İbrahim Kütükcü
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
ibrahim.kutukcu@hotmail.com

Prime Esas Kazançların Hesaplanmasında Özellikli Durumlar; 1-Elektrik, Doğalgaz ve Isınma Giderleri

Sosyal Güvenlik Hukuku alanında işveren maliyetlerini ve işçilere yapılan ödemeleri belirleyen en önemli husus prime esas kazanç hesabıdır. Birçok makaleye ve yazıya konu olmuş olan bu konuyla ilgili mevzuatımızda değişiklikler yapılmakta ve yeni detaylar belirlenmektedir. Prime esas kazançlara dahil olan ve olmayan, kısmen dahil olan ödemelerle ilgili en güncel mevzuat ve bu konularda en çok cevap aranan başlıklar ile ilgili yazı dizisi hazırlamanın sizlere faydalı olacağını düşünmekteyim. Bu nedenle yazı dizime Kasım ayında elektrik, doğalgaz ve diğer ısınma giderleri getirilen prime esas kazanç ve gelir vergisi istisnası ile başlamak istiyorum.

2022 yılı Kasım ayında elektrik, doğalgaz ve diğer ısınma giderleri ile ilgili işverenler tarafından işçilere yapılan ödemelerin prime esas kazanca tabi tutulmasında önemli değişiklikler yapılmıştır. Yapılan bu değişiklikler ile yukarıda sayılan ödemelere hem gelir vergisi istisnası getirilmiş olup hem de prime esas kazanca dahil edilmeyerek işçinin gelirlerinde nispeten artışlar gerçekleştirilmiştir. Ayrıca yine yapılan bu değişiklikler ile işverenin prim yükü de azaltılmıştır.

Dünya piyasalarında enerji fiyatlarının artması ve yüksek enflasyon nedeniyle ısınmaya ayrılan rakamların çalışanların bütçeleri içerisindeki yeri bir hayli artmış bulunmaktadır. Bu nedenle çalışanlarına ısınma giderlerini karşılayabilmesi için işverenler tarafından çeşitli adlar altında yardımlar yapılmaktadır. Ancak 09.11.2022 tarihine kadar sadece ayni olarak yapılan kömür, odun yardımları prime esas kazanca dahil edilmemekte, diğer ne ad altında yapılırsa yapılsın ısınma yardımlarının tamamı prime esas kazanca dahil edilmekteydi. 09.11.2022 tarihinde yapılan değişiklik ile birlikte işverenlerin sigortalılara elektrik, doğalgaz ve diğer ısınma giderlerine karşılık mevcut prime esas kazanç tutarlarına ilave olarak yaptıkları 1.000 TL’ye kadar olan yaptıkları ödemeler 30.06.2023 tarihine kadar (bu tarih dahil) prime esas kazançlardan istisna tutulmuştur. Bahsi geçen istisna ile ilgili şartları daha ayrıntılı ve madde madde anlatacak olursak;

1-Elektrik, Doğalgaz ve Diğer Isınma Giderlerine Karşılık Olmak Üzere Yapılan Ödemeler

- İşverenler tarafından sigortalılara yapılan enerji yardımının prime esas kazançtan istisna tutulabilmesi için yapılan ödemelerin elektrik, doğalgaz ve diğer ısınma giderlerine karşılık olması gerekmektedir.

- Enerji yardımının sigortalıya nakden ödenmesi veya sigortalılara elektrik, doğalgaz ve diğer ısınma hizmetleri sunan üçüncü kişilere ödeme yapılmış olması prime esas kazançtan istisna olma durumunu değiştirmemektedir.

-İşverenler tarafından sigortalılara hem elektrik hem doğalgaz hem de diğer ısınma giderleri için ayrı ayrı ödeme yapılması halinde, enerji yardımının prime esas kazançtan istisna tutulmasında elektrik, doğalgaz ve diğer ısınma giderlerine karşılık olmak üzere yapılan ödemelerin toplam tutarına bakılacaktır.

*Örnek: İşverenin çalıştırdığı sigortalısına 400 TL elektrik yardımı, 1.400 TL doğalgaz yardımı ödemesi halinde, istisna tutarı belirlenirken 1.800 TL değil 1.000 TL esas alınacağından, 1.000 TL’yi aşan 800 TL prime esas kazanca dahil edilecektir.

2-Elektrik, Doğalgaz ve Diğer Isınma Giderlerinin Prime Esas Kazançtan İstisna Olan Dönemleri

-İşverenler tarafından sigortalılara yapılan enerji yardımının prime esas kazançtan istisna tutulabilmesi için yapılan ödemelerin ilgili maddenin yürürlüğe girdiği 9/11/2022 tarihinden 30/6/2023 tarihine kadar (bu tarih dahil) yapılması gerekmektedir.

Örnek: İşveren çalıştırdığı sigortalısına 2022/Aralık ayı için 550 TL elektrik yardımı ile 2023/Şubat ayı için 1000 TL doğalgaz yardımını 2023/Temmuz ayında yapmıştır. Söz konusu ödemeler    7420 sayılı Kanunun Geçici 1 inci maddesinde belirtilen ay/dönemlere ilişkin olsa da; 2023 yılı Temmuz ayında ödenmesi nedeniyle ilgili madde hükmünden yararlanılması mümkün olamayacaktır.

3- Ödemelerin Mevcut Prime Esas Kazanç Tutarlarına İlave Olarak Yapılması

-Değişikliğin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla enerji yardımı yapılan işyerinde çalışmaya devam edenler bakımından esas alınacak mevcut prime esas kazanç, sigortalıya enerji ve ısınma yardımı yapılan aydan önce enerji ve ısınma yardımı yapılan işyerinden bildirilen en son aya/döneme ait prime esas kazanç olacaktır.

Örnek: Değişikliğin yürürlük tarihi (9/11/2022) itibarıyla (X) işyerinde çalışması devam eden ve enerji ve ısınma yardımı alan (E) sigortalısının mevcut prime esas kazancının belirlenmesinde (X) işyerinden 2022/Ekim ayında/döneminde yapılan bildirim dikkate alınacaktır.

-Bu kişinin 2023 yılı Mart ayında da (X) işyerinden enerji ve ısınma yardımı alması halinde mevcut prime esas kazanç olarak söz konusu işyerinden 2023 yılı Şubat ayında yapılan bildirim dikkate alınacaktır.

Örnek: Yukarıdaki örnekte (E) sigortalısının 2023/Şubat ayında bildirilmemesi veya 0 gün 0 kazanç olarak bildirilmesi halinde 2023/Mart ayında yapılan enerji yardımı ödemesinde mevcut prime esas kazanç olarak 2023/Ocak ayı esas alınacaktır.

-Değişikliğin yürürlüğe girdiği tarihten sonra enerji ve ısınma yardımı verilen işyerinde sigortalı olarak çalışmaya başlayanlar bakımından mevcut prime esas kazanç olarak sigortalının çalışmaya başladığı aya/döneme ilişkin prime esas kazanç tutarı esas alınacak olup; takip eden aylarda aynı işyerinde çalışmaya devam eden söz konusu sigortalılar bakımından esas alınacak mevcut prime esas kazanç ise sigortalıya enerji yardımı yapılan aydan önce enerji yardımı yapılan işyerinden bildirilen en son aya/döneme ait prime esas kazanç olacaktır.

Örnek: 2022/Kasım ayı içinde (X) işyerinde sigortalı olarak çalışmaya başlayan (E) sigortalısı için mevcut prime esas kazancının belirlenmesinde 2022/Kasım ayında (X) işyerinden yapılan bildirim dikkate alınacak olup;  (E) sigortalısının 2023 yılı Ocak ayında da (X) işyerinde çalışmaya devam etmesi halinde mevcut prime esas kazancın belirlenmesinde söz konusu işyerinden 2022 yılı Aralık ayında yapılan bildirim  esas alınacaktır.

Sigortalının aynı ya da farklı bir işverene ait birden fazla işyerinde çalışması halinde prime esas kazanç hesabı işverene ait her bir işyeri için ayrı ayrı yapılacaktır.

4-Mevcut Prime Esas Kazanç Tutarlarına İlave Olarak Yapılan Ödemelerin Aylık 1.000 TL’yi Aşmaması

- İşverenler tarafından sigortalılara elektrik, doğalgaz ve diğer ısınma giderlerine karşılık olmak üzere mevcut prime esas kazançlarına ilave olarak yapılan ödemelerin aylık 1.000 TL’yi aşmaması gerekmektedir. Söz konusu ilave ödemelerin 1.000 TL’yi aşması halinde 1.000 TL’ye kadar olan kısmı istisna kapsamında olacağından, bu tutarı aşan kısım prime esas kazanca tabi olacaktır.

Ayrıca işverenler tarafından sigortalılara hem elektrik hem doğalgaz hem de diğer ısınma giderleri için ayrı ayrı ödeme yapılması halinde, enerji yardımının prime esas kazançtan istisna tutulmasında elektrik, doğalgaz ve diğer ısınma giderlerine karşılık olmak üzere yapılan ödemelerin toplam tutarına bakılacak olup 5510 sayılı Kanuna göre ayni (mal) olarak yapılan yardımlar prime esas kazançtan istisna olduğundan; diğer ısınma giderlerine (örneğin kömür, odun yardımı) karşılık olarak yapılan ayni yardımlar bu madde kapsamında değerlendirilmeyerek 5510 sayılı Kanunun 80 inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi gereği prime esas kazançtan muaf tutulacaktır.

Yapılan değişiklikle işçiler adına meydana gelen gelir artışı ile işverenler açısından meydana gelen maliyet azalışını örnekle açıklayalım.

Örnek; C işyerinde işveren sigortalı D’ye asgari ücret ödemektedir. Kış ayları ile birlikte artan ısınma giderlerine karşılık olarak işverenimiz D sigortalısına 1.000 TL ısınma yardımı yapmaya karar vermiş olsun. Değişiklikten önce 11.008 TL (10.008 TL asgari ücret+1.000 TL doğalgaz yardımı) olan toplam brüt ücretten 1658.79 TL işçi prim payları ve damga vergisi kesilecek, işçiye net olarak 9.221,71 TL ödenecekti. Ayrıca bu ücret ödemesi karşılığında işverenin maliyeti ise 1926,40 TL (5 puanlık indirim düşülmüştür) olacaktı. Ancak yapılan değişiklik ile sigortalının eline geçecek net ücrette 280 TL’lik bir artış meydana gelecek olup işçinin net ücreti 9500 TL olacaktır. Yine işverenin maliyetinde ise yaklaşık olarak 175 TL’lik bir azalma meydana gelecektir. Bahsi geçen 175 TL’lik azalış işverenin yalnızca bir çalışanı sebebiyle faydalanacağı maliyet azalışıdır.

Bu yazımızda ayrıntılarıyla elektrik, doğalgaz ve diğer ısınma giderlerinin prime esas kazanca dahil edilmesi hususunda yapılan değişikliği ayrıntılarıyla açıklamış olduk. Bir dahaki yazımızda yemek bedellerinin prime esas kazançlara dahil edilmesinde yapılan değişikliklerden bahsedeceğiz.

16.01.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.