İsmail Hakkı Dura
Vergi Başmüfettişi
E. Gelirler Başkontrolörü
durahakki@hotmail.com

Virüs Odaklı Maliyet Unsurlarının Vergi Matrahlarına Etkisi Ölçülebilir Mi?

Vergi matrah üzerinden hesaplanır. Her verginin matrahı vardır. Çeşitli unsurların vergi türleri itibariyle matrahlara etkisi her vergi için aynı olmayabilir. Örneğin döviz kurlarındaki hareketlilik dönem sonları itibariyle kazanç vergisi matrahlarına etki ederken, doğrudan tüketim vergileri matrahlarını etkilemeyebilir.

Uzun bir zamandır belki de makroekonomik göstergelerin tamamını etkileyen böylesi bir etki süreciyle ekonomiler karşılaşmış değildir. Dünya genelinde belki de uzun zamanlar sonra ilk kez ortak davranış şekilleri uygulanır durumdadır. Virüsten korunma, bulaşın engellenmesi temelli önlemler zaman zaman tartışılsa da hemen aynı önlemlerle davranılmaktadır.

Küresel ilişki şekli hemen her alanda yaygın olandır. Bir kısım kapalı ya da ulusalcı sayılan toplumlar açısından dahi en azından turizm odaklı ilişkiler küresel etkileşimi egemen kılmıştır. Bu ilişki formu makro ekonomik göstergelerin de birbirinden etkilenmesine nedendir.

Herhangi bir unsurun bir coğrafi bölgedeki değişikliği, başka bir bölgede ya da bölgelerde önceleri eş düzeyde etki yaratmayabilirdi. Örneğin petrol fiyatlarındaki değişiklikler kullanılan girdiler içinde petrolün payı ölçüsüyle Türkiye’de bir birimlik etki yaratırken belki Yunanistan’da iki birimlik etki yaratmakta, petrol üreticisi herhangi bir başka coğrafyada sıfır birimlik etki yaratmaktaydı. Ancak gündemdeki virüsün insan doğasına etkisi hemen her coğrafyada benzeşen etkiler oluşturmaktadır.

Virüs, en belirgin önlem olan yaşamın büyük ölçekte ve uzun zamanlarca durdurulmasına bağlı olarak toplu bir katma değer düşüklüğüne neden olmuştur. Bu düşüklüğün en önemli sonuçlarından biri işsizliktir. İşsizlik sadece çalışanların işsiz kalması şeklinden sonuç yaratmamakta, her tür sektörde çıktı hacminin ve dolayısıyla toplam gelir düzeylerinin azalması şeklinde de sonuç yaratmaktadır.

Yılın başından itibaren aşamalı olarak dünya geneline yayılan etkinin ölçülmesine dair bir çok tahmin ve gerçekleşme gündemdedir. Küresel ilişkilerin sınır ötesi hareket kısıtlamaları nedeniyle de çarpan etkisi göz ardı edilmemektedir. Bu tahminler ve gerçekleşmeler bundan sonraki dönem faaliyet sonuçlarını da etkileyecektir. İçinde bulunulan yılın faaliyet sonuçlarında ortaya çıkan olumsuzlukların sonraki dönemlerde giderilmesi, örneğin döviz fiyatındaki değişikliğin, petrol fiyatındaki değişikliğin ortadan kalkmasıyla hızlı bir şekilde giderilebilmesi şeklinden kısa veya orta vadede giderilebilir olmayacaktır. İsihdamın eski düzeyine getirilmesi insan iş gücünün sağlık koşullarının sağlanmasına, korunmasına da bağlı olacaktır. Virüsten etkilenmiş çalışanların istihdam edilmesi istene dahi bu konuda hızlı davranılması da güçlük içerecektir.

Bu değerlendirmeler çerçevesinde, ortaya çıkan ekonomik küçülmelerin etkisi sadece içinde bulunulan yıl faaliyet sonuçlarını değil, belki önümüzdeki dört beş yıllık faaliyet sonuçlarını belirleyici olacaktır. Bunun belirgin sonuçlarından biri vergi matrahlarının uğrayacağı erimedir. Kazanç vergileri açısından daha önemli kabul edilse dahi, hane halkları ve özel sektör harcamalarında ortaya çıkan erime dikkate alındığında tüketim vergileri ölçütüyle de etki oluşacağı, oluştuğu şüpheden uzaktır.

Virüsün ulusal ve küresel düzlemde ekonomik büyüklüklere etkisi belirgin şekilde hissedilirken bu büyüklüklerden ortaya çıkan vergi matrahlarının etkilenme değerinin ölçülmesi kanımızca çok kolay olmayacaktır. Bu noktada gerek mükellef hesaplarında gerekse hazine hesaplarında virüs muhasebesi oluşturulması belki de bir zorunluk olacaktır. Çağdaş bir yöntem olan beyan esasını esas kabul ettiğimizde mükelleflerin de bu konuda gerçek durum odaklı yaklaşmaları, devletlerin de küresel etkileşime neden olan bu virüs nedeniyle ortaya çıkan maliyetlerin hazine olanaklarına koşut olarak mükelleflerle paylaşmaları kaçınılmaz görünmektedir.

Mutlu ve umutlu bir bayram dileriz.

NOT: Makalemiz www.vergisorunlari.com.tr adresinde yayınlanmıştır.

28.05.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.