c) Ay/Dönem İçinde İşten Ayrılan Sigortalıların Prim Ödeme Gün Sayılarının Hesaplanması

Ay/dönemin son gününde çalıştıktan sonra işten ayrılan sigortalılar hariç olmak üzere, ay içinde işten ayrılan sigortalıların prim ödeme gün sayıları, işten çıkış tarihleri ve ay/dönemin kaç gün olduğuna bakılarak parmak hesabı yapılmak suretiyle hesaplanacaktır.

Ay/dönemin son gününde çalıştıktan sonra işten ayrılmış ve ayın tamamı için ücret almaya hak kazanmış olan sigortalıların ilgili ay/dönemdeki prim ödeme gün sayıları ise, (a) bölümünde açıklandığı gibi olacaktır.

Örnek-3: (K) sigortalısının, özel sektöre ait bir işyerinde 19/02/2012 tarihinde çalıştıktan sonra işten ayrıldığı ve işten ayrıldığı tarihe kadar olan sürelerin tamamı için ücret almaya hak kazanmış olduğu varsayıldığında, söz konusu sigortalının 2012/Şubat ayındaki prim ödeme gün sayısı 19 olacak ve işten çıkış tarihi olarak 19/02/2012 tarihi sisteme girilecektir.

d) İşe Başladığı Ay/Dönem İçinde İşten Ayrılan Sigortalıların Prim Ödeme Gün Sayılarının Hesaplanması

İşe başladığı ay/dönem içinde işten ayrılan sigortalıların ilgili ay/dönemdeki prim ödeme gün sayıları (ay/dönemin ilk günü işe başlayıp son günü işten ayrılanlar hariç), sigortalının işe giriş tarihi ve işten çıkış tarihleri dahil kaç gün olduğuna bakılarak, parmak hesabı yapılmak suretiyle hesaplanacaktır.

Ay/dönemin ilk günü işe başlayıp son günü işten ayrılan ve ayın tamamı için ücret almaya hak kazanmış olan sigortalıların ilgili ay/dönemdeki prim ödeme gün sayıları ise, (a) bölümünde açıklandığı gibi olacaktır.

Örnek-4: (B) sigortalısının, özel sektöre ait bir işyerinde 17/03/2012 tarihinde işe başlayıp 28/03/2012 tarihinde işten ayrıldığı ve işe başlayıp ayrıldığı sürelerin tamamı için ücret almaya hak kazanmış olduğu varsayıldığında, söz konusu sigortalının işe başlama tarihi 17/03/2012 olarak, işten ayrılış tarihi 28/03/2012 olarak, 2012/Mart ayındaki prim ödeme gün sayısı ise 12 olarak sisteme kaydedilecektir.

- Ay/Dönem İçinde Bazı Günlerde Çalışmamış ve Çalışmadığı Günler İçin Ücret Almamış Sigortalıların Prim Ödeme Gün Sayılarının Hesaplanması

a) Ay/Dönem İçinde İşe Girişi veya İşten Çıkışı Bulunmayan Sigortalılar Yönünden

Ay/dönem içinde işe girişi veya işten çıkışı bulunmayan, çeşitli nedenlerle (istirahat, ücretsiz izin, disiplin cezası gibi) ay/dönemin bazı günlerinde çalışmayan ve çalışmadığı günler için de ücret almayan sigortalıların ilgili ay/dönemdeki prim ödeme gün sayıları, ilgili ay/dönemdeki gün sayısından, ücret almaya hak kazanılmamış gün sayısı çıkartılmak suretiyle hesaplanacaktır.

Örnek -5: Özel sektöre ait bir işyerinde çalışan (A) sigortalısının, 2012/Şubat ayında 10 gün ücretsiz izinli olduğu ve ayın kalan günlerinin tamamı için ücret almaya hak kazanmış olduğu varsayıldığında, söz konusu ayda 29 gün bulunması ve sigortalının 10 gün eksik çalışmış olması nedeniyle, bahse konu sigortalının 2012/Şubat ayındaki prim ödeme gün sayısı 19 olacaktır.

b) Ay/Dönem İçinde İşe Girişi veya İşten Çıkışı Bulunan Sigortalılar Yönünden

Ay/dönem içinde işe başlayan veya işten ayrılan sigortalıların, aynı zamanda çeşitli nedenlerle (istirahat, ücretsiz izin, disiplin cezası gibi) ay/dönem içinde hak kazanılmış hafta tatili dışında, çalışmadığı ve çalışmadığı günler içerisinde ücret almadığı günlerin bulunması durumunda, ilgili ay/dönemdeki prim ödeme gün sayısı, ücret alınan gün sayısı esas alınmak suretiyle, başka bir ifade ile ilgili ay/dönemdeki gün sayısından, işe başladığı tarihten önceki gün sayısı, işten ayrıldığı tarihten sonraki gün sayısı ve ücret alınmayan gün sayısı çıkartılmak suretiyle hesaplanacaktır.

Örnek –2 Özel sektöre ait bir işyerinde 8/3/2012 tarihinde işe başlamış olan sigortalının, 2012/Mart ayında işe başladığı tarihten sonra 3 gün istirahatlı bulunduğu ve hak kazanılmış hafta tatili dışında söz konusu ayın diğer günlerinin tamamında çalışmış olduğu varsayıldığında, ilgili aydaki prim ödeme gün sayısı 31 - 7 - 3 = 21 olacaktır.

Hak kazanılmadığı halde kullanılmış olan hafta tatili için ücret ödenmesi halinde, bu sürelere ilişkin ücretler de prime esas kazanca dahil edileceğinden, bu durumda bahse konu süreler prim ödeme gün sayısına dahil edilecektir.

-GEÇİCİ İŞ GÖRMEZLİK ÖDENEĞİ:( 5510 sayılı yasa mad.18)

- Kurumca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat raporu alınmış olması şartıyla;

a) İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremezliğe uğrayan sigortalıya her gün için,( Ör: 10 gün rapor verilmişse istirahat raporunun tamamı için)

b) (Değişik: 17/4/2008-5754/11 md.) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile 5 inci madde kapsamındaki sigortalılardan hastalık sigortasına tabi olanların hastalık sebebiyle iş göremezliğe uğraması halinde, iş göremezliğin başladığı tarihten önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla geçici iş göremezliğin üçüncü gününden başlamak üzere her gün için, geçici ş görmezlik ödeneği SGK kurumunca ödenecektir.( Ör: 5 gün rapor verilmiş ise 3 gün için)

- İşverenlerce Kurumumuzdan Geçici İş Göremezlik Ödeneği Alan Sigortalılara İstirahatlı Oldukları Süreler İçin Ücret Ödenmesi Halinde Prim Ödeme Gün Sayısının Hesaplanması

İşverenlerce Kurumumuzdan geçici iş göremezlik ödeneği alan sigortalılara, Kurumumuzca ödenen geçici iş göremezlik ödeneği ile normal günlük kazançları arasındaki fark ücretleri veya Kurumumuzca ödenen geçici iş göremezlik ödeneği dikkate alınmaksızın ayrıca normal günlük ücretlerinin ödendiği durumlarda, geçici iş göremezlik ödeneği alan sigortalılara istirahatlı bulundukları süreler için işverenlerince yapılan bu ödemeler, Kanunun 80 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin (1) numaralı alt bendi kapsamında değerlendirilerek prime tabi tutulacaktır.

Kurumumuzdan geçici iş göremezlik ödeneği alan (ay/dönem içinde istirahatlı olan) sigortalıların prim ödeme gün sayıları, ücret aldığı günler dikkate alınmak suretiyle hesaplanmaktadır.

Dolayısıyla prime tabi tutulan bu ödemelerin sigorta primine esas günlük kazanç alt sınırının altında kalması halinde, Kanunun 82 nci maddesi gereğince prime esas günlük kazanca tamamlanarak, iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primi de dahil olmak üzere prime tabi tutulması ve bu primlerin ilişkin olduğu sürelerin aylık prim ve hizmet belgesinde prim ödeme gün sayısına ilave edilmesi gerekmektedir.

Örnek -6:  Özel sektöre ait bir işyerinde çalışmakta iken 17/3/2012 - 25/3/2012 döneminde istirahatlı olması nedeniyle Kurumumuzdan geçici iş göremezlik ödeneği alan bir sigortalı için, işvereni tarafından bu süreler için Kurumumuzca ödenen geçici iş göremezlik ödeneği dikkate alınmaksızın tam ücretinin ödendiği varsayıldığında, söz konusu sigortalının 2012/Mart ayındaki prim ödeme gün sayısı 30 olacaktır.

İstirahatlı sürelerde işverence ücret ödenmemesi halinde ise sigortalının 2012/Mart ayı prim ödeme gün sayısı 31-9=22 olacaktır.

Yukarıda işveren uygulama tebliğinden konumuzu ilgilendiren bölümlere özetle yer verilmiştir.

Konunun daha iyi anlaşılması için örnek olay üzerinden açıklarsak;

ÖRNEK-4: X - A.Ş. de 01.01.2013 tarihinden itibaren sigortalı çalışmakta olan mühendis (B) 09.01.2015 tarihinden İş kazası geçirmiş ve yetkili sağlık kurumunca 10 gün istirahat raporu verilmiştir.

İşveren kaza ile ilgili tüm yasal sorumluluklarını yerine getirmiş ve gerekli bildirimlerde bulunmuştur.

İşverenin muhasebe departmanınca çalışanın kaza geçirdiği 09.01.2015 günü dahil 10 gün SGK kurumuna eksik gün bildiriminde bulunulmuş,iş kazası bildirim formusüresinde verilmiş, aylık prim ve hizmet bildirimi yasal süresinde verilmiştir. Ayrıca kazanın olduğu gün içinde işverence herhangi bir ücret ödemesi de yapılmamıştır.

Söz konusu kurumun defter ve belgeleri 2016 yılında konumuzla ilgili olarak SGK müfettişlerince incelenmiş ve kazanın olduğu gün işverence Ocak ayı aylık prim ve hizmet belgesinde kazanın olduğu 09.01.2015 günü çalışılan gün olarak bildirilmediği nedeniyle 5510 s.yasanın 102/3-a maddesi uyarınca, ibraz edilen belgelerin usulüne uygun düzenlenmediği için  (102/e-4 ) ve ibraz edilen aylık ücret tediye bordrosunun (102/e-5) mad. uygun düzenlenmediği gerekçeleriyle her bir  fiil için  idari para cezası uygulanması önerilmiştir.

 Söz konusu olayda 09.01.2015 günü için işverence çalışana herhangi bir ücret ödemesi yapılmadığından, söz konusu gün için ek aylık prim ve hizmet bildirimi verilme zorunluluğu olmadığı gibi, işçiye herhangi bir ücret ödemesi de yapılmadığından defter kayıtlarının usulüne uygun tutulmaması, ücret tediye bordrosunun usulüne uygun düzenlenmemesine yönelik fiiller oluşmamıştır.Bu durumda SGK kurumu müfettiş raporuna dayanarak yasada ve tebliğlerde açıkça yer almayan fiiller nedeniyle idari para cezası uygulamış olmaktadır.

Böylece işveren yasa ve uygulama tebliğinde yer almayan fiil nedeniyle söz konusu çalışan SGK müfettişince inceleme yapılmadan, geçici iş görmezlik ödeneğinin SGK kurumunca ödendiği 1 gün için yasal süresinde çalışılan gün olarak bildirimde bulunsa idi 40,50 TL prim ödeyerek bu cezalara muhatap olmayacaktı.. Hangi işveren yasada yer aldığı öne sürülen  hükme rağmen 40,50 TL prim ödeme yerine ilgili dönemdeki asgari ücretin 4 katı tutarında cezaya muhatap olmayı ve ödemeyi  bilerek ve isteyerek yapar.

İşverence kazanın olduğu dönemde SGK kurumuna elektronik ortamda tüm bildirimler yapılmış ve iş kazasının olduğu gün dahil iş görmezlik ödeneğin SGK kurumunca ödeneceği gözetilerek aylık hizmet ve prim bildirimine çalışılan gün olarak bildirilmediği kurum kayıtlarında mevcuttur. İşverene bu fiil için uygulanan idari para cezasının sadece incelemeye alınan işverenlere uygulanıyor olması da işverenler arasında aynı fiilden dolayı incelemeye muhatap olanların cezalandırılması yoluna gidilmiş olmaktadır. SGK müdürlükleri işçinin iş görmezlik ödeneğini hesaplarken ve bankaya gönderirken iş kazası bildirimini ve işyeri bildirgelerini karşılaştırarak işverenlerin eksik gün bildiriminde bulunduklarını kolaylıkla herhangi bir teftiş ve inceleme yaptırmadan tespit edebilirler.Kamu kurumları yasal mevzuata aykırı uygulamaları tespit ederken bunların yasal müeyyidelerini de  yasa hükmü olarak belirlemek ve uygulama tebliğlerinde bunu açıkça belirtmek suretiyle işverenlere duyurmak zorundadırlar

İş kazası geçiren işçi kazanın olduğu gün iş başı yapacaksa (inşaat işlerinde olduğu gibi) doğal olarak kaza geçirdiği gün için aylık prim ve hizmet bildiriminin işverence verilmesi çalışılan gün olarak bildirilmesi gerekecektir. 

SGK kurumu 5510 sayılı yasaya veya bu yasaya dayanılarak çıkarılacak yönetmeliğe çalışanın İş kazası geçirdiği gün için veya hastalık nedeniyle rapor istirahat aldığı gün için geçici iş görmezlik ödeneğinin ödenip ödenmemesini dikkate alınmadan işverence çalışılan gün olarak bildirilmesi gerektiğini ve bu güne ait aylık prim ve hizmet belgesinin verilerek hesaplanacak SGK priminin ödenmesi gerektiğinin açıkça belirtilmesi gerekmektedir. 

4857 sayılı İş kanununun 48. nci maddesinde yer alan geçici iş görmezlikle ilgili maddede;

 - İşçilere geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi gerektiği zamanlarda geçici iş göremezlik süresine rastlayan ulusal bayram, genel tatil ve hafta tatilleri, ödeme yapılan kurum veya sandıklar tarafından geçici iş göremezlik ölçüsü üzerinden ödenir.

  -Hastalık nedeni ile çalışılmayan günlerde Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından ödenen geçici iş göremezlik ödeneği aylık ücretli işçilerin ücretlerinden mahsup edilir hükmü konulmak suretiyle raporlu sürelerde işçilere işverence ücret ödenmeyebileceği öngörülmüştür. Ayrıca SGK İşveren Uygulama tebliğinde yer alan  geçici iş görmezlik ödeneğine ilişkin hususular ve örnek 6 da yazılı açıklamalarda sigortalının rapor süresinin işverence eksik gün olarak bildirileceği açıklanmıştır.

5510 sayılı SGK yasası, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği yasası, 4857 sayılı iş yasası hükümleri ve 6645 sayılı yasa ile yapılan değişiklikler dikkate alındığında,

Çalışanın iş kazası geçirmesi durumunda kazadan sonraki üç gün içerisinde SGK ‘ya 2015/22 sayılı genelge ekinde yer alan bildirim formu ile bildirimde bulunulacaktır. Bildirim formu e- sigorta kanalıyla doğrudan veya kağıt ortamında PTT aracılığıyla iadeli taahhütlü olarak yapılması gerekmektedir. İşveren veya sorumlularca bildirim yapılmaması halinde İdari para cezasına muhatap olacaklardır.

5510 sayılı yasanın 18.inci maddesinde, sigortalılara raporlu oldukları günler için geçici iş görmezlik ödeneği verilmektedir. İşverenler raporlu olunan sürelerde sigortalılara ücretleri tam olara ödeyebileceği gibi geçici iş görmezlik ödeneği düşüldükten sonra kalan farkın ödenebileceği veya hiç bir ücret ödemesi yapılamayacağını kapsayacak biçimde düzenleme yapılmıştır.

Dolayısıyla 5510 sayılı Kanun’un 86. maddesi dördüncü fıkrası, 18.maddesi birinci fıkrası (a) bendine 4857 sayılı İş kanunu birlikte değerlendirildiğinde iş kazasına uğrayan sigortalının;  iş kazasına uğradığı günün ücreti ödenmez ve elektronik ortamda SGK'ya verilen aylık prim ve hizmet belgesi, iş kazasına ilişkin tutanak elektronik ortamda yasal süresinde gönderilir ve yetkili kurumdan alınan istirahat raporu da dikkate alındığında, kazanın meydana geldiği günün prim ödeme gün sayısı olarak SGK'ya bildirilmemesi yasaya ve tebliğe  aykırı olmamaktadır..

              Sonuç olarak yürürlükte olan yasa ve tebliğlerde yer alan açıklamalar ile SGK kurum yetkililerinin uygulamaları birbiriyle çelişmektedir. Bu sorunun çözümü için sigortalının iş kazasına uğradığı günün prim ödeme gün sayısı olarak SGK’ya bildirilip bildirilmeyeceğine yönelik olarak “uygulama iç genelgesi” ile konunun açıklığa kavuşturulması gerekmektedir.Yasal mevzuatta düzenleme yapılmaması halinde, cezai yaptırımların uygulanmasında keyfilik oluşacağı gibi, işlendiği belirlenen fiil idarece bilindiği halde inceleme yapılmadıkça yaptırımı olmayan bir durum söz konusu olacağı için aynı fiili işleyenler arasında ayırım yapılmış olacaktır.

Vergi konularında yazan meslektaşınız olarak bu kez SGK mevzuatına yönelik uygulama sorunlarına dikkat çekmeye çalıştım. Gecesini gündüze katan, ağır sorumluluklar yüklenen ,mükelleflerin defter ve belgeleriyle boğuşan ,sorunları rüyasında gören ve çözüm arayan fedakâr meslektaşlarım aman ruh ve beden sağlığımıza dikkat edelim.

Ayrıca katkılarından dolayı sevgili kızım Yrd.Doç.Dr.Dilek DÜLGER ALTINER’e teşekkür ederim.

 

KAYNAK:

1-5510 sayılı SGK yasası.

2-4857 sayılı İş Yasası.

3-6331 sayılı İş Güvenliği yasası.

4-İşveren Uygulama Tebliği. 08.11.2015 tarih 29526 sayılı R. G.

5-Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği 12.05.2010 tarih ve 27579 sayılı R.

6-SGK 2015/22 sayılı genelge.

04.10.2016

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.