İbrahim Çakır
Vergi Müfettişi
ibrahim.cakir2@outlook.com

Yurtdışında Ödenen Tazminatlar ve Tenfiz Kavramı

1.Giriş

Küreselleşme akımı ülkeler arasındaki ticari duvarları kaldırmış ve ülkeler arası ticaret tarihin hiçbir döneminde olmadığı kadar artmıştır. Öyle ki, mikro ölçekli işletmeler dahi uluslararası ticaret platformları aracıyla uluslararası ticarette yerini alabilmektedirler.

Bu durum ise ister istemez uluslararası bazı ticaret anlaşmazlıklarını da beraberinde getirmektedir. Firmalarımız sözleşmeden dönme veya vazgeçme nedeniyle sözleşmenin diğer tarafı olan yabancı şirketlerin kendi ülkelerinde açtıkları tazminat davaları sonucunda tazminat ödemeleri ile karşı karşıya kalmaktadırlar. 

Bu çalışmamızda, yurtdışı mahkemelerce verilen tazminat ve/veya tahkim kararlarının firmalarca ülkemizde gider konusu yapıp yapamayacağı, tenfiz kararı kavramının ne olduğu ve tenfiz kararı almanın gerekli olup olmadığı hususları irdelenecektir.

2. Tenfiz Kavramı

Tenfiz kelime anlamı olarak icra anlamına gelmekte olup, yabancı mahkemelerin verdikleri kararların Türkiye’de işleme konulabilmesi için gereken kararlardır. Başka bir deyişle, yabancı bir mahkemenin verdiği kararın Türkiye’de icra edilebilmesi tenfiz kararı alınmasına bağlıdır. Tenfiz kararı verilen hükümler, Türkiye’de yargılaması yapılan hükümler gibi icra olunur.

Türk hukukunda tenfiz için aranan şartlar 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanunun (MÖHUK) 50-59. maddeleri arasında düzenlenmiştir.

2.1. Tenfiz İçin Şartlar Nelerdir?

MÖHUK’un 50. maddesi uyarınca, yabancı mahkemelerden hukuk davalarına ilişkin olarak verilmiş ve o devlet kanunlarına göre kesinleşmiş bulunan ilamların Türkiye’de icra olunabilmesi yetkili Türk mahkemesi tarafından tenfiz kararı verilmesine bağlıdır.

Yabancı mahkemelerin ceza ilâmlarında yer alan kişisel haklarla ilgili hükümler hakkında da tenfiz kararı istenebilir.

2.2. Ülkemizde Tenfiz İçin Görevli Mahkeme Hangisidir?

MÖHUK’un 51. maddesi uyarınca, tenfiz kararları hakkında görevli mahkeme asliye mahkemesidir.

Bu kararlar kendisine karşı tenfiz istenen kişinin Türkiye'deki yerleşim yeri, yoksa sâkin olduğu yer mahkemesinden, Türkiye'de yerleşim yeri veya sâkin olduğu bir yer mevcut değilse Ankara, İstanbul veya İzmir mahkemelerinden birinden istenebilmektedir.

2.3. Tenfiz Kararı Verilmesi İçin Şartlar ve Gerekli Belgeler Nelerdir?

MÖHUK’un 52. maddesi uyarınca, yurtdışında verilen kararın tenfiz edilmesinde hukukî yararı bulunan herkes tenfiz isteminde bulunabilir. Tenfiz istemi dilekçe ile olur. Dilekçeye karşı tarafın sayısı kadar örnek eklenir. Dilekçede aşağıdaki hususlar yer alması gerekir:

a) Tenfiz isteyenle, karşı tarafın ve varsa kanunî temsilci ve vekillerinin ad, soyad ve adresleri.

b) Tenfiz konusu hükmün hangi devlet mahkemesinden verilmiş olduğu ve mahkemenin adı ile ilâmın tarih ve numarası ve hükmün özeti.

c) Tenfiz, hükmün bir kısmı hakkında isteniyorsa bunun hangi kısım olduğu.

Yine MÖHUK’un 54. maddesi uyarınca, yetkili mahkeme tenfiz kararını aşağıdaki şartlar dâhilinde verir:

a) Türkiye Cumhuriyeti ile ilâmın verildiği devlet arasında karşılıklılık esasına dayanan bir anlaşma yahut o devlette Türk mahkemelerinden verilmiş ilâmların tenfizini mümkün kılan bir kanun hükmünün veya fiilî uygulamanın bulunması.

b) İlâmın, Türk mahkemelerinin münhasır yetkisine girmeyen bir konuda verilmiş olması veya davalının itiraz etmesi şartıyla ilâmın,  dava konusu veya taraflarla gerçek bir ilişkisi bulunmadığı hâlde kendisine yetki tanıyan bir devlet mahkemesince verilmiş olmaması.

c) Hükmün kamu düzenine açıkça aykırı bulunmaması.

ç) O yer kanunları uyarınca, kendisine karşı tenfiz istenen kişinin hükmü veren mahkemeye usulüne uygun bir şekilde çağrılmamış veya o mahkemede temsil edilmemiş yahut bu kanunlara aykırı bir şekilde gıyabında veya yokluğunda hüküm verilmiş ve bu kişinin yukarıdaki hususlardan birine dayanarak tenfiz istemine karşı Türk mahkemesine itiraz etmemiş olması.

2.4. Tenfiz Kararı Yerine Getirilmesi Etkisi

Tenfizine karar verilen yabancı ilâmlar Türk mahkemelerinden verilmiş ilâmlar gibi icra olunur. Ancak, tenfiz isteminin kabul veya reddi hususunda verilen kararların temyizi genel hükümlere tâbidir. Temyiz, yerine getirmeyi durdurur.

Yabancı ilâmın kesin hüküm veya kesin delil etkisi yabancı mahkeme kararının kesinleştiği andan itibaren hüküm ifade eder.

3. Yurtdışında Ödenen Tazminatların Gider Yazılabilmesi Yazılabilir mi?

Kurumlar Vergisi Kanununun 6 ncı maddesinde, kurumlar vergisinin, mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safi kurum kazancı üzerinden hesaplanacağı, safi kurum kazancının tespitinde de Gelir Vergisi Kanununun ticari kazanç hakkındaki hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiştir.

Gelir Vergisi Kanununun 40 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendinde, işle ilgili olmak şartıyla mukavelenameye veya ilama veya kanun emrine istinaden ödenen zarar, ziyan ve tazminatların safi ticari kazancın tespitinde gider olarak indirilebileceği hükme bağlanmıştır.

Kurumlar Vergisi Kanununun 11 inci maddesinin birinci fırkasının (g) bendinde ise, sözleşmelerde ceza şartı olarak konulan tazminatlar hariç olmak üzere kurumun kendisinin, ortaklarının, yöneticilerinin ve çalışanlarının suçlarından doğan maddi ve manevi zarar ve tazminat giderlerinin kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınamayacağı hüküm altına alınmıştır.

Ödenen tazminatların gider yazılabilmesi için; işle ilgili olması, sözleşmeye, ilama veya kanun emrine istinaden ödenmesi ve söz konusu zararın teşebbüs sahibinin kusurundan doğmamış olması gerekmektedir. Mukavelename, ilam veya kanun emri olmaksızın ödenen tazminatların gider yazılması mümkün değildir.

Yabancı memleketlerde hukuk davalarına ilişkin olarak verilmiş ve o devlet kanunlarına göre kesinleşmiş bulunan ilamların, takibi yapılacak ülkede icra olunabilmesi o ülkedeki yetkili mahkeme tarafından tenfiz kararı verilmesine bağlıdır. Tenfiz kararı verecek olan mahkeme, tenfiz şartlarına bağlı olarak tahkim kurulu kararının, kısmen veya tamamen tenfizine veya değiştirerek istemin reddine karar verebilmektedir. Ayrıca, söz konusu tenfiz kararlarının temyiz edilebilme imkânı da bulunabilmektedir.

Buna göre, yurtdışında firmaların aleyhinde açılan davalar sonucunda tazminat ödenmesi yönündeki tahkim kurulu kararları ile ilgili olarak tenfiz kararı çerçevesinde ödenen tazminat tutarının; firmaların kendisinin, ortaklarının, yöneticilerinin ve çalışanlarının kusurlarından doğmamış olması şartıyla, Gelir Vergisi Kanununun 40/1-3 bendi kapsamında ilgili dönem kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınması mümkün bulunmaktadır.

4.Sonuç

Bir mahkemenin verdiği kararlar ancak verildiği ülke sınırları içinde geçerlidir. Bu nedenle ülkemizde yerleşik firmalar hakkında yurtdışı mahkemelerce verilen kararlar verildiği ülke için geçerlidir. Dolasıyla, firmalarımızın yurtdışı ülkelerde ödedikleri tazminatlar ülkemizde gider olarak kabul edilebilmesi için yeterli olmayıp ülkemizde tenfiz edilmelidir.

 Ülkemizde tenfiz için aranan şartlar 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanununda yer verilmiş olup, çalışmamızın ikinci bölümünde konu hakkında gerekli bilgilere verilmiştir.

Çalışmamızın üçüncü bölümünde ise, görevli mercilerce tenfiz kararı verilmesi halinde gelir ve kurumlar vergisi uygulaması yönünden gider yazılabilmesi gerekli koşullar açıklanmaya çalışılmıştır.

Faydalı olması dileğiyle.

KAYNAKÇA

-193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu, 06.01.1961

-5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun, 12/12/2007

- 28/04/2014 tarih ve 19341373-125[ÖZELGE-2013/11]-35 sayılı Özelge

- 14.07.2017 tarih ve 62030549-125[11-2016/312]-209510 sayılı Özelge

31.03.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.