İbrahim Döner
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
ibrahimdoner66@gmail.com

Enerji Borsasında Teminat Sistemi Nasıldır? Hangi Kıymetler Teminat Verilebilir? Teminat Çeşitleri ve Tutarları Nelerdir? Örnek Muhasebe Sel Olaylar - 5

Değerli okurlar enerji borsasında teminat ve ödeme mekanizmasının amacını, teminat olarak hangi kıymetlerin kabul edilebileceğini, teminat çeşitlerinin ve tutarlarının neler olabileceğini, teminat sisteminin hangi kurum ve kuruluşların yönettiğini, teminatları yöneten kurumun görevleri ve sorumluluklarının neler olduğundan bahsedip, muhasebe sel olaylara değineceğim.

Elektrik piyasası ve elektrik borsasının güvenilirliği teminat ve ödeme mekanizmasının etkin bir şekilde uygulanmasıyla mümkün olacaktır. Piyasa katılımcılarından dengeleme mekanizması ve uzlaştırmadan kaynaklanan ödeme yükümlülüklerini yerine getirmemelerine ilişkin ve piyasada yürüttükleri tüm faaliyetlerin risklerini karşılayacak oranda teminat alınmaktadır. Alınan teminatlar enerji borsasının güvenirliğini artırmakta, piyasada işlem yapan firmaların alacakları yönünden risklerin minimize edilmesi sağlanmaktadır.

Enerji borsasında teminat sisteminin amacı

1. Piyasa katılımcılarının yükümlülüklerini yerine getirememesi durumunda EPİAŞ’ın risklerini minimize etmek.
2. EPİAŞ’ ın güvenirliğini korumak ve sürdürmek.
3. Diğer piyasa katılımcılarını güvence altına almak.
4. Piyasadaki serbest rekabet kurallarına zarar vermeden piyasa gereksinimlerini sağlamak.
5. Tüm katılımcıların riskini doğru miktarda hesaplayıp yansıtmak.
6. Nakit akışını doğru yapmak ve sürekliliğini sağlamak.

 

Enerji borsasında teminat ve ödeme sistemini hangi kurum organize etmektedir.

Enerji borsasında teminat ve ödeme sistemini Merkezi Uzlaştırma Bankası olarak İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. yönetmektedir. Kısaca bankanın adı Takasbank’dır. Bankanın enerji borsasındaki görevi aşağıdaki anlatıldığı gibidir.

1. Avans, fatura, temlik ödemeleri ve teminat işlemlerini zamanında doğru ve eksiksiz bir şekilde gerçekleştirmek.
2. EPİAŞ, piyasa katılımları ve aracı bankalar ile ilgili iletişimi sağlayacak olan altyapının kurulması ve kurulan sistemin işletilmesini sağlamak.
3. EPİAŞ adına sunulan teminat mektubu dışındaki tüm teminatları muhafaza etmek.
4. Teminatlara ilişkin tüm süreçleri izlemek.
5. Teminat yönetimi, avans ve fatura ödeme işlemlerine ait yapılan işlemleri doğru bir şekilde EPİAŞ’ a bildirmek.
6. Piyasa katılımcısı tarafından sunulan TL cinsinden nakit teminatları nemalandırmak.
7. Piyasa katılımcılarının temerrüde düşmesi durumunda temerrüt cezalarını hesaplamak ve EPİAŞ’a bildirmek.
8. Takasbank’ın sunduğu hizmet ücretleri ile ilgili piyasa katılımcılarını bilgilendirmek.
9. EPİAŞ tarafından gönderilen, piyasa katılımcılarına ait olan ticari işlemler ve teminat kullanımı gibi ticari sır niteliğindeki bilgi ve verileri üçüncü kişiler ile paylaşmamak.

 

Teminata ilişkin genel esaslar nelerdir.

1. Teminat ve ödeme işlemlerini gerçekleştirmek için Takasbank kullanılır.
2. Piyasa katılımcıları teminatlarını birden fazla banka kullanarak sunabilirler.
3. Piyasa katılımcısı teminat mektubunu EPİAŞ’a, diğer nakit teminatları Takasbank’a sunar. Teminat mektubu EPİAŞ tarafından, diğer teminatlarda Takasbank tarafından muhafaza edilir. Takasbank kendisine sunulan teminat tutarına EPİAŞ lehine rehin koyar.
4. Piyasa katılımcıları teminatlarına ilişkin işlemlerin yürütülmesi için Takasbank nezdinde hesap açar.
5. Hesaplama prosedürü uyarınca minimum ve toplam teminat tutarını karşılamayan piyasa katılımcısı ilgili piyasa faaliyetini gerçekleştiremez.

 

Teminat olarak kabul edilecek kıymetler.

1. Tedavüldeki Türk lirası.
2. Döviz (ABD doları veya AVRO).
3. Teminat mektubu (TL veya döviz cinsinden kesin ve süresiz)
4. Hamiline olmak kaydıyla Hazine Müsteşarlığınca ihraç edilen Devlet İç Borçlanma Senetleri. (Hazine Bonosu, Devlet Tahvili)

 

Enerji borsası teminat çeşitleri

1. Minimum teminat
2. Gün Öncesi Piyasası Teminatı
3. Dengesizlik uzlaştırmasında teminat
4. Risk teminatı olmak üzere dört çeşit teminat vardır.

 

Piyasa işletmecisi EPİAŞ tarafından enerji borsasında yapılacak faaliyetler kapsamında gün içi dengeleme, gün içi piyasası ve uzlaştırmaya ilişkin yükümlülükler kapsamında piyasa katılımcılarından minimum teminat istenmektedir. Minimum teminat verecek piyasa katılımcıları için sabit teminat tutarları belirlenmiştir. Bu tutarlar aşağıdaki gibidir.

 

• Toptan ve perakende satış lisansına sahip firmalar için teminat tutarı 200.000 TL
• Kurulu güç toplamı 1000 MW ve üzerinde olan üretim, OSB üretim, otoprodüktör veya otoprodüktör grubu lisansına sahip tüzel kişi olması durumunda teminat tutarı 200.000 TL
•    Kurulu güç toplamı 50 MW ve altında olan üretim, OSB üretim, otoprodüktör veya otoprodüktör grubu lisansına sahip tüzel kişi olması durumunda teminat tutarı 10.000 TL
•    Kurulu güç toplamı 50 MW ile 1000 MW arasında olan üretim, OSB üretim, otoprodüktör veya otoprodüktör grubu lisansına sahip tüzel kişi olması durumunda teminat tutarı 200 TL x MW dır.

 

 

ÖRNEK MUHASEBE KAYITLARI

 

1. ABC A.Ş. gün öncesi piyasasında işlem yapmak için EPİAŞ’a başvuru yapmıştır. Başvuru evrakları kabul edilmiştir. EPİAŞ,  ABC A.Ş. firmasından gün öncesi piyasasında işlem yapılması için minimum teminat olarak 200.000 TL teminat mektubu istemiştir. İlgili firma ….. bankasından 200.000 TL teminat mektubunu almıştır. ABC A.Ş. ilgili mektubu EPİAŞ’ a teslim etmiştir.

----------------------------------/         /--------------------------------------------------

900 NAZIM HESAPLAR

900.01 VERİLEN TEMİNAT MEKTUPLARI

900.01.01 Elektrik piyasaları işletme A.ş.                 200.000

                                               901 NAZIM HESAPLAR

                                               901.01 Teminat Mektubu

                                               901.01.01 ….. bankası teminat mektubu   200.000

       -----------------------------------/       /-----------------------------------------------------

 

1. ABC A.Ş. enerji piyasasında işlem yapabilmek için, Takasbank nezdinde piyasa katılımcısı olarak Serbest Cari Hesap açtırmıştır. Serbest cari hesaba ABC A.Ş. tarafından teminat bedeli açıklaması yazılarak 10.000 TL Takasbank’a eft yapmıştır. Takasbank EPİAŞ adına 10.000 TL’ye bloke koymuştur.

 

-----------------------------------------/ /-----------------------------------------------

226 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR

226.01 Nakti teminatlar

226.01.01 Teminat Mektubu için bloke paralar              10.000

 

                                                     102 Takasbank Serbest Cari Hesap   10.000

Epiaş adına bloke koyulan para

----------------------------------------/  /--------------------------------------------------

 

1. ABC A.Ş,  X bankasından aldığı 200.000 TL değeri olan hazine bonosunu Epiaş adına Takasbank serbest cari hesabına teminat vermiştir. İlgili muhasebe kaydı aşağıdaki gibidir.

 

------------------------------------------ /          /--------------------------------------------

920 TEMİNAT VE EMANET VERİLEN KIYMETLER

920.01. Hazine Bonosu

920.01.01 Takasbank A.ş.                       200.000

                                         921 Teminattaki Kıymetlerimiz         200.000

 

-----------------------------------------/ ---------------------------------------------

 

 

112 Kamu Kesimi Tahvil Senet ve  Bonoları kamuya ait olan Tahvil Senet ve Bonolar için kullanılmaktadır. Teminat olarak verilen hazine bonoları 112 Kamu Kesimi Tahvil Senet ve Bonoları hesabı yerine 920 numaralı nazım hesapta takip edilmiştir.

 

 

1. ABC A.Ş. firmasının ürettiği elektriğin dağıtımı için Bbb Elektrik Dağıtım A.ş. firması 05.03.2018 tarihinde 185.000 TL dağıtım bedeli faturası kesilmiştir. İlgili fatura aynı tarihte ödenmiştir.

 

-----------------------------------05.03.2018-------------------------------------

730. GENEL ÜRETİM GİDERLERİ

730.01 dağıtım giderleri                                185.000

 

                                   320 BB Elektrik Dağıtım A.ş.           185.000

---------------------------------05.03.2018----------------------------------------

320 BB Elektrik Dağıtım A.ş.           185.000

 

                       102 ….. bankası                     185.000

------------------------------------05.03.2018-------------------------------------

 

1. ABC A.Ş.  05.03.2018 tarihinde 25.000 TL ccc ltd  firmasından hayvansal atık almıştır. İlgili fatura bedeli daha sonra tahsil edilecektir.

 

----------------------------------------05.03.2018------------------------------------

150 ilk madde ve malzeme

150.01 hayvansa atıklar                     25.000

 

                                               320. ccc ltd                 25.000

 

--------------------------------------------05.03.2018-----------------------------------

 

1. ABC A.Ş, 06.03.2018 Tarihinde ccc ltd şti firmasından aldığı hayvansal atık için A ltd firmasına numune analiz işlemleri yaptırmıştır. İlgili firma 2500 TL fatura kesmiş ve bedeli bankadan ödenmiştir.

 

---------------------------------------06.03.2018-------------------------------------

730 genel üretim giderleri

730.01 numune analiz ücreti                          2500

 

                                               320 A ltd                    2500

-------------------------------------06.03.2018-----------------------------------

320 A ltd                    2500

                                               102 ….bankası           2500

-------------------------------------06.03.2018-----------------------------------

1. ABC A.Ş. hayvansal atık taşıyan ağır tonajlı tırların tekerleği patladığından ötürü, aracı servise götürmüştür. B ltd firması lastik tamir masraf bedeli  olarak 06.03.2018 tarihinde 300 TL fatura kesmiş ve firma kredi kartından tek çekim yapılmıştır.

 

 

--------------------------------------06.03.2018--------------------------------------

730 genel üretim giderleri

730.01 araç bakım onarım giderleri               300

                                               320 B ltd                    300

---------------------------------------06.03.2018---------------------------------------

            320 B ltd                                300

                                   309.. bankası firma kredi kartı           300

-------------------------------------06.03.2018-----------------------------------------

 

1. Abc a.ş. fabrikada çalışan işçiler için Zzz Ltd firması ile yapmış olduğu iş sağlığı ve güvenliği hizmeti için ilgili firma tarafından 07.03.2018 tarihinde 2500 TL iş sağlığı ve güvenliği hizmet faturası kesilmiştir. Ödeme cari hesaba kayıt edilmiştir.

 

-------------------------------------------07.03.2018------------------------------------

730 genel üretim gideri

730.01 iş sağlığı ve güvenliği 2500

                                               320.01 ZZZ ltd          2500

------------------------------------------07.03.2018-------------------------------------

15.03.2018

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.