İsmail Dülger
Yeminli Mali Müşavir
ismaildulger59@gmail.com

Barter Satış Yöntemi ile Stokların Eritilmesi ve Bu Yöntemin Vergi Yasaları Karşısındaki Durumu

         Ekonomik krizin etkilerinin devam ettiği günümüzde bazı üretici firmalar aracı kurumun güvencesini de dikkate alarak; finansal sıkıntılarını gidermek, yeni pazarlara açılmak, ürünlerin reklamını yapmak ve stoklarını  eritmek amacıyla  mallarını bir çeşit takas - trampa yöntemi yada başka bir deyişle değişim aracı olan Barter satış yöntemi ile pazarlama yolunu seçmektedirler. 

      Günümüzün ekonomik koşulları firmaları üretim aşamasından pazarlama aşamasına kadar her kademede üretim ve stok  maliyetleri   hesabını çok iyi yapmaya, finansal ihtiyaçları  en az maliyetle  giderme yollarını aramaya zorlamaktadır.  

         Finansal gereksinimlerini işgücünü azaltarak varsa aktif varlıklarını satıp küçülerek, banka kredisi kullanarak  yada  faktoring  işlemi  yaparak gidermeye çalışıan firmalar yanında  kredi  için  teminat gösteremeyen  firmalar ise  yüksek oranda faiz  ödemeyi ve firmanın batmasını göze alarak  tefecilerden borç para almak  zorunda kalmaktadır. Krize destek amacıyla verilen  KOSGEB  kredilerini ise vergi ve SGK boırcu birikmiş olan küçük ve orta büyüklükteki mükellefler  kullanamamaktadır. 

         Özellikle inşaat sektöründe  herhangibir aracıya gereksinim duyulmadan  kat karşılığı arsa teslimi  yöntemi veya  inşa edilen binanın tuğlasını, çimentosunu, yada boyasını karşılamayı v.b. işleri üstlenen kurum yada kişilere  yaptıkları hizmetin  yada sattıkları malların karşılığı olarak  müteahhit tarafından daire–işyeri verilmek suretiyle de bir çeşit takas (barter) işlemi yıllardır uygulanmaktadır. 

Barter ticaret yöntemi aşağıda ana başlıkları belirtilen şekilde yürütülmektedir:

- Barter şirketi ( Takas işlemlerine aracılık yapan firma-Komisyoncu)

- Barter şirketi ile yapılan üyelik sözleşmesi.(sisteme üye olan şirketlerle yapılmaktadır)

- Üyeler teminat vermekte  veya  teminat yerine  sisteme mal teslim etmektedirler..

- Barter çeki (.Sadece üyeler arasında geçerli olan alıcı ve satıcı tarafından imzalanıp kaşelenen, üzerinde barter şirketinin  onay kodu olan çek.)

- Barter işlemlerinde alıcı ve satıcının muhatabı barter şirketidir.

- Üyelerin alım ve satım işlem bedelleri dolar yada euro olarak Barter şirketi tarafından cari  hesaplara  işlenmektedir.

- Barter şirketinin aracılığı olmadan üyeler arasında yapılan satışlar bu kapsamda değerlendirilmez.

 -Üyeler barter şirketinin yazılı oluru ve barter çekinde onay kodu olmadan işlem yapamazlar

- Batrer şirketince üyelerle yapılan işlemler karşılığında  işlem bedelinin %2-%5 ‘i araında değişen oranlarda komisyon almaktadır.          

- Barter şirketinin alacağın  tahsilinde  güvencesi  ve garantörlüğü vardır.

- Barter sisteminde satın alınan mal ve hizmet bedeli üretilen mal ve hizmet ile    ödenmektedir. (Ödemeler nakit,çek yada senet karşılığı yapılmamakktadır.)

- Barter sisteminde alıcı satıcıya değil sisteme borçlanmaktadır.

- Üyeler arasında anlaşma sağlandığı durumda fatura kesilirken barter çek ve bordroları kullanılarak   gerçekleşen barter işlemi  barter şirketine  bildiilmektedir.

 - Üyeler  sistemdeki arz talep bilgilerini bilgisayar ortamında görmektedirler.

  -Barter sistemine üye olan şirketlerden üyelik aidatı alınmaktadır.

 - IRTA (Dünya Barter Organizasyonları Birliği bulunmaktadır)

 
Barter işlemleri için T.Ticaret Kanununda ve Borçlar kanununda özel yasal düzenleme bulunmamaktadır.Barter işlemleri Borçlar kanununun sözleşme serbestliği çerçevesinde gerçekleştrilerek üyelerle barter şirketi arasında yapılan üyelik sözleşmesi hükümleri  uyarınca yürütülmektedir. Barter sisteminde mal alım ve satım  esasları  ve oluşacak borç-alacakların nasıl ödeneceği de sözleşmede yazılan koşullara göre yapılmaktadır.   

Barter  üyelik sözleşmesinde yazılı koşullar barter şirketine ,üyeleri adına kullanmak  ve sistemi organize  edebilmesini sağlamak amacıyla  kefalet,vekalet ,cari hesap sözleşmesi , temlik yetkisi ve alacağın  belli bir sürede ürünle  ödenme güvencesi vermektedir.Barter sisteminde  alacağın  güvencesi ve tek yetkilisi barter sistemini işleten   komisyoncu (aracı ) barter şirketidir.

Barter satış yönteminden doğan alacakların  haczine  ilişkin olarak; İstanbul Vergi  Dairesi Başkanlığınca verilen  17.03.2008 tarihli özelgede,

“6183 sayılı Kanun’un 79. maddesinde; amme borçlusunun üçüncü şahıslar elindeki menkul malların, alacak ve haklarının bu şahıslara haciz bildirisi tebliğ edilmesi suretiyle haczedilebileceği hüküm altına alındığı,

Türkiye'de düzenlenen barter sözleşmelerinin hükümlerine göre; barter sisteminde mal veya hizmet satın alan ve barter çekini veren firma nezdinde 6183 sayılı Kanun hükümleri uyarınca haciz işleminin yapılması ise mümkün değildir. Sözleşmede borçtan sadece mal veya hizmeti satan firmanın sorumlu olacağı şeklinde bir hüküm bulunmadığı sürece mal veya hizmeti alan firma/şahıs mal veya hizmeti satana değil barter sistemine karşı sorumludur. Barter sisteminde mal veya hizmet satışı yapan firma/şahısların bu alacaklarına (veya alacağın tevsik edici belgesi olan Barter Çekine) 6183 sayılı Kanun’un 79. maddesi uyarınca haciz ancak alacağın garantörü olan barter şirketi nezdinde uygulanabilir. Çünkü, Türkiye'de barter sisteminin hukuki bir alt yapısı bulunmamakta ve sözleşme serbestisi içinde, tarafların (alıcı, satıcı, barter şirketi) hür iradeleri sözleşme içinde hüküm altına alınmaktadır. Yapılan barter sözleşmelerinde de mal veya hizmet satanın, alacağını sistem içinden mal veya hizmet alımı şeklinde tahsil etmesi mümkündür. Satıcıya karşı, satıcının alacağından sorumlu olan sadece barter aracı şirketi olmaktadır.

Buna göre …………………. Tic. Ltd. Şti. ile …………………. A.Ş.’nin garantör barter şirketi ile yaptıkları sözleşmelerin onaylı örneklerinin temin edilerek dikkatlice tetkik edilmesi ile adı geçen firmalar arasındaki satış işleminin barter sistemi üzerinden (satış yetki kodu alınması, barter çekinin düzenlenmesi) yapılıp yapılmadığının garantör barter şirketinden sorularak (üyelik sözleşmelerinin onaylı örneklerinin istenilmesi)  tespit edilmesi,

Satış işleminin barter sistemi üzerinden yapıldığının anlaşılması halinde, 6183 sayılı Kanun’un 79. maddesine göre garantör barter şirketine gidilmesi ve sisteme arz edilen mallardan paraya çevrilmesi en kolay olanın haczedilerek, 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre satılması yolu ile amme borcunun tahsil edilmesi gerektiği açıklanmıştır.”

Barter  Satış Yönteminin  Vergi Yasaları Karşısındaki Durumu :

Barter  şirketinin üyelerinden elde ettiği komisyon, üyelik aidatı  gelirleri  G.V. kanunu 37.ci  ve takip eden maddeleri uyarınca  gelir ve kurumlar vergisi açısından   ticari kazanç hükmündedir. K.V.kanununu 1.ci maddesinin 2.bendinde ise kurum kazancı : Gelir vergisinin konusuna giren  gelir unsurlarından oluşur şeklinde tanımlanmıştır.Barter  sistemine  üye olan mükellefler açısından  elde edilen gelirler  ticari kazanç hükmünde olduğundan mükellefiyet türlerine göre  elde ettikleri gelir ve yaptıkları gidrlerle ilgili olarak  G.V. veya  K.V.hükümlerine  göre vergilendirilmektedir..

Barter ticaretinin gerçekleşmesi üzerine,  alıcı ve satıcı talep ettikleri mal veya hizmeti teslim almakta aracı barter  firması  ise komisyona hak kazanmaktadır..Barter şirketinin  komisyon geliri ile üyelik aidatları  genel oranda %18 KDV’ne tabi olup; üyelerce ödenen KDV’ler indirim konusu yapılmaktadır..Üye  firmalar kendi aralarında yapmış oldukları mal ve hizmet  alım-satım işlemlerinde faturayı VUK’nun da yazılı 7 günlük  süre içerisinde düzenleyerek teslim ettikleri mal veya  hizmetin tabi olduğu oranda KDV hesaplayacaklardır

Türkiye’de işyeri veya daimi temsilcisi  bulunan Barter şirketi genel hükümlere göre vergilendirilir. Şirketin Türkiye’de iş yeri veya  daimi temsilcisi yoksa barter şirketinin hizmetinden Türkiye’de yararlanan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri, yaptığı ödemeler üzerinden KDV Kanunu’nun 9. maddesi  uyarınca sorumlu sıfatıyla KDV hesaplayarak  2 no’lu  KDV  beyannamesi ile  beyan edeceklerdir.Barter satış yönteminde mal  alım satımlarında  matrah  trampa edilen mal veya hizmetin KDV  kanununun  27. ve V.U.K. nun  267 maddeleri hükümleri uyrınca emsal bedeli üzerinden hesaplanacaktır.

Barter  üyelik sözleşmesi  maktu ve/veya nispi oranda Damga vergisine tabi olup, Damga vergisi kanununu  1 sayılı tablosunun I Akitlerle ilgili kağıtlar bölümünün A-1 bendi uyarınca  01.01.2010 tarihinden itibaren binde 8,25 oranında damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir.

Faktoring, leasing  benzeri  kredilendirme  işlevini de içeren  Barter satış yöntemi nin T.T.K , Borçlar Kanunu  ve  diğer kanunlarda yapılacak düzenlemelerle  yasal  mevzuata kavuşturulması  sistemin  sağlıklı  işleyişine  katkıda bulunacaktır.

 

KAYNAKÇA :

– AYKUTLU, Ercan - AK, Bülent; “Barter Ticaret Uygulaması”, Finans Dünyası, Kasım 1999.

– GÜRSOY, Cemal; “Barter El Kitabı”, İstanbul 1998.

– ARSLAN, C. Murat - AYKUTLU, Fercan; “Barter Uyg.-Sirküler Rapor”, TÜRMOB Yayınları-97,Ankara 1999.

- 5520 S.K.V .-193 S.G.V..-3065 s.K:D:V . Kanunları.

02.01.2010

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.