İbrahim Döner
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
ibrahimdoner66@gmail.com

Elektrik Dağıtım Firmaları Tarafından Tahsil Edilen Güvence Bedellerinin Güncellenerek Geri Ödenmesi Halinde Endeks Farklarının Vergisel Boyutu

I-GİRİŞ

Değerli okurlar, bu makalemde elektrik piyasasında uygulanan güvence bedelinin ne olduğunu, güvence bedeli hesaplamasının nasıl yapıldığını, güvence bedelinin geri ödemesinde oluşan endeks farklarının vergi usul kanunu, kurumlar vergisi kanunu, KDV kanunu açısından vergisel boyutunu değerlendirerek, alınan güvence bedellerinin tedarik şirketleri ve tüketiciler açısından nasıl muhasebeleştirileceğine değineceğim.

Güvence bedeli elektrik piyasası tüketici hizmetleri yönetmeliğine göre alınmaktadır. Perakende satış lisansı sahibi tüzel kişi kullanım yerinin değişmesi, perakende satış sözleşmesinin sona ermesi, sözleşmenin feshi halinde, müşterinin elektrik enerjisi tüketim bedelini ödememesi ihtimaline karşılık olarak borcuna mahsup etmek üzere satış sözleşmesi yapılırken tedarik şirketleri tarafından mekanik sayaç kullanan abonelerden alınan bedeldir.

Tüketilen enerjinin bedeli, okunan sayaç değerine göre faturanın düzenlenip ilgilisine gönderilmesi için geçen süre ile fatura son ödeme tarihi göz önüne alındığında, tüketilen elektriğin bedeli tüketim yapıldıktan en az bir ay gibi bir süre sonra tahsil edilebilmektedir. Bu nedenle, tedarik şirketinin müşteriden sürekli enerji bedeli alacağı bulunmaktadır. Bu bedel, tedarik şirketinin alacağının güvence altına alınması bakımından yaklaşık iki aylık tüketim bedeli tutarı kadar hesaplanarak nakit olarak tahsil edilmektedir. Mal veya hizmet üretim amaçlı elektrik aboneleri güvence bedeli olarak nakit yerine banka kesin teminat mektubu da verebilmektedirler.

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) güvence birim bedelini yıllık olarak belirler. Güvence bedelleri ulusal düzeyde tüm görevli elektrik şirketleri tarafından uygulanır.

Abone türlerine göre güvence bedelleri birim başına aşağıdaki tabloya göre hesaplanmaktadır.

2018 Yılı Elektrik Güvence Bedeli Tarifesi
Abone Grubu	Güvence birim bedeli
Mesken, şehit ailesi ve muharip gaziler	23,70 TL/kW
Ticarethane ve Sanayi	63,70 TL/kW
Tarımsal sulama ve aydınlatma	31,90 TL/kW

II -GÜVENCE BEDELİNİN HESAPLANMASI

Tüketicinin güvence bedelinin hesaplanmasına esas olacak güç (kW) miktarı, tüketicinin tabi olduğu tarife sınıfına göre belirlenmektedir.

Tek terimli tarife sınıfına tabi tüketicilerde bağlantı gücü,

Çift terimli tarife sınıfına tabi tüketicilerde ise sözleşme gücü (talep edilen güç) dikkate alınarak hesaplama yapılır.

Güvence bedeli, EPDK tarafından belirlenen birim fiyat ve tesisatın bağlantı gücünün (sayaç bağlantı gücü) çarpımı sonucunda bulunarak hesaplanır.

Tek terimli perakende satış tarifesinde güvence bedeli hesaplama formülü aşağıdaki gibidir.

Kurulu güç X 0,6 X EPDK tarafından belirlenen güvence birim bedeli

Çift terimli perakende satış tarifesinde güvence bedeli hesaplama formülü ise şu şekilde olacaktır.

Sözleşme gücü X EPDK tarafından belirlenen güvence birim bedeli

Güvence bedelleri, TÜİK tarafından yayınlanan TÜFE değişim oranları dikkate alınarak kurum kararı ile belirlenir. Kurum gerekli görmesi halinde her bir görevli tedarik şirketi için farklı güvence bedelleri belirleyebilir.

Hesaplanan güvence bedeli sözleşme başvurusunda ödenmesi gerekmektedir. Bu yüzden güvence bedelinin ne kadar tutarda olduğunu öğrenmek için sayacın bağlantı gücünün bilinmesi gerekmektedir.

Sayaç bağlantı gücü konutlarda 5 kilowattan daha düşük olamaz. Bu nedenle,

2018 yılı için bir konut abonesinin ödemesi gereken güvence bedeli en az (23,70 TL/KW X 5 KW) = 118,50 TL olacaktır

A) GÜVENCE BEDELİNİN İADESİ

Sözleşmenin feshi, sona ermesi veya eski sayacın ön ödemeli sayaçla değiştirilmesi durumunda güvence bedeli iade edilir.

Güvence bedelinin iadesinde öncelikle görevli tedarik şirketince tahsil edilen nakit güvence bedeli güncelleme oranı kullanılarak güncellenir. Elektrik tedarik şirketi güvence bedelini abonelik iptalinden sonraki 5 iş günü içerisinde nakit olarak ya da banka hesabına havale yoluyla iade eder. Tüketiciden banka kesin teminat mektubu alan tedarik şirketi, borcunu ödeyen tüketiciye borç bittiği anda teminat mektubunu iade eder. Güvence bedelinin iadesi için borcun ödenmesi dışında herhangi bir koşul ileri sürülemez ve belge istenemez.

B) GÜVENCE BEDELİ ALINMAYACAK TÜKETİCİLER

• Ön ödemeli sayaç tesis eden tüketiciler.
• 27/7/2013 tarihli ve 28720 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Genel Aydınlatma Yönetmeliği kapsamında olan yerler.
• 12/4/2002 tarihli ve 2002/4100 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı kapsamındaki ibadethanelere ilişkin abonelikler.

III- GÜVENCE BEDELLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Güvence bedellerini tahsil eden tedarik firmaları, bu bedelleri EPDK’ nın her yıl belirlediği birim güvence fiyatı üzerinden abonelik anında tahsil etmektedirler. Bu bedeller abonelik iptal olduğu anda enflasyon verilerine göre aboneliğin iptal olduğu gün güncellenerek tüketiciye iade edilmektedir.

Güvence bedelleri genelde kısa ve uzun vadeli olarak tedarik firmalarının mali risklerini bertaraf etmek için teminat olarak alınmaktadır. Güvence bedelleri tedarik firmaları için geri ödeme şartı olduğundan, tedarik şirketleri alınan güvence bedellerini yasal defterlerine yükümlülük/borç olarak muhasebeleştirmelidirler.

Güvence bedellerini abonelerden tahsil eden tedarik firmaları tek düzen hesap planında vadelerine göre 326/426 Alınan Depozito ve Teminatlar hesabına kayıt etmelidirler.  

Muhasebe uygulama genel tebliğine göre bu hesap kalemlerinin işleyiş tarzı ve açıklamaları aşağıdaki şekilde yapılmıştır.

326. Alınan Depozito ve Teminatlar

Üçüncü kişilerin belli bir işi yapmalarını, aldıkları bir değeri geri vermelerini sağlamak amacıyla ve belli sözleşmeler nedeniyle gerçekleşecek bir alacağın karşılığı olarak alınan depozito ve teminat niteliğindeki değerlerin izlendiği hesaptır.

İşleyişi

Alınan depozito ve teminatlar bu hesabın alacağına, geri verilenler veya hesaba sayılanlar borcuna kaydedilir.

426. Alınan Depozito ve Teminatlar

326. Alınan Depozito ve Teminatlar hesabında alış amaçları belirtilen depozito ve teminattan vadeleri bir yıldan fazla olan kısımları bu hesap kapsamına girer.

İşleyişi:

Alınan depozito ve teminatlar bu hesabın alacağına, geri verilenler veya hesaba sayılanlarla, geri verilmemiş bilanço gününde vadeleri bir yılın altına düşenler bu hesabın borcuna yazılarak “326. Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı”na aktarılarak kapatılır.

Güvence bedelinin tedarik şirketleri tarafından geri ödeneceği ve hesabın yer aldığı grup dikkate alındığında alınan güvence bedellerinin bir borç olduğu net olarak anlaşılmış olacaktır.

Güvence bedeli ödemesi yapan tüzel kişi aboneler ise, güvence bedellerini bir alacak olarak değerlemelidirler. Güvence bedeli ödemesi yapan aboneler alacaklı olduklarından güvence bedellerini 126/226- Verilen Depozito ve Teminatlar hesabında muhasebeleştirmelidirler.

IV-GÜVENCE BEDELLERİNİN DEĞERLEMESİ

Vergi Usul Kanunu’nun 285. maddesinde borçların mukayyet değerleri ile değerleneceği, mevduat veya kredi sözleşmelerine müstenit borçlar değerleme gününe kadar hesaplanacak faizleriyle birlikte dikkate alınacağı hüküm altına alınmıştır.

Vergi usul kanununun 265. maddesinde ise mukayyet değerin, bir iktisadi kıymetin muhasebe kayıtlarında gösterilen hesap değeri olduğu belirtilmiştir.

Söz konusu tanımlanan hükümlerin birlikte değerlendirildiğinde tahsil eden açısından güvence bedellerinin bir borç mahiyetinde olacağı bu yüzden de mukayyet değerleri ile değerlenmesi gerektiği ortaya çıkacaktır.

Güvence bedellerinin ne şekilde değerleneceğine ilişkin olarak dağıtım firmaları tarafından Maliye Bakanlığı Diyarbakır Vergi Dairesi Başkanlığı’ndan bilgi talep edilmiş, ilgili daire 22.08.2013 tarih, 71387770-105[258-2013/48]-28 sayılı özelge ile güvence bedellerinin Vergi Usul Kanunu’nun 265. maddesi uyarınca mukayyet değer ile değerlenmesi ve bunların da bir borç olarak yasal defter kayıtlarında gösterilmesi gerektiğini belirtmiştir.

Güvende bedeli ödemesi yapan tüketiciler tedarik firmalarından alacaklı olmaktadırlar. Vergi usul kanunun 281. maddesi gereği alacaklarında mukayyet değer ile değerlemesi gerekmektedir. Güvence bedeli ödemesi yapan tüzel kişi veya kurumlarında güvence bedellerini mukayyet değer ile değerleyip yasal kayıtlarında da alacak olarak göstermeleri gerekmektedir.

A) DAĞITIM FİRMALARI TARAFINDAN TAHSİL EDİLEN GÜVENCE BEDELLERİNİN GÜNCELLENEREK GERİ ÖDENMESİ HALİNDE, ENDEKS FARKI OLUŞMASI DURUMUNDA, OLUŞAN ENDEKS FARKLARI DAĞITIM FİRMALARI TARAFINDAN GELİR YAZILABİLİR Mİ?

Elektrik tedarik firmaları tarafından abonelerden alınan güvence bedellerinin Alınan Depozito ve Teminatlar hesabında takip edilmesi mümkün olup, banka mevduat veya yatırım araçlarında değerlendirilmesi halinde gelir elde eden firmaların elde edilen gelirleri kurum kazancına dahil ederek vergilendirmesi gerekmektedir.

Tedarik şirketi tarafından  tahsil edilen güvence bedellerinin aboneliğin kapatılması durumunda, güncelleştirilerek iade edilmesi durumunda fark tutarlarının alacak faizi olarak değerlendirilmesi ve vergi mükellefiyeti bulunanların işletmeleri ile ilgili olan ödemeleri gelir olarak dikkate almaları gerekmektedir.

Vergi mükellefi olmayanlar ise endeks farklarını menkul sermaye iradı geliri olarak değerlendirmeleri ve elde edilen endeks farkı gelirinin, menkul sermaye iratları için belirlenen yıllık beyan sınırını aşması halinde tamamını yıllık beyanname ile beyan etmesi gerekmektedir.

B) DAĞITIM FİRMALARI TARAFINDAN TAHSİL EDİLEN GÜVENCE BEDELLERİNİN GÜNCELLENEREK GERİ ÖDENMESİ HALİNDE, ENDEKS FARKI OLUŞMASI DURUMUNDA OLUŞAN ENDEKS FARKLARI DAĞITIM FİRMALARI TARAFINDAN GİDER YAZILABİLİR Mİ?

Alınan güvence bedellerinin enflasyona karşı korunması ve güvence bedelini ödeyen abonelerin enflasyon karşısında zarara uğramalarını önlemek açısından tahsil edilen tutarların iadesinde enflasyon endekslerine göre güncellenerek abonelerden alınan güvence bedelleri nakit olarak iade edilmektedir.

Ancak söz konusu güvence bedellerinin abonelik sözleşmesinin iptali nedeniyle abonelere güncelleştirilmiş değeri üzerinden iadesi halinde, güncelleştirme nedeniyle ilave olarak iade edilen tutar, iadenin yapıldığı dönemde kurum kazancının tespitinde gider olarak yazılabilecektir.

Öte yandan, abonelik sözleşmeleri aktif olan abonelerden alınan güvence bedelleri için bir güncelleştirilme yapılmayacak olup bu bedellere ilişkin olarak herhangi bir fark oluşmayacağından kurum kazancı tespitinde gider olarak indirilmesi söz konusu olmayacaktır.

C) GÜVENCE BEDELLERİNE İLİŞİKİN OLUŞAN ENDEKS FARKLARI KATMA DEĞER VERGİSİNE TABİ MİDİR?

3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun birinci maddesinin birinci fıkrasının bir numaralı bendinde; ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetlerin katma değer vergisine tabi olduğu hüküm altına alınmıştır.

Buna göre, elektrik abonelerinden tahsil edilen güvence bedellerinin aboneliğin kapatılması halinde tedarik şirketi tarafından güncellenerek geri ödenmesi işlemi bir teslim veya hizmet ifası kapsamına girmemektedir. Bu durumda tedarik şirketi tarafından iade edilen güvence bedeline katma değer vergisi uygulanmayacaktır.

V- SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

Elektrik dağıtım firmaları tarafından tahsil edilen ve iadesi belli koşullara bağlı olan güvence bedelleri tahsil eden tedarik firması tarafından bir borç, ödeyen tüketici tarafından ise bir alacak olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu borç ve alacaklar ise dönem sonlarında Vergi Usul Kanunu’nun değerleme hükümleri çerçevesinde mukayyet değerleri ile değerlenecektir.

Maliye Bakanlığı’nın görüşüne göre, güvence bedeline ilişkin olarak yapılacak güncelleştirme işlemi neticesinde ortaya çıkan endeks farklarının ancak güvence bedelinin iadesini gerektiren koşulların gerçekleşmesi halinde ve tahakkuk ettiği dönemde güvence bedelini tahsil eden dağıtım firması tarafından gider, ödeyen abone açısından ise gelir olarak kayıtlara alınması gerekmektedir.

Kaynakça:

Elektrik piyasası tüketici hizmetleri yönetmeliği

www.muhasebetr.com

31.05.2018

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.