İbrahim Çelikli
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Denizli SMMM Odası Eğitim ve Araştırma Birimi
ibrahimcelikli@mynet.com

Bilirkişiliğin Gerekliliği

         Adaletin gerçekleşmesi için, hukukun kendi alanlarındaki gelişmeleri takip etmesi gereklidir, ancak çağın değişen şartlarına da hakim olabilmesi, hemen her konuda yeterli bilgi ve uzmanlığa sahip olması beklenemez. Taraflar arasındaki sorunun mahkemeye taşındığı günümüzde, adaleti sağlamak adına hakimin; hukuk bilen kendi alanlarında uzmanlaşmış meslek sahipleri ile uzmanlardan yararlanması bir mecburiyettir. 

         BİLİRKİŞİLİĞİN İLKELERİ 

         Uzmanlık

         Bilirkişi konusunda uzman olmalıdır; Bilirkişi daha raporunun başında uzmanlık alanının ayrıntılı olarak ortaya koyması, kendisinin bu konunun uzmanı olup olmadığını taraflara sorgulatması gerekir, Uzmanlık alanı ile ilgili olmayan veya uzmanlığının yeterli olmadığı bir konuda bilirkişi olarak atanan kimse dosyayı mahkemeye iade ederek, rapor hazırlamaktan, görüş bildirmekten imtina etmeli, feragat etmelidir. Bilirkişinin uzman olması gereği, uzmanlık alanının gerektirmeyen alanlarda da bilirkişi olarak atanmamasını da beraberinde getirir, böylece taraflar maddi bir külfete uğramamış ve adalet gecikmemiş olur. 

         Gerekçe;

         Gerekçesiz bilirkişilik raporu etik ilkelerle bağdaşmaz, bilirkişilik raporunun gerekçesi bilirkişi tarafından yapılan hesapların ayrıntılarını gidişatını ve varılan sonuçların taraflar açısından kontrolünü ve tartışılması imkanını yaratır. Dolayısıyla bilirkişilik raporu sıradan insanların kavrayabileceği, ulaşılan sonuç ile bağlantıyı kolaylıkla kurabilmesine imkan tanımalıdır. Diğer taraftan “hüküm verilinceye kadar sanık ya da zanlı  masum sayılacağı”,  “şüphenin sanık lehine  uygulanması gereği” ilkeleri göz önünde tutularak, kanıt elde edilemeyen durumlarda şüpheye dayanarak karar mekanizmasını hata yapmaya yöneltebilecek, sorumluluk doğurabilecek görüş bildirmekten kaçınılmalıdır. 

         Eşitlik ve Adalet

         Bilirkişiler taraflara eşit mesafede olmalıdır. Yargı karşısında tarafların eşitliği; yargıcı olduğu gibi, bilirkişiyi de bağlar. Bu nedenle bilirkişi yargıcın veya diğer tarafın bilgisi dışında taraflardan biriyle görüşemez ya da bilgisine başvuramaz. Bu nedenle bilirkişi taraflardan uzak durmaya gayret göstermelidir. Tarafların kayıtlarını inceleme yetkisi bir kurula verildiğinde, defter ve belgeler tarafların adreslerinde incelenme hususu oluşmuşsa kuruldan birden fazla kişinin söz konusu adrese birlikte gitmesinde yarar vardır. 

         Tarafsızlık;

         Bilirkişi önce kendine, sonra başkalarına karşı kendisini özgür hissediyor, hiç bir etki altında kalmaksızın çalışabiliyorsa tarafsızdır. Bu tarafsızlığı sağlamak açısından taraflara bilirkişiyi ret, bilirkişiye de çekinme olanağı sağlamıştır. Bilirkişi taraflara kin, garez, sempati, hayranlık ve düşmanlık hisleriyle hareket etmemelidir. Bilirkişi tarafsız olmalı ve tarafsızlığını korumalıdır. Taraflardan biri topluma karşı iğrenç bir suçun muhatabı olabilir. Toplumsal psikolojiye uyarak hareket etmek, bağımsız düşünmeyi veya gerçeğe ulaşmaya engel olur. Bu gibi durumlarda bile bilirkişi itidali elden bırakmamalıdır. 

         Özen;

         Bilirkişi görevini özenle yapmalıdır. Yargılamanın amacı olan gerçeğe ulaşmak adına, sürece yardımcı olan bilirkişinin mahkemeyi aydınlata bilmesi için üstlenmiş olduğu misyonu; tüm boyutlarıyla özenle yerine getirmesi şarttır. Bilirkişi dava dosyasını bütün ayrıntılarıyla inceleyerek uzmanlık alanı ile ilgili bütün araştırma ve incelemeleri yaparak somut olayla ilgili sentez yapmaya zorunludur. 

         Bilirkişilik raporunun şekli ve çerçevesi de önemlidir. Ancak ondan da önce raporun içeriğinde  taraflar hemen her yönüyle belirtilmeli, bilirkişinin görevlendirildiği konunun altı çizilmeli ve araştırılan konunun detaylarına inilerek, gerekçeler ve yapılan hesaplamalar ile sonuca varılmalı, sonuç bölümünde görevlendirmede istenilen konularda kısa, tam, net, açık basit bir anlatım tarzı ile cevaplar verilmeli, imza unutulmamalıdır. 

         Sır Saklama;

         Bilirkişiler bu görevlerini yerine getirirken edindikleri sırları saklamak zorundadırlar.         

         Ekip Çalışması

         Kurul halinde görevlendirilen bilirkişilerin birlikte çalışması gerekir. Uzmanlık alanları farklı olanların bir düzen içinde bir araya gelerek gerekli incelemeleri yapmaları, birlikte bir sonuca varmaları gerekmektedir. Kuruldan biri liderliği ele alarak ekibi yönlendirmeli, koordinasyonu sağlamalı raporun gidişatını üstlenmelidir. Birlikte çalışan kişilerin birbirlerinin uzmanlık alanına saygıda kusur etmemelidirler. Dolayısıyla birlikte çalışan kişilerin olgun, demokrat davranışlı kişiler olması lazımdır.

         Güvence;

         Bilirkişilerin sorumluluklarından, tarafsızlıklarından, yüksek kamu menfaatlerinden söz ederken bunun yanında bilirkişinin güvencesinden de bahsetmek gerekir. Ancak henüz, bunun gerekli düzeyde ele alındığı ve çerçevesinin belirlendiğinden söz edilemez.

 

20.10.2006

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.