Dr. Hüseyin Ukuşlu
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
hukuslu@gmail.com

Kalkınma Ajanslarından Destek Alan Kâr Amacı Gütmeyen Kooperatif ve Kooperatif Birlikleri İçin Örnek Muhasebe Kayıtları

1.MEVZUAT DAYANAĞI

Kooperatifler Kanunu'ndaki tanımından hareketle, kooperatifler tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik çıkarlarını ve özellikle meslek ve geçimlerine ait ihtiyaçlarını karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve kamu tüzel kişileri ile özel idareler, belediyeler, köyler, cemiyetler ve dernekler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli teşekküllerdir.

Kooperatifler Kanunu'nun 89. maddesinde kooperatiflerin muhasebe usulleri ve mecbur olarak tutacakları defterler Ticaret Bakanlığı'nca belirlenir. Vergi Usul Kanunu'nun bu hususlarla ilgili hükümleri saklıdır denilmektedir. Bu hüküm karşısında, Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre çıkartılan Tekdüzen Hesap Sisteminde belirtilen usul ve esaslara kooperatifler de uymak zorundadırlar. Çünkü Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğlerinde kooperatifler için herhangi bir istisna getirilmemiştir. Ayrıca l No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği'ne göre, "teşebbüs ve işletmelerin kamu idare ve müesseselerine ait olması, hukuki durumlarının farklılığı, özel kanunlarının bulunması, vergi muafiyet ve istisnalarından faydalanmaları" muhasebe usul ve esaslarına uymalarına engel değildir. Bu bakımdan kooperatiflerin de diğer ticaret işletmeleri gibi TMS'de belirtilen usul ve esaslara uymak zorunluluğu bulunmaktadır.

Kurumlar Vergisi Kanunun Muafiyetler başlıklı 4/1. Fıkrası (k) bendi uyarınca, tüketim ve taşımacılık kooperatifleri dışında kalan kooperatiflerin kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanabilmeleri için, ana sözleşmelerinde aşağıdaki maddelerin bulunması gerekmektedir. Kanun koyucu bu koşulların ana sözleşmede bulunmasını da yeterli görmemiş madde metnine, kurumlar vergisi muafiyeti için bu koşullara fiilen uyulmasını da zorunlu kılan bir hüküm eklemiştir.

1. Sermaye üzerinden kazanç dağıtılmaması,
2. İdare meclisi başkan ve üyelerine kazanç üzerinden hisse verilmemesi,
3. İhtiyat akçelerinin ortaklara dağıtılmaması,
4. Münhasıran ortaklar ile iş görülmesine dair hükümler.

Sonuç olarak, tüketim kooperatifleri, taşımacılık kooperatifleri, üretim kooperatifleri, kredi kooperatifleri, satış kooperatifleri ve yapı kooperatifleri ile aynı mahiyetteki yabancı kooperatifler, kurumlar vergisine tabi olup aşağıdaki örnek muhasebe kayıtları bu tür kooperatifler için geçerli değildir. Aşağıdaki örnek muhasebe kayıtları Kurumlar Vergisi Kanununun 4/1.fıkrası (k) bendinde şartları sağlayan kooperatifler için geçerlidir.

• 1163 Sayılı Kooperatifler Kanunun 89.Maddesi
• 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu
• 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu 1 ve 2.Maddeleri
• Kooperatifler, Kooperatif Birlikleri, Kooperatif Merkez Birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği Muhasebe Yönetmeliği 8.Maddesi
• Vergi Usul Kanunu
• 1 Sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği

Hatırlatma: Konuya ilişkin tüm örnekler için yararlanıcı tarafından proje kapsamında KDV hariç 300.000,00 TL’lik bir makine alımının açık ihaleyle yapıldığı, proje toplam tutarı 400.000,00 TL, ajans destek oranının %50,  ödemelerin ön ve nihaiden oluştuğu ve ara ödemenin olmadığı, ön ödeme oranın ise %60 olduğu varsayılmıştır.

2.MUHASEBE KAYITLARI

2.1.Ön Ödeme (Avans)

Ajans tarafından ön ödeme miktarı olan 120.000,00 TL’nin yararlanıcıya ait proje özel banka hesabına içinde bulunulan yılın Ekim ayında aktarıldığı durumda ilk kayıt aşağıdaki gibi yapılacaktır.

Hesap Adı			Borç	Alacak
102	Bankalar Hesabı		120.000,00
	602	Diğer Gelirler Hesabı		120.000,00

2.2.Faiz Geliri

Ay sonunda bankadan alınan hesap cetvelinde proje vadeli hesapta brüt 500,00 TL birikmiştir. 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasının 8 inci bendi, Geçici 67 nci maddesinin dördüncü fıkrası ile 75 inci maddesinin ikinci fıkrasının (7) bendi uyarınca banka tarafından kaynakta kesilen %15 oranındaki menkul sermaye iradı sonrası net 425 TL faiz biriktiği tespit edilmiştir. Bu kayıt ajans tarafından aktarılan ön ödeme (avans) tutarının tamamen harcanana kadar devam edecektir.

Hesap Adı			Borç	Alacak
102	Bankalar Hesabı		425,00
	602	Diğer Gelirler Hesabı		425,00

2.3.Nihai Ödeme

Ajans tarafından nihai ödeme miktarı olarak 80.000,00 TL’nin hesaplandığı ve proje süresince proje vadeli hesapta ajansa ait toplamda brüt 6.000,00 TL, net 5.100 TL tutarında faiz biriktiğinden yararlanıcıya ait projeye özel banka hesabına takip eden yılın Aralık ayında aktarıldığı durumdaki kayıt aşağıdaki gibi yapılacaktır.

Hesap Adı			Borç	Alacak
102	Bankalar Hesabı		74.900,00
	602	Diğer Gelirler Hesabı		74.900,00

2.4.Kooperatif Bütçesinden Proje Hesabına Nakdi Eş Finansman Talimatı

Eş finansman tutarının bütçe imkânlarıyla karşılanması halinde, proje özel hesabına aktarılmasına ilişkin muhasebe işlem fişi muhasebe müdürlüğüne geldiğinde yapılacak kayıt aşağıdaki gibidir.

Hesap Adı			Borç	Alacak
102	Bankalar Hesabı (Proje Özel Hesap)		200.000,00
	103	Banka Gönderme Emirleri Hesabı		200.000,00
103	Banka Gönderme Emirleri Hesabı		200.000,00
	102	Bankalar Hesabı (Kurum cari hesap)		200.000,00

2.5.İnsan Kaynakları Ödemesi (Personel Maaşları)

Projede görevli Proje Koordinatörünün 1.aya ilişkin maaş ödemesi için ay sonunda tahakkuk kaydının yapılması ve ödemelerin gerçekleşmesine ilişkin muhasebe yevmiye kaydıdır.

Hesap Adı			Borç	Alacak
770	Genel Yönetim Giderleri Hesabı		5.000,00
	335	Personele Borçlar Hesabı		3.008,11
	360	Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı		461,28
	361	Ödenecek Sosyal Güvenlik Kesintileri Hesabı		1.530,61
335	Personele Borçlar Hesabı		3.008,11
	103	Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı		3.008,11
103	Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı		3.008,11
	102	Bankalar Hesabı (Proje Özel Hesap)		3.008,11

2.6.Gündelik (Yolluk) Ödemeleri

Gündelik ödemesi görev süresince konaklama (ibate), yeme (iaşe) ve taksi gibi şehir içi ulaşım masraflarının karşılanması maksadıyla belge karlığında uygun maliyettir. 500 TL avans alarak proje kapsamında göreve (örneğin fuar katılımı) giden, proje koordinatörü, seyahat dönüşü 650 TL’lik yolluk gideri cetvelini proje dönemi içinde muhasebe birimine teslim ettiğinde yapılacak kayıt aşağıdaki gibidir. Ticari işletmeler gündelik ödemelerini “Harcırah Beyan Formu”nu düzenleyerek ya da ibraz edilen gerçek gider belgesi üzerinden yapabilirler. Bir günlük gündelik ödemesi en yüksek devlet memuruna ödenen gündelik tutarını aşmadığı varsayıldığından gelir vergisi stopajı yapılmamıştır. Ancak yapılan ödemeleri maliye ücret olarak değerlendirdiğinden binde 7,59 oranında damga vergisi kesintisi yapılmıştır. Aksi takdirde yolluk ödemesinin aşan kısmından gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekir. Avans verilmediği durumlarda doğrudan 770 – Genel Yönetim Giderleri Hesabı borç, 335 – Personele Borçlar Hesabı alacak kaydı yapılmak suretiyle muhasebeleştirilir.

Proje kapsamında görevlendirilen personele avans 500 TL tutarında ödemesinin yapılması:

Hesap Adı			Borç	Alacak
196	Personel Avansları Hesabı		500,00
	335	Personele Borçlar Hesabı		496,20
	360	Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı (Binde 7,59 DV)		3,80
335	Personele Borçlar Hesabı		496,20
	103	Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı		496,20
103	Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı		496,20
	102	Bankalar Hesabı (Proje Özel Hesap)		496,20

Projede görevli personelin görev dönüşü masraflara ilişkin belgelerin muhasebeye teslim etmesi:

Hesap Adı			Borç	Alacak
770	Genel Yönetim Giderleri Hesabı		650,00
	196	Personel Avansları Hesabı		500,00
	335	Personele Borçlar Hesabı		148,86
	360	Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı (Binde 7,59)		1,14
335	Personele Borçlar Hesabı		148,86
	103	Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı		148,86
103	Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı		148,86
	102	Bankalar Hesabı (Proje Özel Hesap)		148,86

2.7.Sehayat Ödemesi

Proje kapsamında seyahat masrafı için (fuar katılımı için yol gideri) kendisine avans olarak 300 TL ödenen proje koordinatörü, seyahat dönüşü 350 TL’lik seyahat gideri biletlerini proje dönemi içinde muhasebe birimine teslim ettiğinde yapılacak kayıt aşağıdaki gibidir. Avans verilmediği durumlarda doğrudan 770 – Genel Yönetim Giderleri Hesabı borç, 335 – Personele Borçlar Hesabı alacak kaydı yapılmak suretiyle muhasebeleştirilir.

Proje kapsamında görevlendirilen personele avans 300 TL tutarında ödemesinin yapılması:

Hesap Adı			Borç	Alacak
196	Personel Avansları Hesabı		300,00
	335	Personele Borçlar Hesabı		297,72
	360	Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı (Binde 7,59)		2,28
335	Personele Borçlar Hesabı		297,72
	103	Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı		297,72
103	Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı		297,72
	102	Bankalar Hesabı (Proje Özel Hesap)		297,72

Görev dönüşü seyahat masraflarıyla ilgili belgelerin muhasebe birimine teslim edilmesi:

Hesap Adı			Borç	Alacak
770	Genel Yönetim Giderleri Hesabı		350,00
	196	Personel Avansları Hesabı		300,00
	360	Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı (Binde 7,59)		0,38
	335	Personele Borçlar Hesabı		49,62

Geriye kalan masrafların personele ödemesinin gerçekleşmesi sonrası yapılan kayıt.

Hesap Adı			Borç	Alacak
335	Personele Borçlar Hesabı		49,62
	103	Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı		49,62
103	Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı		49,62
	102	Bankalar Hesabı (Proje Özel Hesap)		49,62

2.8.Bina Yapımı

İhale yöntemiyle toplam KDV hariç 120.000,00 TL tutarındaki “Avans Teminat Mektubu” karşılığında bina yapımı için yükleniciye 40.000,00 TL avans verdiğinde yapılacak kayıt:

Hesap Adı			Borç	Alacak
259	Verilen Avanslar Hesabı		40.000,00
	102	Bankalar Hesabı		40.000,00
103	Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı		40.000,00
	102	Bankalar Hesabı (Proje Özel Hesap)		40.000,00

Fatura Karşılığında Birinci hakediş ödemesi: (KDV hariç 100.000 TL)

Hesap Adı			Borç	Alacak
258	Yapılmakta Olan Yatırımlar (Binalar)		118.000,00
	103	Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı		78.000,00
	259	Verilen Avansları Hesabı		40.000,00
103	Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı		78.000,00
	102	Bankalar Hesabı (Proje Özel Hesap)		78.000,00

Fatura Karşılığında İkinci hakediş ödemesi: (KDV hariç 100.000 TL

Hesap Adı			Borç	Alacak
258	Yapılmakta Olan Yatırımlar (Binalar)		118.000,00
	103	Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı		118.000,00
103	Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı		118.000,00
	102	Bankalar Hesabı (Proje Özel Hesap)		118.000,00

Nihai hakediş ödemesi ve yapım işinin tamamlanması: (KDV hariç 100.000 TL)

Hesap Adı			Borç	Alacak
258	Yapılmakta Olan Yatırımlar (Binalar)		118.000,00
	103	Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı		118.000,00
103	Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı		118.000,00
	102	Bankalar Hesabı (Proje Özel Hesap)		118.000,00
252	Binalar Hesabı		354.000,00
	258	Yapılmakta Olan Yatırımlar (Bina Yatırımları)		354.000,00

2.9.Bilgisayar ya da Ofis Mobilyası Alımı

İşletme doğrudan temin yöntemiyle satın aldığı toplam KDV hariç 3.000,00 TL tutarındaki bilgisayar alımı için satıcıya proje özel hesaptan ödeme yapıldığında oluşturulacak muhasebe kayıt örneğidir.

Hesap Adı			Borç	Alacak
255	Demirbaşlar Hesabı		3.540,00
	103	Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı		3.540,00
103	Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı		3.540,00
	102	Bankalar Hesabı (Proje Özel Hesap)		3.540,00

2.10.Lisans Alımı (Paket Program Alımı)

Kuruma yapılan talep, öneri ve şikayet başvuruların izlenmesi, sonuçların anlık olarak takibi için bir yazılım firmasına 5.000 TL’ye bilgisayar programı yazdırıldığında yapılacak kayıt.

Hesap Adı			Borç	Alacak
267	Diğer Maddi Olmayan Duran Varlıklar Hesabı		5.900,00
	103	Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı		5.900,00
103	Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı		5.900,00
	102	Bankalar Hesabı (Proje Özel Hesap)		5.900,00

2.11.Bağımsız Dış Denetim Hizmet Alımı

Projelerin bağımsız dış denetimi için serbest meslek mensubundan KDV hariç 5.000 TL tutarındaki hizmet alımı yapıldığında yapılacak muhasebe kaydı.

Hesap Adı			Borç	Alacak
770	Genel Yönetim Giderleri Hesabı		5.900,00
	360	Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı (%20 SMM GV kesintisi)		1.000,00
	103	Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı		4.900,00
103	Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı		4.900,00
	102	Bankalar Hesabı (Proje Özel Hesap)		4.900,00

2.12.Tanıtım Kitapçığı ve Broşür Basımı

Proje kapsamında bastırılan tanıtım broşürleri için KDV hariç 2.000,00 TL tutarında ödenen bedelin muhasebe kaydıdır.

Hesap Adı			Borç	Alacak
770	Genel Yönetim Giderleri Hesabı		2.360,00
	103	Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı		2.360,00
103	Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı		2.360,00
	102	Bankalar Hesabı (Proje Özel Hesap)		2.360,00

2.13.İhale İlanı (İdari Giderler)

Proje kapsamında alınacak makine alımı ihalesi için gazeteye KDV hariç 800,00 TL tutarında ödenen ilan bedelin muhasebe kaydıdır.

Hesap Adı			Borç	Alacak
770	Genel Yönetim Giderleri Hesabı		944,00
	103	Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı		944,00
103	Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı		944,00
	102	Bankalar Hesabı (Proje Özel Hesap)		944,00

2.14.Kırtasiye Alımları (İdari Giderler)

Proje kapsamında kullanılmak üzere kırtasiye alım bedelinin muhasebe kaydıdır.

Hesap Adı			Borç	Alacak
770	Genel Yönetim Giderleri Hesabı		1.1180,00
	103	Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı		1.180,00
103	Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı		1.1180,00
	102	Bankalar Hesabı (Proje Özel Hesap)		1.180,00

03.10.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.