İlker Boz
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
ilkerboz75@hotmail.com

Enflasyon Düzeltmesinde Önem Arz Eden Hususlar

İşletmelerin enflasyondan kaynaklı gerçek durumunu yansıtmayan mali tabloları üzerinde oluşan olumsuz etkileri ortadan kaldırmak ve mali tablolar arasında yer alan bilançonun gerçek satın alma gücünü ortaya çıkarmaya yönelik olarak Gelir İdaresi Başkanlığınca 555 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği yayımlanmıştır.  

Vergi mükelleflerinin enflasyon düzeltmesinde aşağıdaki hususları göz önünde bulundurarak çalışma yapmaları gerekmektedir.

• Öncelikle mali tabloda yer alan parasal olan ve parasal olmayan kıymetleri tespit etmeleri gerekmektedir.
• Parasal olmayan iktisadi kıymetlerden hangilerinin enflasyon düzeltmesi yapılacağının tespiti, düzeltmeye esas tarihi ve düzeltme/taşıma katsayısı tespit edilmelidir.
• Tespit edilmiş düzeltmeye esas tutarlar ait oldukları düzeltme/taşıma katsayılarıyla çarpılarak, parasal olmayan kıymetlerin düzeltilmiş tutarları hesaplanarak ve düzeltilmiş tutarlar ile düzeltme öncesi tutar arasındaki enflasyon farkları kayıtlara alınacaktır.
• Parasal olmayan kıymetler düzeltilmiş değerleriyle, parasal kıymetler ise düzeltmeye tabi tutulmaksızın kayıtlı değeriyle mali tablolarda yerini alacaktır.

Yayımlanan tebliğde enflasyon düzeltmesi yapmak zorunda olan işletmelerin, mali tabloları arasından sadece bilançonun enflasyon düzeltmesine tabi tutulacağı belirtilmiştir.

Enflasyon düzeltmesini bilanço esasına göre defter tutan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin yapmaları zorunlu tutulmuşken, kurumlar vergisinden muaf olan için ise ihtiyarilik söz konusudur.

Kazançlarını işletme hesabı esasına göre tespit eden mükellefler ile serbest meslek kazanç defteri tutan serbest meslek erbabı enflasyon düzeltmesi yapamazlar. Ancak bunlar, amortismana tabi iktisadi kıymetlerini bu Tebliğe göre düzeltilmiş tutarları üzerinden amortismana tabi tutabileceklerdir.

İşletmelerin bilançolarında enflasyon düzeltmesi son olarak 31.12.2004 tarihinde yapılmıştır. 2004 yılı ve öncesinde kurulan işletmelerin (213 sayılı Kanunun geçici 31, geçici 32’nici maddesi ve/veya mükerrer 298’inci maddesinin Ç bendinde yer alan yeniden değerleme tabi işlemi yapan işletmeler hariç) enflasyon düzeltmesine referans alacakları tarih 31.12.2004 tarihidir.

Enflasyon düzeltmesi yapma yükümlülüğü 213 sayılı Kanunun mükerrer 298. Maddesinin (A) fıkrasında yer almaktadır.

Mükellefler fiyat endeksindeki artışın, içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde %100'den ve içinde bulunulan hesap döneminin de %10’dan  fazla olması durumunda enflasyon düzeltme yapılması şartlarının oluştuğu kabul edilecektir. Ne zaman ki her iki şart aynı anda gerçekleşmez ise bu durumda enflasyon düzeltmesi yapılmayacaktır.     

İşletmelerin bilançolarında yer alan parasal olmayan varlıkları ve parasal olmayan kaynakları enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır.

Amortismana tabi olup faydalı ömrünü tamamlayan ve amortisman yoluyla değeri tamamıyla yok edilmiş iktisadi kıymetlerin (kayıtlarda iz bedeliyle takip edilenler dahil) birikmiş amortismanlarının enflasyon düzeltilmesine tabi tutulması ihtiyaridir. Amortismana tabi iktisadi kıymetler üzerinden daha önceki yıllarda ayrılmamış amortisman tutarları ayrılmış gibi kabul edilmeyecek ve ayrılmamış amortisman tutarları enflasyon düzeltmesinde dikkate alınmayacaktır.

PARASAL OLMAYAN KIYMETLER

 AKTİF-PASİF PARASAL OLMAYAN KIYMETLER

Enflasyon düzeltmesi işlemi yapmak için kullanılması zorunlu olan ‘’Düzeltme Katsayısı’’nı belirlemek için, 2023  yılı sonu bilançoda yer alan parasal olmayan kıymetler için esas alınacak ‘’Düzeltmeye Esas Tarih’’ aşağıdaki tabloda yazılı esaslara göre belirlenecektir.

	PARASAL OLMAYAN AKTİF HESAPLAR	DÜZELTMEYE ESAS TARİHİ
110	Geçici olarak elde tutulan hisse senetleri	SATIN ALMA TARİHİ
150	Üretimde veya diğer faaliyetlerde kullanılmak üzere işletmede bulundurulan hammadde ve malzemeler	DEFTERE KAYIT TARİHİ
151	Henüz tam mamul haline gelmemiş ancak direkt ilk madde ve malzeme ile direkt işçilik ve genel üretim giderlerinden belli oranlarda pay almış üretim aşamasındaki mamuller	DEFTERE KAYIT TARİHİ
152	Üretim çalışmaları sonunda elde edilen ve satışa hazır hale gelmiş bulunan mamuller	DEFTERE KAYIT TARİHİ
153	Herhangi bir değişikliğe tabi tutulmadan satmak amacı ile işletmeye alınan ticari mallar	DEFTERE KAYIT TARİHİ
157	Diğer stok kalemlerinin hiçbirinin kapsamına alınmayan ürün, artık ve hurdalar	DEFTERE KAYIT TARİHİ
159	Yurt içinden ya da yurt dışından satın alınmak üzere siparişe bağlanan stoklarla ilgili olarak verilen avanslar	ÖDEME TARİHİ
170	Hakkediş maliyetleri	DEFTERE KAYIT TARİHİ
180	Peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken, gelecek döneme ait giderler	DEFTERE KAYIT TARİHİ
240	İştiraklerdeki sermaye payları hesabında aranan asgari yüzdeleri taşımadığı için iştirakler hesabında izlenemeyen, ancak uzun vadede elde tutulması amaçlanan hisse senetleri ile hisse senetleri dışında kalan ve uzun vadeli amaçlarla veya yasal zorunluluklarla veya paraya dönüşme niteliği kaybolduğu için elde tutulan menkul kıymetler	DEFTERE KAYIT TARİHİ
242	İşletmenin, doğrudan veya dolaylı olarak diğer şirketlerin yönetimine ve ortaklık politikalarının belirlenmesine katılmak üzere edindiği hisse senetleri veya ortaklık payları	DEFTERE KAYIT TARİHİ
245	İşletmenin doğrudan veya dolaylı olarak yüzde 50 oranından fazla sermaye ya da oy hakkına veya en az bu oranda yönetim çoğunluğunu seçme hakkına sahip olduğu iştiraklerin sermaye payları	DEFTERE KAYIT TARİHİ
250	İşletmeye ait her türlü arazi ve arsalar	DEFTERE KAYIT TARİHİ
251	Herhangi bir işin gerçekleşmesini sağlamak veya kolaylaştırmak için, yeraltında veya yerüstünde inşa edilmiş yeraltı ve yerüstü düzenleri	DEFTERE KAYIT TARİHİ
252	Her türlü binalar ve mütemmim cüzüler	DEFTERE KAYIT TARİHİ
253	Üretimde kullanılan her türlü makine, tesis ve cihazlar	DEFTERE KAYIT TARİHİ
254	İşletme faaliyetlerinde kullanılan tüm taşıtlar	DEFTERE KAYIT TARİHİ
255	İşletme faaliyetlerinin yürütülmesinde kullanılan her türlü büro makine ve cihazları ile döşeme, masa, koltuk, dolap, mobilya gibi maddi duran varlıklar	DEFTERE KAYIT TARİHİ
257	Maddi duran varlıklar içinde yer alan amortismana tabi iktisadi kıymetler için ayrılmış olan amortismanlar	AİT OLDUKLARI KIYMETİN DÜZELTME KATSAYISI İLE DÜZELTİLECEKTİR.
258	Yapımı süren ve tamamlandığında ilgili maddi duran varlık hesabına aktarılacak olan, her türlü madde ve malzeme ile işçilik ve genel giderlerle ilgili harcamaların yapıldığı yatırımlar	DEFTERE KAYIT TARİHİ
259	Yurt içinden veya yurt dışından satın alınmak üzere sipariş edilen maddi duran varlıklarla ilgili olarak verilen avanslar	TAHİL TARİHİ
260	İmtiyaz, patent, lisans, ticari marka ve unvan gibi bir bedel ödenerek elde edilen bazı hukuki tasarruflar ile kamu otoritelerinin belirli alanlarda tanıdığı kullanma, yararlanma gibi yetkiler dolayısıyla yapılan harcamalar	DEFTERE KAYIT TARİHİ
261	Bir işletme devralınırken katlanılan maliyet ile söz konusu işletmenin rayiç bedelle hesaplanan net varlıklarının değeri arasındaki olumlu fark olan peştamallıklar	DEFTERE KAYIT TARİHİ
262	İşletmenin kurulması, yeni bir şubenin açılması, işlerin sürekli olarak genişletilmesi için yapılan ve karşılığında maddi bir değer elde edilmeyen ve aktifleştirilmiş olan giderler	DEFTERE KAYIT TARİHİ
263	Yeni ürün ve teknolojiler oluşturulması, mevcutların geliştirilmesi ve benzeri amaçlarla yapılan ve aktifleştirilmiş olan giderler	DEFTERE KAYIT TARİHİ
264	Kiralanan gayrimenkullerin geliştirilmesi veya ekonomik değerinin sürekli olarak artırılması amacıyla yapılan özel maliyet bedelleri	DEFTERE KAYIT TARİHİ
268	Maddi olmayan duran varlıklar içinde amortismana tabi iktisadi kıymetler için ayrılmış olan amortismanlar	AİT OLDUKLARI KIYMETİN DÜZELTME KATSAYISI İLE DÜZELTİLECEKTİR.
271	Arama amacı ile yapılan işlerle ilgili arama giderleri	DEFTERE KAYIT TARİHİ
272	Açık işletmelerde, maden üstündeki örtüyü kaldırmak veya yeraltındaki maden yataklarına girmek, bu yatakla yerüstü arasında genel kütlenin tüketilmesine kadar sürekli bir bağlantı kurmak ve maden yataklarını üretime elverişli parçalara bölmek, gerek insanların gerekse araçların gidip gelme ve havalandırılmalarını ve cevherin taşınmasını sağlamak amacıyla açılacak olan düşey, yatay ve eğilimli yol, mecra ve benzeri faaliyetlerin gerektirdiği giderlerle; petrol işlemlerinden kuyu açma, temizleme, derinleştirme, bitirme veya bu işlemlere hazırlık için yapılan işçilik, yakıt, tamir ve bakım, nakliye, ikmal, malzeme vb. hazırlık ve geliştirme giderleri	DEFTERE KAYIT TARİHİ
278	Özel tükenmeye tabi varlıklar grubuna giren kalemler için ayrılan tükenme payları	AİT OLDUKLARI KIYMETİN DÜZELTME KATSAYISI İLE DÜZELTİLECEKTİR
280	Peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken gelecek yıllara ait giderler	DEFTERE KAYIT TARİHİ
294	Çeşitli nedenlerle işletmede kullanılma ve satış olanaklarını yitiren ve elden çıkarılacak stoklar ve duran varlıklar 2. PASİF HESAPLAR	DEFTERE KAYIT TARİHİ
340	İşletmenin satış amacıyla gelecekte yapacağı mal ve hizmet teslimleri ile ilgili olarak peşin tahsil edilen sipariş avansları	ÖDEME TARİHİ
350	Yıllara yaygın taahhüt işleri yapan işletmelerin üstlendikleri işlerden, gerçekleştirdikleri kısım karşısında aldıkları hakkedişler	DEFTERE KAYIT TARİHİ
380	Gelecek bilanço dönemlerine ait peşin tahsil olunan gelirlerin bir yıldan kısa süreye ait kısımları	DEFTERE KAYIT TARİHİ
440	İşletmenin satış sözleşmesine dayanarak mal ve hizmetin tesliminden önce tahsil ettiği bir yılı aşan avanslar	TAHSİL TARİHİ
480	Gelecek bilanço dönemlerine ait peşin tahsil olunan gelirlerin bir yıldan uzun süreye ait kısımları	DEFTERE KAYIT TARİHİ
500	Ödenmiş Sermaye	ÖDEME/TECİL TARİHİ
502	Sermaye Olumlu Farkları	DEFTERE KAYIT TARİHİ
520	Hisse Senedi İhraç Primleri	ÖDEME TARİHİ
521	Hisse Senedi İptal Karları	ÖDEME TARİHİ
540	Yasal Yedekler	DEFTERE KAYIT TARİHİ
541	Statü Yedekleri	DEFTERE KAYIT TARİHİ
542	Olağanüstü Yedekler	DEFTERE KAYIT TARİHİ
549	Özel Fonlar (Duran Varlık Yenileme Fonu)	DEFTERE KAYIT TARİHİ

Enflasyon düzeltmesi yapmak zorunda olan işletmeler 31.12.2023 tarihli bilançolarında yer alan parasal olmayan kıymetlerinin düzeltilmesinde, Türkiye İstatistik Kurumu tarafından Türkiye geneli için hesaplanan ve aylar itibariyle açıklanan Yİ-ÜFE değerleri göz önünde bulundurularak aşağıdaki formüle göre saptanacak olan düzeltme katsayılarını kullanacaklardır. Düzeltme işleminde esas alınacak en eski tarih 01.01.2005 tarihi olacaktır. Aşağıdaki formülle bulunacak ‘Düzeltme Katsayısı ’ virgülden sonraki 5 hane olarak dikkate alınacaktır. (örn: 2,50145) 

                                                     Mali Tablonun Ait Olduğu Aya İlişkin Yİ-ÜFE

Düzeltme Katsayısı    :       --------------------------------------------------------------------------

                                           Düzeltmeye Esas Alınan Tarihi İçeren Aya İlişkin Yİ-ÜFE

Örnek: A işletmesinin 31.12.2023 tarihli bilançosunda peşin ödemiş olduğu 08.04.2020 tarihinde kayıtlara alınan 180 Gelecek Aylara Ait Giderler hesabında izlenen kıymetin değeri 146,56-TL olarak  

tespit edilmiş, düzeltilmiş tutar aşağıdaki şekilde hesaplanıp muhasebe kaydı yapılmıştır.

KAYIT TARİHİ	DÜZELTMEYE ESAS TUTAR	Yİ-ÜFE	31.12.2023  Yİ-ÜFE	Düzeltme Katsayısı	Düzeltilmiş Tutar	Düzeltilmeye Esas Tutar	Enflasyon Fark Hesabı
08.04.2020	146,56	474,69	2915,02	6,14089	900,01	146,56	753,45
							753,45

                                       

 

 

 

----------------------------------31.12.2023---------------------------------,

180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER   753,45-TL

180.01 Enflasyon Fark Hesabı             

            698 ENFLASYON DÜZELTME HS.           753,45-TL

-----------------------------------------/-----------------------------------------

Örnek: A işletmesi 31.12.2013 tarihinde 1.895,92-TL, 30.04.2014 tarihinde ise 8.104,08-TL I. Tertip Yasal Yedek Akçe ayırmış, düzeltilmiş tutarı aşağıdaki şekilde hesaplanıp muhasebe kaydı yapılmıştır.

KAYIT TARİHİ	DÜZELTMEYE ESAS TUTAR	Yİ-ÜFE	31.12.2023  Yİ-ÜFE	Düzeltme Katsayısı	Düzeltilmiş Tutar	Düzeltilmeye Esas Tutar	Enflasyon Fark Hesabı
31.12.2013	1.895,92	221,74	2915,02	13,14612	24.923,99	1.895,92	23.028,07
30.04.2014	8.104,08	234,18	2915,02	12,44778	100.877,77	8.104,08	92.773,69
							115.801,76

 

 

 

 

 

----------------------------------31.12.2023---------------------------------

698 ENFLASYON DÜZELTME HESABI    115.801,76-TL

                         540 YASAL YEDEKLER HESABI            115.801,76-TL

            540.01 Enflasyon Fark Hesabı

-----------------------------------------/-----------------------------------------

SERMAYENİN DÜZELTİLMESİ

12 Sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğ ile, işletmeler ödenmiş sermaye tutarlarının düzeltmesinden kaynaklı  ortaya çıkan olumlu/olumsuz farkları için  ‘’502- Sermaye Düzeltme Olumlu Farkları (+) ’’ ve ‘’503- Sermaye Düzeltmesi Olumsuz Farkları (-)’’ hesabı kullanacaklardır.

Sermaye Yerine Getirme Şekilleri :

	Düzeltmeye Esas Tutar	Hesaplama Şekli	Düzeltmeye Esas Tarih	Düzeltmeye Esas Yİ-ÜFE	31.12.2023 Yİ-ÜFE	Düzeltme Katsayısı
Sermaye (NAKİT)	50.000-	Tahsil Tarihi	20.08.2014	235,78	2915,02	12,7238
Sermaye (Geçmiş Yıl Karları)	100.000-	Tescil Tarihi	11.03.2017	291,58	2915,02	10,2888
MDV Değer Artışı	2.000.000-	Düzeltmeye Tabi Değil	10.04.2018	0	0	0
5520 s.Kanun Geç.15 Md.Fon	4.000.000-	Düzeltmeye Tabi Değil	16.04.2019	0	0	0

                                               31.12.2023 Yİ-ÜFE                                            

Düzeltme Katsayısı  : ---------------------------------------------                     

                                          Düzeltmeye Esas Yİ-ÜFE                                      

Not: Sermaye Hesabı düzeltme işleminde sermayenin tahsil/ tescil tarihleri dikkate alınarak yapılacaktır.

                                                          2915,02

NAKİT SERMAYE ÖDEMESİ : -----------------       12,36330       50.000*12,36330 =618.165,24-TL

                                                           235,78                                                                                 

                                                        2915,02                                   

GEÇMİŞ YIL KARLARI        :    -----------------    = 9,99732    100.000 * 999.732,49-TL

                                                         291,58

618.165,24 + 999.732,49 -100.000 -50.000 = 1.467.897,73-TL

698 ENFLASYON DÜZELTME HESABI					1.467.897,73-TL
		502 SERMAYE DÜZELTME OLUMLU FARKLARI HS.				1.467.897,73-TL

-----------------------------------------/-----------------------------------------

698 ENFLASYON DÜZELTME HS.        1.467.897,73-TL

    502 SERMAYE DÜZELTME OLUMLU FARK. HS.  1.467.897,73-TL

-----------------------------------------/-----------------------------------------

STOKLARIN DÜZELTİLMESİ

İşlemeler dönem stoklarının düzeltme işleminde, 2023 yılı hesap dönemi sonu itibariyle maliyet bedelleri üzerinden defterlerinden kayıtlı tarihe göre, bulunan düzeltmeye esas tutar ile düzeltme katsayısının çarpılması suretiyle, yani gerçek yöntemi uygulayarak enflasyon düzeltme yöntemini seçebilecekleri gibi aşağıda detaylı olarak açıklanan toplulaştırılmış yöntemlerden birini de seçerek stoklarını düzeltebileceklerdir.

TOPLULAŞTIRILMIŞ YÖNTEM

Mükellefler toplulaştırılmış yöntemlere göre bulunan katsayılar kullanarak düzeltme işlemi gerçekleştirebilirler.  Toplulaştırılmış yöntemler kullanılarak düzeltilebilecek parasal olmayan kıymetler, stoklarla sınırlıdır.  İki tür toplulaştırılmış yöntem belirlenmiştir. Bunlardan ilki,

A-) Basit Ortalama Yöntemi: Düzeltmenin yapıldığı aya ait (31.12.2023) Yİ-ÜFE ile bir önceki geçici vergi dönemi sonuna ait (30.09.2023) Yİ-ÜFE değerleri alınarak hesaplanır. Basit ortalama yöntemine ait hesaplama formülü aşağıda yer almaktadır. 

Not: Toplulaştırılmış yöntemle enflasyon düzeltmesine tabi tutulan kıymetlerin (stok) maliyet bedelleri içinde yer alan reel olmayan finansman maliyetlerinin düşülmesi ihtiyaridir.

150 İlk Madde Malzeme,  151 Yarı Mamul, 152 Mamul, 153 Ticari Mallar Toplulaştırılmış Yöntemlerden biri olan BASİT ORTALAMA YÖNTEMİ DÜZELTME işlemine tabi tutulmuştur.

                                                                                             31.12.2023 Tarihli YÜFE            

Dönem Ortalama Düzeltme Katsayısı =   ----------------------------------------------------------------

                                                                    (31.12.2023 Tarihli YÜFE + 30.09.2023 Tarihli YÜFE) /2

31.12.2023 Tarihli Yİ-YÜFE        : 2915,02   

30.09.2023 Tarihli Yİ-YÜFE        : 2749,98

                                                                                          2915,02

Dönem Ortalama Düzeltme Katsayısı     : ----------------------------------------     1,02913

                                                                                  (2915,02+2749,98)/2

Örnek : İşletmenin 31.12.2023 tarihli bilançosunda İlk Madde Malzeme Stok hesabında yer alan 1.200.000-TL stok bulunmaktadır.    1.200.000 * 1,02913   = 1.234.956-TL

                                                                 1.234.956 – 1.200.00 =  34.956-TL

----------------------------------31.12.2023---------------------------------

150 İLK MADDE VE MALZEME HS.    34.956-TL          

150.01 Enflasyon Fark Hs.

            698 ENFLASYON DÜZELTME HES.          34.956-TL

-----------------------------------------/-----------------------------------------

B-) Stok devir hızı : Bu yöntemde mükellefler; öncelikle stok devir hızını, sonrasında ortalama stokta kalma süresini hesaplayacaklar ve nihayetinde de 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançoda görünen stokların hangi aydan kaldığını bulacaklardır. Stokların hangi aydan kaldığı bulunduktan sonra yapılması gereken, düzeltmeye esas tarih itibarıyla düzeltme katsayısını bulmak ve bu katsayıyla 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançoda görünen stoklara ait tutarı çarpmaktır. 

a-) Birinci adım stok devir hızını bulmaktır.

                                    Dönem içinde satılan toplam mal maliyeti

Stok Devir Hızı  =  -------------------------------------------------------------

                             (Dönem başı stok tutarı + Dönem sonu stok tutarı) / 2

b- İkinci adım ortalama stokta kalma süresini ve dolayısıyla stokların aktife hangi tarihte girdiklerini bulmaktır.

                                                           Dönem Gün Sayısı

Ortalama Stokta Kalma Süresi: ----------------------------------------

                                                                    Stok Devir Hızı

Örnek : 31.12.2022 tarihinde dönem sonu stok  tutarı     :  2.500-TL

             31.12.2023 tarihlinde dönem sonu stok  tutarı     :  3.000-TL

             2023 yılında satılan malların maliyeti                   :15.000-TL

Stok Devir Hızı = 15.000/[(2.500+3000)/2]      =  5,45

Ortalama Stokta Kalma Süresi = 365/5,45         =67 gün

c- Üçüncü adımda dönem sonunda bilançoda yer alan stokların hangi aydan kaldığının tespitidir.

31.12.2023 tarihi itibariyle işletmenin aktifinde görünen stoklar ortalama 67 gün öncesinden yani Ekim ayına ait stoklardır. Yani Ekim ayına ait düzeltme katsayısı ile stok enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır.

d- Dördüncü adım düzeltme katsayısının tespitidir.

                                   31.12.2023 Yİ-ÜFE                    2915,02

Düzeltme Katsayısı =  --------------------------    =   ---------------------  =1,03985

                                       31.10.2023 Yİ-ÜFE                  2803,29

e- Son adım ise düzeltme işleminin ve muhasebe kaydının yapılmasıdır.

Düzeltilmiş Tutar :    3.000 x 1,03985 =3.119,55-

----------------------------------31.12.2023---------------------------------

150 İLK MADDE VE MALZEME HS.   119.55-TL           

150.01 Enflasyon Fark Hs.                     

            698 ENFLASYON DÜZELTME HS.           119,55-TL

-----------------------------------------/-----------------------------------------

Diğer taraftan, 2024 yılında şartların sağlanması durumunda, takip eden hesap dönemlerinde “Stok Devir Hızı yöntemi” yerine “Hareketli Ağırlıklı Ortalama Yöntemi” kullanılacaktır.

REEL OLMAYAN FİNANSMAN MALİYETİ

Maliyet veya alış bedeli içinde reel olmayan finansman maliyeti barındırabilecek parasal olmayan varlıklar aşağıda yer almaktadır. 

• Stoklar (150,151,152,153,154,157)
• Maddi duran varlıklar (250,251,252,253,254,255,258,260,263)
• Mali duran varlıklar (240,242,245)
• Özel tükenmeye tabi varlıklar (271,272)

Mükellefler yapacakları düzelteme işleminde reel olmayan finansman maliyetini hesaplarken aşağıda yer alan iki yöntemden birini seçebileceklerdir.

a. Borç Tutarının Esas Alınması:

                        Borcun Kapatıldığı Aya Ait Yİ-ÜFE – Borcun Alındığı Aya Ait Yİ-ÜFE

Borç Tutarı x -----------------------------------------------------------------------------------------

                                               Borcun Alındığı Aya Ait Yİ-ÜFE

Örnek: Polaris AŞ 01.01.2020 tarihinde 1.500.000,00-TL banka kredi kullanarak bir araç satın almıştır. Kredi 2020/Haziran ayında kapatılmış toplamda 250.000,00-TL faiz ödenmiştir.

Taşıtın düzeltmeye esas tutarı   : 1.500.000,00-TL

Ocak/2020 Yİ-ÜFE                    : 462,42

Haziran/2020 Yİ-ÜFE                : 485,37           

                                                    485,37- 462,42

1.500.000,00 x   ----------------------------     = 74.445,31-TL

                                      462,42

Düzeltmeye Esas Alınacak Tutar: 1.750.000,00 – 74.445,31   = 1.675.554,69-TL

b. Toplam Finansman Maliyeti:

                                                                        İlgili Hesap Dönemine Ait Yİ-ÜFE Artış Oranı

             Toplam Finansman Maliyeti:  ------------------------------------------------------------------------

                                                            İlgili Hesap Dönemine Ait Ortalama Ticari Kredi Faiz Oranı

VUK Genel Tebliği kapsamında enflasyon düzeltmesine tabi tutulmaksızın kapatılarak sıfırlanması  (698 Enflasyon Fark Hesabı) gereken hesap kalemleri;

a-) 522 Yeniden Değerleme Artış Fonları; 31.12.2023 tarihinde yapılan düzeltme sonrası, bilançoda yer alan  daha önceki yıllara ait 522- Yeniden Değerleme Fonları  hesabında yer alan tutarlar 698- Enflasyon Düzeltmesi Hesabının alacağına aktarılarak sıfırlanacaktır. Bu hesap herhangi bir düzeltmeye tabi tutulmayacaktır. 

b-) 570 Geçmiş Yıl Karları; 31.12.2023 tarihinde yapılan düzeltme sonrası, bilançoda yer alan 2022 ve daha önceki yıllara ait 570- Geçmiş Yıl Karları hesabında yer alan tutarlar 698- Enflasyon Düzeltmesi Hesabının alacağına aktarılarak sıfırlanacaktır. Bu hesap herhangi bir düzeltmeye tabi tutulmayacaktır. 

c-) 590 Dönem Net Karı; 31.12.2023 tarihinde yapılan düzeltme sonrası, bilançoda yer alan 2023 yılına ait  590- Dönem Net Karı hesabında yer alan tutarlar 698- Enflasyon Düzeltmesi Hesabının alacağına aktarılarak sıfırlanacaktır. Bu hesap herhangi bir düzeltmeye tabi tutulmayacaktır. 

----------------------------------31.12.2023---------------------------------

a-) 522 M.D.V YENİDEN DEĞ. ARTIŞLARI HS: XX       

b-) 570 GEÇMİŞ YIL KARLARI HESABI            :XX

c-) 590 DÖNEM NET KARI  HESABI                 : XX     

                        698 ENFLASYON DÜZELTME HESABI     XX

-----------------------------------------/-----------------------------------------

d-) 580 Geçmiş Yıl Zararları;  31.12.2023 tarihinde yapılan düzeltme sonrası, bilançoda yer alan 2022 ve daha önceki yıllara ait 580- Geçmiş Yıl Zararları hesabında yer alan tutarlar 698- Enflasyon Düzeltmesi Hesabına aktarılarak sıfırlanacaktır. Bu hesap herhangi bir düzeltmeye tabi tutulmayacaktır. 

e-) 591 Dönem Net Zararı; 31.12.2023 tarihinde yapılan düzeltme sonrası, bilançoda yer alan 2023 yılına ait  591- Dönem Net Zararı hesabında yer alan tutarlar 698- Enflasyon Düzeltmesi Hesabının borcuna aktarılarak sıfırlanacaktır. Bu hesap herhangi bir düzeltmeye tabi tutulmayacaktır. 

----------------------------------31.12.2023---------------------------------

698 ENFLASYON DÜZELTME HESABI             XX      

                        d-) 580 GEÇMİŞ YIL ZARARLARI HS.  :XX   

                        e-) 591 DÖNEM NET ZARARI HS.         :XX

-----------------------------------------/-----------------------------------------

İşletmelerin 01.01.2024 tarihinden önce ayrılmış ve sermayeye ilave edilmiş olan yeniden değerleme artış fonu gibi fonların sermayeye ilavesi nedeniyle oluşan sermaye artışları, artış olarak dikkate alınmaz ve bunlar enflasyon düzeltmesine tabi tutulmazlar, düzeltmeye esas tutar hesaplanırken bu değerler sermayeden düşülür.

• Mükerrer 298. maddenin (Ç) bendi kapsamında yeniden değerlemeden kaynaklı değer artışları,
• Geçici 31.ve 32. maddeleri kapsamında yapılan yeniden değerlemelerden kaynaklanan değer artışları, 
• 5811 sayılı Bazı Varlıkların Milli Ekonomiye Kazandırılması Hakkında Kanun ile 193 sayılı Kanunun geçici 80, 90 ve 93. Maddeleri ve 5520 sayılı Kanunun geçici 15. maddesi kapsamında oluşturulan fon hesaplarından işletmeye konulan nakit vb. parasal kıymetlerden kaynaklanan tutarlardan düşülür.  

İşletmelerin 31.12.2023 tarihli Bilançolarında Sermaye Hesabında gösterilmeyen, ayrı olarak özkaynaklar hesabı (549 Özel Fonlar) izlenen hesaplar düzeltmeye tabi tutulacaktır. Bunlar;

• 213 sayılı Kanunun 328. ve 329. maddeleri kapsamında yer alan sabit kıymet yenileme fonu, yine aynı Kanunun 325/A maddesi kapsamında ayrılan girişim sermaye fonu.
• 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunun ek 3. maddesi ve 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanunun 3. Maddesi kapsamından oluşturulan fon hesabı.
• 6111,6736,7143,7326,7440 sayılı Kanunlar kapsamında, işletmede mevcut olduğu halde kayıtlarda yer almayan emtianın kayda alınmasına ilişkin olarak oluşturulan karşılık hesapları.
• 5520 sayıl Kanun 5/1e,j ve k bentleri uyarınca oluşturulan fonlar.
• 193 sayılı Kanunun geçici 85,90 ve 93. maddeleri ile 5520 sayılı Kanunun geçici 15. Maddesi ve 5811 sayılı Kanun kapsamında oluşturulan fon hesaplarından, söz konusu Kanun kapsamında işletmeye konulan altın, taşınmaz vb. parasal olmayan kıymetler.  

İşletmelerin enflasyon düzeltmesine tabi tuttukları parasal olmayan kıymetleri elden çıkarmaları halinde, bunlara ilişkin enflasyon düzeltme farklarını maliyet olarak dikkate alacaklardır. Ancak 2023 yılı dönem sonuna ait bilançoda yer alan parasal olmayan kıymetlerden amortismana tabi olmayan kıymetlerini (150,151,152, 153 vb.) düzeltilmiş değerlerinin altında bir bedelle satmaları durumunda, düzeltme sonrası değerle, düzeltme öncesi değer arasındaki farka isabet eden zarar, gelir/kurumlar vergisi matrahından indirim konusu yapılamayacaktır.

Pasif parasal olmayan kıymetlerin değerlemesi sonrası ise, İşletmelerin öz kaynaklarında reel bir artış olmamakta, bu nedenle değerleme sonrası ortaya çıkan farkın başka bir hesaba çekilmesi veya işletmeden çekilmesi durumunda vergilendireceği belirtilmektedir.

İşletmeler pasif kalemlerini enflasyon düzeltmesine tabi tutmaları sonucu oluşan fark hesaplarını yine enflasyon düzeltmesi sonucu oluşan geçmiş yıl kârlarından mahsup edilebileceklerdir.

İşletmelerin pasif kalemlerin düzeltilmesinden kaynaklı ortaya çıkan enflasyon fark hesapları, herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği taktirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, işlemin yapıldığı dönemde vergilendirilecektir.  2023 hesap dönemine ait bilançonun düzeltilmesi sonucu oluşan 2023 yılı ve geçmiş yıllar kârları hesabında takip edilen; düzeltme öncesi geçmiş yıl ve cari dönem kârının 01.01.2024 tarihinden sonra kâr dağıtımına konu edilmesi durumunda, dağıtılan tutar gelir/kurumlar vergisine tabi tutulmayacak, elde edenlerin hukuki statüsüne göre kâr payı stopajına tabi tutulacaktır.  Öz sermaye kalemlerine ait enflasyon düzeltmesinden kaynaklı fark hesapları, geçmiş yıl zararlarına mahsup edilebileceği gibi, kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye eklenebilecek, yapılan bu işlemler kar dağıtımı sayılmayacaktır.

İşletmelerin bilançolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutmamaları durumunda Vergi Usul Kanunu uyarınca dönem sonu işlemlerinin eksik yapılması sonucunu doğuracağı gibi yapılmayan bu enflasyon düzeltmesi nedeniyle takip eden yıllarda vergi matrahının doğru hesaplanmasına cevaz vermeyecektir. Enflasyon düzeltmesinin yapılmaması ödenecek verginin eksik hesaplanmasına neden olması durumunda eksik beyana konu olan vergi, vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi  ile birlikte mükelleften tahsil edilecektir. Ayrıca 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 353/6 md. uyarınca özel usulsüzlük cezası (2024 yılı için 40.000) kesileceği de unutulmamalıdır.

Geçmiş yıllarda işletmelerin yararlanmış oldukları kasa düzeltmesi ve ortaklar cari hesabının düzeltilmesi sonucu oluşan 296 No.lu Hesapta yer alan tutarlar parasal bir kıymet olarak değerlendirilmekte olup, enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.

İşletmeler 31.12.2023 tarihli bilançolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutacak, bu yıl için verecekleri gelir/kurumlar vergisi beyannamelerinin ekine hem enflasyon düzeltme öncesi bilançolarını hem de enflasyon düzeltme sonrası bilançosunu vereceklerdir. 2023 yılına ait yapılan enflasyon düzeltmesine ait kayıtlar 2023 yılı yasal defterlerine, 2024 ve izleyen dönemlerde yapılacak enflasyon düzeltmesine ait kayıtlar da ilgili dönemin defterlerine kaydedilecektir.  31.12.2023 tarihli bilançosunun enflasyon düzeltmesi tabi tutulması sonrası ortaya çıkan kar veya zarar hiçbir şekilde vergilendirilmeyecek, bu dönemin kar veya zarar hesabına etkisi olmayacaktır. Ancak 2024 yılı ve takip eden yıllara vergisel etkisi olacağından 2023 yılı enflasyon düzeltmesi önem arz etmektedir.

Enflasyon düzeltmesi işletmelerin bilançolarında yer alan parasal olmayan hesaplarına uygulanacağından dolayı işletme bilançolarının aktifinde parasal olmayan kalemlerin, bilançonun pasifindeki parasal olmayan kalemlerin tutarından yüksek olması durumunda, yapılacak enflasyon düzeltmesi sonrası vergi matrahının yüksek olmasına, tam tersi durumda ise vergi matrahının düşük oluşmasına yol açacaktır. Enflasyon düzeltmesi uygulamasında, öz kaynağı güçlü olan ve varlıklarını borçlanmadan ziyade kendi öz kaynaklarıyla finanse eden işletmeler, daha fazla gider etkisi olacağından düşük bir vergi ödemesiyle karşı karşıya kalacakken, tam aksi durumunda ise işletmeler yüksek vergi ile karşı karşıya kalacaklardır.

Enflasyon düzeltmesi yapılmasının işletmelere sağlayacağı faydalar, işletmelerin bilançolarının aktifinde yer alan  parasal olmayan kıymetlerinin düzeltilmesi sonrası,   aktif kıymetin maliyetinde  artış söz konusu olacak,  yapılan bu işlem sayesinde düzeltmeye tabi tutulan iktisadi kıymetin satışı anında vergilendirilecek karını azaltıcı etki yaratacaktır. Aksi taktirde mükellefin yüksek oranda vergi ile karşı karşıya kalmasına sebep olacaktır. Ayrıca vergilendirmenin düşük olması işletme sahiplerinin daha fazla kâr payı almalarının da önünü açacaktır.

19.03.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.