İbrahim Karaduman
Vergi Müfettişi
E. Gelirler Kontrolörü
karaduman1983@yahoo.com

Vergi Piramitleşmesi (Tax Pyramiding) Kavramı, Mevzuatımızdaki Örnekleri ve Konaklama Vergisinin Durumu

Vergi Piramitleşmesi (Tax Pyramiding), özellikle son dönemde sıkça duyduğumuz bir kavram. Mal veya hizmetler üzerinden alınan bir vergi, kimi zaman o malın ya da hizmetin maliyetine, çoğu zaman da doğrudan verginin matrahına girerek sonraki safhalarda alınacak olan verginin matrahını ve tutarını etkiliyor. Özellikle verginin doğrudan matraha dâhil olduğu durumlarda, işlem üzerinden hesaplanan bir vergi, bir başka verginin matrahının yeniden oluşmasına ve sonraki işlem vergisinin daha yüksek tutarda hesaplanmasına neden oluyor. Buna literatürde Vergi Piramitleşmesi deniyor. Bu kavram aynı zamanda uluslararası bir kavram. Farklı ülkelerde değişik uygulamaları bulunmakla birlikte, ülkemizde pek çok ülkeye göre daha fazla örneği olduğu da açık. Vergi Uzmanı Ozan BİNGÖL “Parayı Lidyalılar, vergiyi Sümerler, verginin vergisini Türkler buldu.” sözüyle bu durumu özetliyor ve duruma dikkat çekiyor. Bu yöntemle, özellikle özel tüketim vergisinin katma değer vergisi matrahına dâhil olması sebebiyle hatırı sayılır düzeyde ekstra vergi geliri elde edildiği de kesin. Siz buna bonus ya da verginin doğurması da diyebilirsiniz.

Mevcut bütçe rakam ve istatistikleri üzerinden, vergi üzerinden yeniden vergi hesaplanması sebebiyle ne kadar gelir elde edildiğinin tespiti oldukça güç. Konuyu rakamsal olarak ortaya koymak zor olmakla birlikte Vergi Piramitleşmesine sebep olan bu durumun mevzuatımızdaki somut hallerine değinmekte ve özellikle yeni vergimiz olan konaklama vergisini bu açıdan ele almakta fayda var.

Katma Değer Vergisi

Vergi Piramitleşmesine en fazla neden olan vergi şüphesiz katma değer vergisi ve ileride de belirtileceği gibi bu Katma Değer Vergisi Kanununa yapılan atıflar. 3065 sayılı Kanunun 10’uncu maddesine göre; katma değer vergisinin matrahı işlemlerin karşılığını teşkil eden bedel. Bedel ise, bu işlemler karşılığında her ne suretle olursa olsun alınan veya bunlarca borçlanılan para, mal ve diğer suretlerde sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaat, hizmet ve değerler toplamını ifade ediyor. 24’üncü maddeye göre ise; vergi, resim, harç, pay, fon karşılığı gibi unsurlar matraha dâhil. Dolayısıyla, başta özel tüketim vergisi olmak üzere, mal ve hizmetler üzerinden alınan her türlü, vergi, resim ve harçlar aynı zamanda katma değer vergisi matrahına da dâhil edilerek vergiler dâhil matrah üzerinden katma değer vergisi hesaplanıyor.

Bunun istisnaları da yok değil. 6802 sayılı Gider Vergileri Kanununun 39’uncu maddesinde özel iletişim vergisinin katma değer vergisi matrahına dâhil edilmeyeceği özellikle belirtilmiş durumda. Ayrıca, ilerleyen bölümlerde detaylı olarak açıklanacağı üzere, aynen özel iletişim vergisinde olduğu gibi, konaklama vergisinin katma değer vergisi matrahına dâhil edilmeyeceği konusunda da düzenleme yapıldı.

Yine Katma Değer Vergisi Kanununun 21’inci maddesine göre, ithalat durumunda da, başta gümrük vergisi ve gümrükte alınan diğer mali yükümlülükler olmak üzere, ithalat sırasında ödenen her türlü vergi, resim, harç ve paylar katma değer vergisi matrahına dâhil.

Özel Tüketim Vergisi

Özel Tüketim Vergisinde matrah 4760 sayılı Kanun’un 11’inci maddesinde düzenlenmiş. Buna göre, Kanuna ekli (II), (III) (B cetvelindekiler hariç) ve (IV) sayılı listelerdeki mallar için verginin matrahı; bunların teslimi, ilk iktisabı ve ithalinde, hesaplanacak özel tüketim vergisi hariç, katma değer vergisi matrahını oluşturan unsurlardan oluşuyor. Yani bu listede bulunan mallar için matrah tespiti katma değer vergisi matrahının tespiti ile aynı. Yani özel tüketim vergisi hariç her türlü vergi, resim, harç, pay, fon karşılığı gibi unsurlar matraha dâhil ediliyor.

Özel İletişim Vergisi

6802 sayılı Gider Vergileri Kanununun 39’uncu maddesine göre; özel iletişim vergisinde verginin matrahı, katma değer vergisi matrahını oluşturan unsurlardan teşekkül etmekte. Dolayısıyla her türlü vergi, resim, harç, pay, fon karşılığı gibi unsurların özel iletişim vergisi matrahına da dâhil edilmesi gerekiyor. Ancak, hesaplanan özel iletişim vergisinin kendisinin katma değer vergisi matrahına dâhil edilmeyeceğini de yukarıda belirtmiştik.

Damga Vergisi

488 sayılı Damga Vergisi Kanununun 14’üncü maddesine göre; Kanuna ekli (I) sayılı tabloda yazılı kâğıtlardan yine tabloda belirtilen nispet veya miktarlarda damga vergisi alınıyor. Tabloda kimi kâğıtlar için nispi, kimi kâğıtlar içinse maktu vergi öngörülmüş durumda. 10’uncu maddeye göre, nispi vergide, kâğıtların nevi ve mahiyetlerine göre, bu kâğıtlarda yazılı belli para esas alınarak vergi hesaplanıyor. Belli para terimi ise, kâğıtların ihtiva ettiği veya bunlarda yazılı rakamların hâsıl edeceği parayı ifade etmekte. Peki, kâğıtlardaki bu belli paraya, yani matraha kâğıtta yazan vergi, resim ve harçlar dâhil edilecek mi?

30 Seri No.lu Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliğiyle, idare bu konuda katma değer vergisi yönünden uzun süre önce açıklama yaptı. Tebliğde; damga vergisinin katma değer vergisi hariç olmak üzere sadece işin bedeli üzerinden hesaplanması, katma değer vergisi dâhil edilerek düzenlenen kâğıtlardan alınması gereken damga vergisinin ise katma değer vergisi tutarı düşüldükten sonra kalan meblağ üzerinden hesaplanması gerektiği belirtildi. Katma değer vergisi hariç, diğer vergilerin durumu ise hala net olmaktan uzak. İdare bu konuda muhafazakâr ve lafza bağlı olarak konuyu yorumlamakta. İdare, 30 No.lu tebliğde sadece katma değer vergisinin zikredildiğini, diğer vergilerle ilgili düzenleme olmadığını, bu nedenle diğer tüm vergilerin damga vergisi matrahına eklenmesi gerektiği görüşünü savunmakta. Verilen özelgeler de bu yönde. Diğer vergi, resim ve harçlarla ilgili pek özelge bulunmamakla birlikte, özellikle özel tüketim vergisinin damga vergisi matrahına dâhil olduğu yönünde özelgeler oldukça fazla. Ancak, aksi yönde, yani özel tüketim vergisinin damga vergisi matrahına dâhil edilmemesi gerektiği yönünde yargı kararlarının da bulunduğunu vurgulamakta fayda var.

Yeni Vergimizin Durumu: Konaklama Vergisinden KDV Alınmıyor

Bildiğiniz gibi, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonundan geçen son torba kanunun genel kurul görüşmeleri devam ediyor. Kanun görüşmeleri tamamlanıp genel kuruldan geçtikten ve Cumhurbaşkanı tarafından onaylandıktan sonra konaklama vergisi adı altında nur topu gibi yeni bir vergimiz daha olacak. Torba kanunla, 6802 sayılı Gider Vergileri Kanununun 34’üncü maddesine ekleme yapılıyor. Maddeye göre; otel, motel, tatil köyü, pansiyon, apart, misafirhane ve kamping gibi konaklama tesislerinde verilen geceleme hizmeti ile bu hizmetten yararlananlara sunulan yeme, içme, aktivite, eğlence hizmetleri ve havuz, plaj, termal ve benzeri alanların kullanımı hizmetleri gibi diğer tüm hizmetler konaklama vergisine tabi tutuluyor. Matrah ise, geceleme hizmeti ile bu hizmetle birlikte sunulan diğer tüm hizmetler karşılığında, katma değer vergisi hariç, her ne suretle olursa olsun alınan veya bu hizmetler için borçlanılan para, mal ve diğer suretlerde sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaat, hizmet ve değerler toplamı olarak belirlenmiş durumda. Yani özel tüketim vergisi ve özel iletişim vergisindeki gibi katma değer vergisi kanununa bir atıf yok. Bu nedenle, her türlü vergi, resim, harç, pay, fon karşılığı gibi unsurların konaklama vergisi matrahına dâhil edilmesi söz konusu değil. Vergi matrahı, yukarıda da belirtildiği gibi, sadece geceleme hizmeti ile bu hizmetle birlikte sunulan diğer tüm hizmetler karşılığında alınan değerler toplamı üzerinden oluşacak.

Verginin oranı ise % 2 olarak tespit edildi. Ayrıca, Cumhurbaşkanına bu oranı üç katına kadar artırma veya % 1’e kadar indirme; konaklama tesisinin türüne, sınıfına ve bulunduğu yere göre farklılaştırma yetkisi de verildi. Söz konusu madde ile ilgili olarak TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda nispi vergilemeden vazgeçilmiş ve otellerin yıldız sayısı da esas alınarak maktu vergileme öngörülmüştü. Ancak, genel kurulda maktu vergilemeden vazgeçilip yeniden nispi vergilemeye dönülerek bize göre de bir yanlıştan vazgeçildi.

Ayrıca, özel iletişim vergisinde olduğu gibi, konaklama vergisinin katma değer vergisi matrahına dâhil edilmeyeceği konusunda da düzenleme yapıldı. Söz konusu madde genel kuruldan da bu şekilde geçti. Böylece, yeni bir vergi bir vergiden vergi alınması vakası ile karşı karşıya gelmekten kurtulmuş olduk.

NOT: Makalemiz www.vergisorunlari.com.tr adresinde yayınlanmıştır.

18.11.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.