Çalışma hayatında yer alan risklerin önlenememesi durumunda iş kazaları meydana gelmektedir. İş kazalarını önlemeye yönelik olarak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği kavramı geliştirilmiştir. Bu kavram, çalışma hayatında işçi ve işverene bazı sorumluluklar yükleyerek kazaları önlenmeye çalışılsa da işçiler çeşitli sebeplerle iş kazası geçirmektedir. İşçilerin ruh halleri, çalışma ortamına uygun olmayan davranışları, çalışma süreçleri, bilinçsiz bir şekilde iş sürdürmeleri, işletmenin alan yetersizliği, yanlış düzen v.b. iş kazalarına sebep olan etkenler arasındadır.
İşçinin işyeri alanı içerisinde, işyeri dışında veya işverenin işyeri dışındaki bir işinde meydana gelen ve işçiye zarar veren olay İş Kazası’dır. İş kazası sebebiyle oluşan ruhsal rahatsızlıklar da iş kazası olarak nitelendirilir. Kaza esnasında işçi herhangi bir zarara uğramayıp sonradan ortaya çıkan bedeni ve ruhi rahatsızlıklar da iş kazası olarak değerlendirilir. Örneğin; işyerinde düşüp başını vuran işçinin, hemen o anda herhangi bir sıkıntı yaşamadığı halde, sonradan bu kazaya istinaden beyin kanaması geçirmesi sebebiyle hayatını kaybetmesi iş kazası sonucu ölüm olarak değerlendirilir.
İş kazası olarak değerlendirilir.
İşyerine ulaşımı işçi kendi aracıyla sağlıyorsa ve bu ulaşım sürecinde kaza yaparsa iş kazası olarak değerlendirilmez.
İşveren işçisini iş dışında bir görevle bir yere göndermişse, bu sürede yaşanan kaza iş kazası olarak değerlendirilir. Örneğin; İşveren sigortalıyı elektrik, su vb gibi faturalarını ödettirmek için bankaya göndermiş ise ve sigortalıya karşıdan karşıya geçerken araba çarpmışsa, bu durum iş kazası olarak değerlendirilir.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun (13 ve 14 maddeleri) ile 4857 Sayılı İş Kanunun (77.maddesi) hükümlerinde bildirim süreleri açıklanmıştır. Bu hükümler kapsamında iş kazası bildirimi en geç 3 iş günü içinde yapılaması gerekir. Bildirim elektronik ortamdan, Sosyal Güvenlik Kurumunun İş kazası Meslek Hastalığı e-bildirim (İşveren Bildirimi) menüsünden yapılmaktadır. Ayrıca yazılı olarak SGK’ya ya da ÇSGB’ye bildirim yapılmasına gerek yoktur.
Uluslararası taşımacılık yapan işyerlerinde iş kazası bildirimi
Kara, deniz ve hava ulaştırma araçlarında çalışan işçinin iş kazası geçirmesi durumunda bildirim süresi, aracın Türkiye’ye döndüğü günü takip eden ilk iş gününde başlar. Türkiye’ye dönüş tarihinin tespitinde ilgili ulaştırma araçların ilk Türk limanına giriş, havaalanına iniş, sınır kapısından Türkiye’ye varış tarihleri dikkate alınır. İlgili araç Türkiye’ye gelmiyor ise, sigortalının sınır kapısından geçiş tarihine bakılır.
İşveren kendisi iş kazası geçirmesi halinde bildirimi
4/b kapsamında çalışanlar, iş kazasını kendileri bildirirler. Bu kapsamda çalışanlar iş kazasını, bildirim yapmaya engel durumu ortadan kalktığı günü takip eden günden itibaren 3 iş günü içerisinde SGK’ya bildirim yapması gerekir. Bildirim süresi 1 aylık süreyi aşamamalıdır.
Öncelikle iş kazası sonrası rapor alan işçiye geçici iş görmezlik ödeneği ödenir. Geçici iş görmezlik ödeneği; yatarak tedavilerde günlük kazancının yarısı, ayakta tedavilerde ise günlük kazancın üçte ikisidir. Geçici iş görmezlik ödeneğinden yararlanmak için belirli bir sigortalılık süresi, prim ödeme gün sayısı ve yaş gibi faktörler yer almaz. 4/b kapsamında çalışanlar ile tarım ve orman işlerinde süreksiz olarak çalışanlar iş kazası geçirdiklerinde geçici iş görmezlik ödeneği alabilmeleri için prime ilişkin borçlarının olmaması gerekir.
İş kazası sebebiyle alınan istirahat raporlarında raporun ilk gününden itibaren geçici iş görmezlik ödeneği ödenir. Ancak hastalık sebebiyle alınan istirahat raporlarında ise, raporun 3.gününden itibaren geçici iş görmezlik ödeneği ödenir.
İşçinin, iş kazası sebebiyle oluşan maluliyet durumu %10’nun üzerinde ise maluliyet aylığı bağlanır.
İşçi, iş kazası sonucu hayatını kaybederse hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanır.
Babasını veya annesini iş kazası sonucunda kaybeden kız çocuklarına çeyiz parası olarak ölüm gelirinin iki yıllık tutarını peşinen evlenme ödeneği olarak ödenir.
İş kazası sonucu veya sürekli iş görmezlik geliri almakta iken ölen sigortalının hak sahiplerine, asgari ücretin üç katı tutarında cenaze ödeneği ödenir.
İş kazası sebebiyle işçinin istirahat edeceği süre SGK hastaneleri tarafından karar verilir. İstirahat süresince işçinin işten atılması mümkün değildir. İstirahat süresinin işçinin ihbar süresini 6 hafta geçmesi durumunda ise işveren işçiyi ancak tazminatlarını vererek çıkartabilir.
Bir kişinin sigortalılığı, herhangi bir işyerinde iş sözleşmesine istinaden çalışmaya başladığı andan itibaren başlar. Bu sebepledir ki sigortasız olarak çalışan işçi, sigortalı bir işçi gibi bütün haklara sahiptir.
Kişinin günlük veya aylık kazancının tespit edilememesi halinde prime esas kazanç alt sınırı (brüt asgari ücret) esas alınır.
İşçi fiili çalıştığı işyerinde sigortalı olması gerekirken, başka bir işverene ait işyerinde sigortalı ise, iş kazası geçirdiğinde sigortasız işçi kapsamında değerlendirilir.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununa göre, işveren iş kazası geçirilen günü geçici iş görmezlik belgesi olsa dahi hizmet olarak bildirmek zorundadır. İş kazası geçirilen gün çalışan açısından hizmet olarak sayılacaktır.
Konuyu örnekle daha anlaşılır şekilde ifade edecek olursak;
Örnek 1-
01.05.2019 tarihinde 4/a kapsamında çalışmaya başlayan sigortalı aynı tarihte iş kazası geçirmiş ve 45 gün geçici iş göremezlik belgesi verilmiştir. Bu sigortalı için 2019 yılı Mayıs ayında en az 1 günlük hizmet bildirilmelidir.
Örnek 2-
08.11.2000 tarihinden itibaren çalıştığı işyerinde 05.06.2019 tarihinde iş kazası geçiren sigortalı, 11.06.2019 tarihinde vefat etmiştir. İşverence bu sigortalı adına 2019 yılı Haziran ayı için en az 5 günlük hizmet bildirilmelidir.
İş kazası geçirilen gün, hizmet olarak bildirilmemesi durumunda işveren birçok yaptırımlarla karşı karşıya kalır. İş kazası günü hizmet olarak kabul edildiği için işverenden, 1 günlük ek aylık prim belgesi düzenlenmesi istenir. Eğer işveren tarafından ek aylık prim belgesi düzenlenmez ise, kurum resen düzenler. Prim tutarı işverenden tahsil edilir. Ek aylık prim belgesi süresinde SGK’ya verilmez ise brüt asgari ücretin 2 katı tutarında idari para cezası uygulanır. İş kazası günü hizmet olarak ücret bordrosunda ve yasal defter kayıtlarında yer almaz ise, ilgili defter ve belgeler geçersiz kabul edilir ve iki tane yarım asgari ücret tutarında idari para cezası kesilir.
1- İşgücü kaybı tazminatı
İş kazası sonucu %10 oranının üzerinde işgücü kaybına uğrayan işçilere SGK tarafından iş görmezlik aylığı bağlanır. İşçilerin maddi ve manevi tazminat talep etme hakları vardır.
2- Geçici İş Görmezlik
İş kazası sonucu alınan istirahat raporunda belirtilen sürece geçici iş görmezlik ödeneği verilir.
3- Destekten Yoksun Kalma Tazminatı
Destekten yoksun kalma tazminatı ölümle sonuçlanan iş kazalarını kapsar. İşçinin iş kazası sebebiyle yoksun kaldığı maddi desteği alabilmek için açabileceği dava türüdür. Bu davalar işverene veya iş kazasında kusuru bulunanlara karşı açılır.
Hayatını kaybeden işçinin; eşi, çocukları (18 yaşından küçük erkek çocukları, 22 yaşından küçük kız çocukları), annesi, babası ve bakmakla yükümlü olduğu kimseler hukuken destekten yoksun kalma davasını açma hakkına sahiptirler.
4- Manevi Tazminat
İş kazası sonucu sakatlanan işçi, kazadan sonra yaşadığı psikolojik durumu sebebiyle manevi tazminat talep edebilir. İşçi vefat ettiyse, işçinin yakınları da manevi tazminat davası açabilirler. Bu tür davalar işveren ve olayda kusuru bulunan kişi ve kurumlara karşı açılır.
Birden fazla işçi aynı olaydan dolayı iş kazasına uğramış ise, her bir sigortalı için bildirim yükümlülüğünü yerine getirmeyen işverene, işçi başına idari para cezası uygulanmaz. İş kazası vakası bazında tek ceza uygulanır.
Sigortalı işçinin iş kazası geçirmesi halinde, belirtilen sürede bildirim yapmayan işverenden, bildirimin SGK’ya yapıldığı tarihe kadar ki sigortalıya ödenecek geçici iş görmezlik ödeneği tutarı tahsil edilir. Ayrıca işverenin bildirimi süresinde yerine getirmediği için idari para cezasıyla karşılaşır.
İdari para cezaları, sigortalı sayısına ve işyerinin tehlike durumuna göre farklılık gösterir. Ayrıca idari para cezalarına, her takvim yılı başında yeniden değerleme oranı uygulanır.
İdari Para Cezaları
(6331 İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu)
Fiil Maddesi |
Ceza Maddesi |
Ceza Uygulanan Fiil |
10 dan Az Çalışanı Olan İşyerleri |
10-49 Çalışanı Olan İşyerleri |
50 ve Daha Fazla |
||||||
Az Tehlikeli |
Tehlikeli |
Çok Tehlikeli |
Az Tehlikeli |
Tehlikeli |
Çok Tehlikeli |
Az Tehlikeli |
Tehlikeli |
Çok Tehlikeli |
|||
14/2 |
26/1-e |
İş kazalarını ve Meslek Hastalıklarını 3 iş günü içinde SGK’ya Bildirmemek |
3.825 |
4.781 |
5.737 |
3.825 |
5.737 |
7650 |
5.737 |
7.650 |
11.475 |
4/b statüsüne tabii sigortalıların iş kazası geçirmeleri ve belirtilen sürelerde bildirim yapılmaması hâlinde ise, bildirim tarihine kadar geçen süre için yapılacak geçici iş göremezlik ödeneği ödenmez. Bildirim tarihinden sonraki sürelere ait geçici iş göremezlik ödeneği ödenir.
26.06.2019
Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)
>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
Ayrıntılar için tıklayın.
>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.
>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.
>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.
>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.