İlkay Üzel
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
uzel2006@hotmail.com

Yerli Konusu; Yerli olmak, Yerli ürün, Yerli Malı...

Geçen hafta KOSGEB’in Makine Teçhizat Kredi Faiz Desteği konusunda bir yazımı sizlerle paylaşmıştım. Desteğin kapsamını yerli ve yeni makine teçhizat alımları oluşturuyordu. Buradaki yerli kavramı son günlerde seçim yarışından dolayı siyasi seçmenlerimizin ağzından düşmeyen bir kavram. Yerli olmak, yerli aday, yerli ürün diye giden bir tartışmanın tabi ki yerli ürün kısmı bizi ilgilendiriyor. Bu yazımızda yerli malının yasal mevzuatlarımızda nasıl açıklandığına bakalım.

Yerli malı kavramı ülkemizde son günlerde gündem oluşturmuş olsa da geçmişte çok önem verilmiş ama günümüze kadar uzun bir zaman unutulmuş bir kavram. Yerli Malının geçmişi 1.Dünya savaşı sonrası dönemlere dayanmaktadır. Atatürk döneminde 1923 İzmir İktisat Kongresinde yerli malı üretilmesi ve kullanılması noktasında kararlar alınmış. Milletin yerli malı kullanması, yabancı ülkelere para akışının azalması, toplumsal tutum bilincinin oluşması için 1946 yılından itibaren Yerli Malı Haftası kutlanmaya başlanmış 1983 yılında adı Tutum, Yatırım ve Türk Malları Haftası olarak değiştirilmiş. Her yıl 12-18 Aralık tarihlerinde okullarda öğrencileri yerli tüketim konusunda bilinçlendirmek ve tutumlu olmanın öneminin vurgulanması için kutlamalar yapılmakta. Bu kadar önemli bir kavram olan yerli malı sözlükte “ülkede yetiştirilen, üretilen her türlü mal” olarak tanımlanmaktadır. Yerli Malı konusunda detaylı bilgi edineceğimiz temel kaynağımız Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının 13.09.2014 / 29118 Sayıl Resmi Gazetede yayınlanan Yerli Malı Tebliğidir. Yerli Malı Tebliğinde; ürünlerin yerli malı olarak kabul edilmesi için çeşitli şartlar belirlenmiştir.

(1) Sanayi ürünlerinin yerli malı olarak kabul edilebilmesi için aşağıdaki şartlar aranır:

1. Bakanlık tarafından düzenlenen Sanayi Sicil Belgesine sahip sanayi işletmeleri tarafından üretilmesi ve Sanayi Sicil Belgesindeki “Üretim Konusu” içeriğinde yer alması.
2. Tamamen Türkiye’de üretilen veya elde edilen ürünler ile üretim sürecinin önemli aşamalarının ve ekonomik yönden gerekli görülen en son esaslı işçilik ve eylemin Türkiye’de yapılmış olması.
3. Ürünün yerli katkı oranının en az %51 olması.

(2) Gıda ve tarımsal ürünlerin yerli malı olarak kabul edilebilmesi için aşağıdaki şartlar aranır:

1. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca düzenlenen İşletme Kayıt veya Onay Belgesine sahip işletmeciler tarafından üretilmesi.
2. Tamamen Türkiye’de üretilen/yetiştirilen veya elde edilen ürünler ile üretim sürecinin önemli aşamalarının ve ekonomik yönden gerekli görülen en son esaslı işçilik ve eylemin Türkiye’de yapılmış olması.
3. Tarım ürünleri için Çiftçi Kayıt Sistemi Belgesi veya Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının ilgili Kayıt Belgesine (Örtü altı Kayıt Sistemi ve benzeri) sahip firmalar tarafından üretilmesi.

(3) Türkiye’de toplanan bitkisel ürünler, Türkiye’de doğan ve yetiştirilen canlı hayvanlar ve bunlardan elde edilen ürünler, Türkiye’de yetiştirilen ve avlanan su ürünleri yerli malı kabul edilir. Bunların dışındaki ham tarım, hayvancılık ve su ürünleri, tamamen Türkiye’de üretilmesi veya üretim sürecinin önemli aşamalarının ve ekonomik yönden gerekli görülen en son esaslı işçilik ve eylemin Türkiye’de yapılmış olması şartıyla yerli malı kabul edilir.

(4) Türkiye’de çıkarılan madenler ve madencilik ürünleri ile birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarda belirtilen ürünler dışında kalan veya bu kategorilerin hiçbirine girmeyen diğer ürünler; tamamen Türkiye’de üretilmesi veya üretim sürecinin önemli aşamalarının ve ekonomik yönden gerekli görülen en son esaslı işçilik ve eylemin Türkiye’de yapılmış olması şartıyla yerli malı kabul edilir.

(5) Serbest bölgeler mevzuatı ile gümrük mevzuatı göz önünde bulundurularak, yerli malı kriterlerine ilişkin bu Tebliğde yer alan gerekli şartların sağlanması kaydıyla serbest bölgede faaliyet gösteren işletmelerin ürettikleri ürünler yerli malı kabul edilir.

Yukarıdaki şartlardan bir ürünün yerli olabilmesi için gereken temel şartları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz;

1. Türkiye’de üretilmesi, çıkarılması ya da üretim sürecinin önemli aşamalarının ve ekonomik yönden gerekli görülen en son esaslı işçilik ve eylemin Türkiye’de yapılmış olması
2. Ürünün yerli katkı oranın en az % 51 olması
3. Üretilen ürünün kapsamına girdiği bakanlık nezdince belgelendirilen işletmeler tarafından üretilmiş olması

Tebliğiye göre bir ürünün yerli olması için yerli katkı oranın en az % 51 olması gerekiyor. Tebliğiye göre yerli katkı oranı aşağıdaki formül yardımıyla hesaplanır. Yerli katkı oranın hesaplanmasında teknik yönden ekspere mali yönden ise serbest muhasebeci, serbest muhasebeci mali müşavir ve yeminli mali müşavire sorumluluk yüklenmektedir.

 

Nihai Ürün Maliyet Tutarı(TL) − Nihai Ürün İçindeki İthal Girdi Maliyet Tutarı (TL)

Yerli Katkı Oranı = ————————————————————————— x 100

Nihai Ürün Maliyet Tutarı (TL)

Nihai ürünü teşkil eden yerli ve ithal girdi maliyetlerinin hesaplanmasında; Kullanılan doğrudan ve dolaylı malzeme giderleri, Doğrudan ve dolaylı işçilik giderleri, Ürünle ilgili genel giderler dikkate alınır. Girdiler yurt içinden temin edilse bile girdilerin ithal olup olmadığı hakkında menşe kontrolü yapılır, girdi ithal ise ithal girdi hesaplamasına dahil edilir.

Bir ürünün yerli olduğunu gösteren Yerli malı belgesini almak için, üreticiler kayıtlı olduğu TOBB veya TESK’e bağlı oda/borsaya Yerli Malı Belgesi Başvuru Dilekçesi ve ekindeki belgelerle birlikte başvururlar ve oda tarafından verilen belgenin geçerlilik süresi düzenleme tarihinden itibaren 1 yıldır. Her ürün için ayrı ayrı yerli malı belgesi verilebileceği gibi, birden fazla ürün için tek yerli malı belgesi düzenlenebilir. Bu durumda her bir ürün ile ilgili bilgiler yerli malı belgesinde yer alır. Bir üreticinin yurtdışında üretim yapması/yaptırması durumunda yerli malı belgesi düzenlenmez. Ancak, yurtiçinde kendi adına ve markasıyla bir başkasına üretim yaptırması durumunda ürünü üretene yerli malı belgesi düzenlenir. Yurt dışından parça olarak ithal edilen ve yurtiçinde basit birleştirme ile oluşturulan ürünler için yerli malı belgesi düzenlenmez.

Sonuç olarak, yerli malı hakkında yukarıda yaptığımız açıklamalar doğrultusunda ülkemizde ne ne kadar yerli diye sorgulama yapmamız gerekiyor gerçekten. Ülkemizde tarım ve sanayi üretimimiz ithalata bağımlı hale gelmiş durumda ki üzücü olan bu durumun daha vahimi ülke içinde üretim imkânı olan çok sayıda malı ithal etmemiz. Devletimizin yerli malı üretimi ve tüketimi konusunda daha ciddi yasal düzenlemeler yapmasının yanı sıra nihai tüketici olarak bizlerinde aldığımız ürünlerde yerli olanları tercih etmemiz gerekiyor.

KAYNAKÇA

[1] 13.09.2014 tarih ve 29118 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın 2014/35 sayılı Yerli Malı Tebliği

[2] http://ymb.tobb.org.tr 

13.06.2018

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.