İbrahim Döner
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
ibrahimdoner66@gmail.com

Biyogaz (Hayvansal Atıklardan) Elektrik Enerjisi Üretim Tesislerinden Elde Edilebilecek Gelir Türleri ve Muhasebeleştirme

Değerli okurlar, bu makalemde biyogaz tesislerinden elektrik üretiminin yararları ve kullanım alanlarının neler olduğu, biyogaz tesislerinden elde edilebilecek kazanç türlerinin nelerden oluştuğunu, elektrik enerjisi kazancının enerji borsasında ve nihai tüketiciye satışı yapıldığı zaman vergi ve fonların nasıl belirlendiğini muhasebe kayıtları ile anlatacağım.

Dünya nüfusu ve sanayileşmenin hızla artması enerji ihtiyacının giderek artmasına sebep olmuştur.  Toplumların rahat yaşam sürmeleri için enerji kaynakları büyük öneme sahiptir. Gelişen teknoloji ve artan nüfus sayesinde enerji tüketimindeki artış enerjiyi önemli bir problem olarak karşımıza çıkarmaktadır. Fosil yakıt kaynaklarının (kömür, petrol, doğalgaz)  tükeniyor olması ve bu kaynakların yoğun çevre kirliliği oluşturması sebebi ile yenilenebilir enerji kaynaklarından üretim yapmak gerekli hale gelmiştir.

Biokütle enerji üretim tesisi için mısır, buğday, bitkiler, otlar, sanayi atıkları, hayvansal atıklar, evlerden alınan tüm çöpler kaynak oluşturmaktadır. Biokütle enerjisinin atıkları her yerden temin edilebilmektedir. Bu yüzden tükenmez bir kaynağa sahiptir. Özellikle tarımsal alanlar için ekonomik gelişmelere yardımcı olması nedeniyle uygun ve önemli bir enerji kaynağı olarak görülmektedir.

Tarımsal Biyogaz Tesisleri olarak adlandırılan biyogaz tesisleri en fazla katma değer yaratan yatırımlardır. Çevre sektörü, tarım sektörü, hayvancılık sektörü, enerji sektörü olmak üzere dört sektörü aynı anda bünyesinde bulundurarak bu sektörlere katkı sağlamaktadır.

1. Biyogaz elektrik enerjisi üretimi üstünlükleri

 

1. Temiz enerji kaynağıdır.
2. Atıklar her yerden temin edilebilir.
3. Ucuz, çevre dostu bir enerji ve organik gübre kaynağıdır.
4. Atıkların değerlendirilmesi imkânı sağlar.
5. Biyogaz üretiminden sonra atıklar tamamen yok olmamakta, üstelik çok değerli olan organik gübre haline dönüşmektedir.
6. Biyogaz teknolojisi organik atık ve diğer atık maddelerden elektrik enerjisi elde edilerek atıkların toprağa kazandırılmasına imkân verir.
7. İçeriğinde % 95 metan gazı içeren biyogaz, doğal gaz saatlerinde ufak bir değişiklik yaparak doğal gazın yerine kullanılabilmektedir.
8. Çok yünlü bir enerji kaynağıdır. Hem ısıtma hem de elektrik enerjisi üretimi amacıyla kullanılır.
9. Hayvan gübresinden kaynaklanan insan sağlığını ve yer altı sularını tehdit eden hastalık etmenlerinin büyük oranda yok olmasını sağlar.
10. Biyogaz üretimi sonunda hayvan gübresinin kokusu hissedilemeyecek kadar yok edilir.
11. Biyogaz üretimi sonucunda hayvan gübresinde bulunan ot tohumları çimlenme özelliğini kaybeder.
12. Biokütleden enerji elde edilmesi için daha çok tarım işçiliğine gerek duyulduğundan kırsal kesimlerde iş alanları yaratmaktadır.  
13. Çevre kirliliği oluşturmaz.
14. Diğer enerji kaynaklarına göre sera gazı etkisi oluşumu daha azdır.
15. Asit yağmurlarına yol açmaz.
16. Sosyoekonomik gelişmelere önemli katkı sağlamaktadır.

 

1. Biyogaz ve Yan Ürünlerinin Kullanım Alanları

Biyogaz çok yönlü bir enerji kaynağı olarak doğrudan ısıtma ve aydınlatma amacıyla kullanıldığı gibi, elektrik enerjisine ve mekanik enerjiye çevirip kullanmakta mümkündür.

1. Biyogazın ısıtmada kullanılması

Isıtma amacıyla gaz yakıtlarla çalışan fırın ve ocaklarda yararlanılabileceği gibi termosifon ve şofbenleri de biyogaz enerjisiyle çalıştırmak mümkündür. Biyogaz enerjisi sobalarda da ısıtma amaçlı kullanılmaktadır. Sobalarda kullanıldığında hidrojen sülfür gazının yanmadan ortama yayılmasını önlemek için baca sistemi gerekmektedir.

1. Biyogazın aydınlatma amaçlı kullanılması

Biyogaz doğrudan yanarak hem de elektrik enerjisine çevrilerek aydınlatma sisteminde de kullanılmaktadır. Aydınlatma sistemi kullanımında sıvılaştırılmış petrol gazları ile çalışan lambalardan yararlanılmaktadır. Biyogazda kullanılan lambaların verim oranı %3 tür. Verim oranı düşük olduğundan dolayı biyogazın yakılarak aydınlatmada kullanılması uygun değildir.

1. Biyogazın motorlu taşıtlarda kullanılması

Petrol ürünleriyle çalışan tüm içten yanmalı motorlarda biyogaz kullanılabilir. Birçok ülkede otobüslerde ve toplu taşıma araçlarında dizel motorlu yakıtlara alternatif yakıt ve çevre dostu olarak kullanılmaktadır. Benzinle çalışan motorlarda hiçbir katkı maddesine gerek kalmadan doğrudan kullanılabilir. Dizel motorlarda kullanılması durumunda belirli oranlarda motorinle karıştırılması gerekmektedir.

1. Yan ürün olarak değerlendirme imkânları

Biyogaz üretimi sonucunda sıvı formda fermente organik gübre elde edilmektedir. Elde edilen gübre tarlaya sıvı olarak uygulanabilir veya granül hale getirilebilir. En büyük avantajı ise hayvansal atıkların organik gübreye dönüştürüldüğünden dolayı çevreye yayılan kötü kokular bertaraf edilmektedir.

1. Biyogaz Tesislerinde Elde Edilebilecek kazanç Türleri

Hayvansal atıkların değerlendirilmesi için kurulacak olan biyogaz tesislerinin çalıştırılması ile elde edilebilecek kazanç türlerini aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz.

1. Elektrik Enerjisi Kazancı
2. Isı Enerjisi Kazancı
3. Organik Gübre Kazancı
4. Karbon Ticareti Kazancı

 

1. Elektrik Enerjisi Kazancı

Biyogaz tesisi bir gaz motoru ve bir jeneratörden oluşan kojenerasyon tesisatı ile elektrik üretir. Gaz motoru biyogaz ile çalışır ve ardından jeneratörü çalıştırır. Bu elektriğin çok az bir kısmı biyogaz tesisinin kendi ihtiyacı için kullanılır. Geri kalan elektrik satılabilir veya ticari amaçla şebekeye verilebilir.

1. Isı Enerjisi Kazancı

Üretilen ısı enerjisi kazancı şu amaçlar için kullanılmaktadır.

• Fermantasyon için gerekli ısı ihtiyacı karşılanabilir.
• Tesisin ısı ihtiyacı karşılanabilir.
• Yakındaki bir merkezi ısıtma sistemine bağlantı yapılabilir.
• Soğuksu elde edilebilir.
• Sera faaliyetlerinin ısıtılmasında kullanılabilir. Bu bağlamda biyogaz tesisleri yakınlarında sera faaliyetlerinin kurulacağı tahmin edilmektedir.

 

1. Organik Gübre Kazancı

Biyogaz elektrik üretim tesislerinde yan ürün olarak hayvansal atıklardan organik gübre kazancı elde edilebilmektedir. Biyogaz enerji tesislerinde gübre üretimi yapabilmek için Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’ndan gübre üretim lisansı, diğer kurum ve kuruluşlardan hibe, Ekonomi Bakanlığı’ndan Yatırım Teşvik Belgesi alınmaktadır. Gübre üretim tesisleri standardı Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından ilgili yönetmeliklerle belirlenmektedir.

Bitkilerin beslenebilmesi için gerekli mineralleri bünyesinde bulunduran toprağın fiziksel ve kimyasal yapısını düzenleyerek bitkilerin topraktan daha kolay beslenmesini sağlayan maddeye gübre adı verilir. Hayvansal atıklardan, fosillerden ve benzer doğal yollarla oluşan gübreye ise organik gübre denilmektedir.

Tarımsal faaliyetlerde kimyevi gübre yerine organik gübre kullanarak tarım bitkilerini yetiştirme, gelişmiş ülkelerde yaygın bir durum iken ülkemizde yeni yaygınlık kazanmaya başlamıştır. Organik gübre üretimi açısından önemli bir potansiyele sahip olan Türkiye'de tarımda kullanılan gübrelerin %95’i  kimyasal gübre türleridir. Topraktan daha fazla verim alınmasını sağlayan organik gübre kullanımının öneminin çiftçiler tarafından fark edilmesi, kamunun organik gübre kullanımına ilişkin özendirmeleri, özel sektörün bu alanda yaptığı bilinçlendirmeler ve diğer gelişmelerin etkisi ile organik gübreye olan talebi artırmaktadır. Bu durum birçok girişimciyi bu alanda üretim yapmaya teşvik etmektedir. Organik gübreye olan talebin giderek artacağı göz önüne alındığında organik gübre sektöründe bir üretim tesisi yatırımı gelecek açısından iyi bir fırsat olarak değerlendirilmektedir.

1. Karbon Ticareti Kazancı

Karbon Ticareti Kyoto Protokolü kapsamında yapılmaktadır.  

Kyoto Protokolü: Tehlikeli bir seviyeye ulaşmış olan sera gazı salınımını dengeleyerek küresel ısınma ve iklim değişikliği konusunda mücadeleyi sağlamaya yönelik uluslararası tek çerçevedir.  Bu protokolü imzalayan ülkeler karbon dioksit ve sera etkisine neden olan diğer beş gazın salınımını azaltmaya veya bunu yapamıyorlarsa karbon ticareti yoluyla haklarını arttırmaya söz vermişlerdir.

Protokol, ülkelerin atmosfere saldıkları karbon miktarını düşürmelerini, üye ülkelerin karbon miktarını düşürmedikleri zaman hangi yaptırım ve yükümlülük ile karşılaşılacağını belirlemektedir.

Kyoto Protokolü esneklik mekanizmalarından doğan emisyon ticareti sistemi, katma değerini oluştururken sera gazı salımı gerçekleştiren kuruluşlar ile yenilenebilir enerji santrallerinden (rüzgâr, hidro, biyogaz, biokütle gibi) oluşur. Bu yapıda kirleticiler her yıl yenilenen salım kotalarına sahiptirler. Bu tahsisatlar ilgili sanayi kuruluşunun yapabileceği sera gazı salım miktarını temsil eder. Söz konusu kota aşıldığı takdirde kirletici taraf  yenilenebilir enerji santralinin yapmış olduğu emisyon azaltım sertifikalarını satın alarak Kyoto Protokolü yaptırımlarına maruz kalmaz.  Diğer taraftan yenilenebilir enerji tesisleri yatırımcısı direkt bir nakit akışıyla desteklenerek fosil yakıtlı enerji santrallerine olan bağımlılık azaltılır.

 

YAPILACAK MUHASEBE KAYITLARI

Elektrik enerjisinin, enerji borsasında satışı halinde yapılacak muhasebe kayıt örneği aşağıdaki gibi olacaktır.

ÖRNEK 1 ) ABC A.Ş. enerji borsasında elektrik satışı yapmış ve EPİAŞ ‘a  15.03.2018 tarihinde uzlaşma faturası kesmiştir. Uzlaşma faturası işlemleri aşağıdaki gibidir.

Gün Öncesi Piyasası Alacak Tutarı :       152.000 TL + Kdv

Yek Alacak Tutarı Uzlaşması :                267.000 TL +Kdv

Fark Fonu Uzlaşması:                              0.89 TL + Kdv

TOPLAM:                                                           419.000,89 + Kdv

 

-------------------------------------------15.03.2018-------------------------------------------

120.01 EPİAŞ                  494.421.05

                                                    

600.01 Göp Alacak Tutarı 152.000  

391.01 %18 Hesap Kdv         27.360

600.02 Yek Alacak Tutarı     267.000

391.01 %18 Hesap Kdv        48.060

600.03 Fark Fonu Tutarı        0,89

391.01 %18 Hesap Kdv        0,16

      -------------------------------------------15.03.2018--------------------------------------------

            Elektrik enerjisinin nihai tüketiciye satışı halinde yapılacak muhasebe kayıt örneği aşağıdaki gibi olacaktır.

            ÖRNEK 2) ABC A.Ş. 16.03.2018 tarihinde, son okunan sayaç endeksine göre Xyz A.ş.’ ne 110.000 kw/saat elektrik tüketim faturası kesmiştir. Ulusal Elektrik Ticarethane Tarifesine göre 1 kw/saat elektrik ücreti 0,230995 TL, 1 kw/saat dağıtım bedeli 0,133577 TL olarak faturalamayı esas almıştır. Fatura ayrıntısı aşağıdaki gibidir.

            AÇIKLAMA                         TUTAR                      KDV               TUTAR

            Toplam enerji bedeli:  25.409.45 TL             4.573.70          29.983.15       

            Dağıtım bedeli:                        14.693.47 TL             2.644.82          17.338.29

            Trt Payı (%2)  :                       508.18 TL                  91,47               599,65

            Enerji Fonu (%1) :                  245.09 TL                  44,12               289,21

            Belediye tük. Vergisi (%5)     1.270.47 TL               228,68             1,499,15

                                                                                              Genel toplam: 49.709,45 TL

ABC A.Ş. tarafından elektrik satış faturasının muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

---------------------------------------16.03.2018------------------------------------------

120. ALICILAR

120.01 Xxx Yyy                    49,709,45

 

                                   600.04 toplam enerji bedeli    25.409,45

                                   391.01 %18 KDV                  4.573,70

                                   600.05 dağıtım bedeli            14.693,47

                                   391.01 %18 KDV                  2.644,82

                                   600.06 enerji fonu                  245,09

                                    391.01 %18 KDV                  44,12

                                   600.07 TRT payı                    508,18

                                   391.01 %18 KDV                  91,47

                                   600.08 BTV                           1270,47

                                   391.01 %18 KDV                  228,68

-------------------------------------------16.03.2018---------------------------------------------

 

Muhasebe kayıtlarından görüleceği üzere, elektrik üretim ve dağıtım lisansı şirketler elektrik borsasında yapılan elektrik satış işlemlerine; Trt Vergisi, Enerji Fonu ve Belediye Tüketim Vergisi tahsiline aracılık etmemektedirler. Nihai tüketicilere satış yapan elektrik firmaları bu vergileri tahsil edip, ilgili kurumlara aktarmaya kanunen yükümlüdürler.

29.03.2018

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.