Hüseyin Ergut
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Lisanslı SPK Uzmanı
smmm.hergut@gmail.com

Dış Ticarette Gümrük Vergilerinin Matrah Hesaplamalarının Doğru Yapılması ve Maliyet Çalışmalarındaki Önemi İle Etkileri Nelerdir?

İthalatta, bir eşyanın gümrük işleminin tamamlanıp iç piyasaya arz edilmesi ya da üretim sürecine dahil edilmesi çok kolay olmayan önemli bir süreçtir. Birçok eşyanın ithalatı, gümrük idaresi dışındaki farklı kurumların kontrolüne de tabi olmaktadır. Gümrükleme süreci sadece Ticaret Bakanlığı’nın görev alanı gibi görülse de eşyanın ithalat işlemlerinin tamamlanması birçok kurum ve kuruluşun vereceği izin veya uygunluk belgesiyle mümkün olur. Bu da ithalat sürecini oldukça karmaşık hale getirmektedir.

İthalat Vergisi ile Gümrük Vergisi Kavramları

Gümrük vergisi ile ithalat vergisi arasındaki kavram kargaşası yaşanabilmektedir. Gümrük vergisi kavramı, Ülkemizin yapmış olduğu uluslararası antlaşmalar da dikkate alınarak, her yıl İthalat Rejim Kararına Ek Karar ile belirlenen ithalat vergilerinden biridir.  İthalat vergileri ise eşyanın ithalinde ödenecek gümrük vergisiyle diğer eş etkili vergiler ve mali yükleri kapsamaktadır. Hangi vergilerin ithalat vergisi olarak değerlendirileceğine dair açık bir düzenleme olmamakla birlikte Gümrük Uzlaşma Yönetmeliği ekinde yer alan vergi türleri bu konuda önemli bir referans oluşturuyor. Söz konusu ithalat vergileri kavramı içerisinde gümrük vergisinin yanı sıra (KDV) ve (ÖTV) gibi yürütülmesinden Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın direkt sorumlu ve yetkili olduğu vergiler de yer almaktadır.

Bunların dışında, Gümrük Uzlaşma Yönetmeliği ekinde yer alan diğer vergiler olarak TRT Bandrol Ücreti, KKDF, Kültür Fonu, Çevre Katkı Payı, İlave Gümrük Vergisi, Anti-Damping Vergisi, Sübvansiyona Karşı Telafi Edici Vergi, Toplu Konut Fonu, Tek ve Maktu Vergi ve ek mali yükümlülükler sıralanabilir. Bu ithalat vergilerinde çoğu zaman uygulayıcı kuruluş ile mevzuattan sorumlu olan kurumun farklı olması birçok sorunu ve farklı değerlendirmeleri de karşımıza çıkarmaktadır.

Kavram Karmaşası Nereden Kaynaklanmaktadır?

Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) ile Türkiye Radyo ve Televizyon (TRT) bandrol ücretlerinin matrah hesaplamasının nasıl yapılacağı konusunun buna dair örnek olduğu söyleyebiliriz. Çünkü özellikle (KDV)’li ardiye faturalarının, (ÖTV) ve (TRT) bandrolü matrahı tespitinin işleme ne şekilde tabi tutulacağına odaklanılıyor. Ayrıca ithalatta (KDV)’matrahı hesaplanırken (KDV)’Kanunu’nun 21.maddesi uyarınca, vergilendirilen gider unsurları matraha dahil edilmemektedir ve bu durumun (ÖTV) ve (TRT) bandrol ücretleri için de geçerli olup olmadığı merak edilmektedir. Özellikle Hazine ve Maliye Bakanlığı, ithalatta (KDV)’matrahının hesaplamasında (KDV)’li düzenlenen bir gider unsurunun, tekrar ithalatta (KDV) matrahına dahil edilmemesi gerektiğini söylüyor. Ancak (KDV)’li tanzim edilen bir gider unsurunun, (ÖTV) ve (TRT) bandrol ücretine ilişkin matrahtan da istisnai olamayacağını belirtiyor. Bunu da (KDV)’li olarak düzenlenen ardiye bedellerinin daha önce (KDV yönüyle) vergilendirilmesi nedeniyle 3065 sayılı KDV Kanununun (21/c) maddesi çerçevesinde (KDV) matrahına dahil edilemiyor. Daha önce (ÖTV)’ye tabi tutulmadığı için de ÖTV/TRT bandrol ücreti matrahına dahil edilmesi gerektiğine vurgu yapılıyor. Aksi takdirde aynı eşyayı ithal eden ve aynı ardiye hizmeti alan iki firma arasındaki ardiye faturalarının, (KDV)’li ya da (KDV)’siz olmasına göre farklı (ÖTV) tutarlarının ve dolayısıyla farklı TRT bandrol ücretlerinin gündeme geleceği söylenebilir. Bir anlamda istisnadan vazgeçen ve kanuni hakkını kullanan ithalatçının bu vergilememe durumundan yararlanması engellenmektedir. Neticede, ithalat işlemi bir kurum tarafından gerçekleşse de farklı kanunlar ve kurumların yaklaşımı nedeniyle farklı sonuç ve durumlar ile karşı karşıya kalınabilmektedir. Özellikle Tarım ve Orman Bakanlığı’nın denetimindeki ürünler gibi kapsam dışı beyan edilen eşyaların, serbest dolaşıma girdikten sonra kullanım ve teslimatının yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri raporuyla izlenmesi uygulamalar, ithalatçıları yakından ilgilendirmektedir. Ayrıca, ithalat vergileri ve gümrük vergileri kavramları sıklıkla karıştırılmakta olup; (KDV), (ÖTV), (TRT) bandrol ücreti gibi vergilerin matrah hesaplamaları farklı yorumlara açık olduğundan sorunlar yaşandığını görmekteyiz. Bu süreçte, farklı kurumların mevzuat ve uygulamaları arasında uyum eksikliği, ithalat işlemlerini daha da karmaşık hale getirmiştir.

Gümrük Vergisi Matrahı: VERGİSİ

MATRAHI

CIF + YURT DIŞI GİDER

Gümrük Vergisi Matrahı üzerinden Hesaplanan Vergiler

- İlave Gümrük Vergisi (İGV), gümrük vergisi mükellefiyeti bulunan eşyadan, gümrük vergisi dışında ayrıca tahsil edilen bir vergi türüdür. İGV, ithal edilen ürünlerin korunması ve belirli sektörlere destek sağlanması gibi amaçlarla uygulanır.

-EMY (Ek Mali Yükümlülük)

Maktu (Bulunan EURO maktu oran / 100 KG / NET KG)

-Kültür Fonu

-Çevre Katkı Payı

-Anti Damping Matbu veya Nisbi

-KKDF Matrahı:

Eşya kıymeti (FOB) üzerinden vadeli kısma uygulanan fondur. Nisbi oranda alınır.

(%6 Döviz alış kuru kullanılır)

-Tütün Fonu Matrahı:

2401-2402-2403 GTİP eşyaların CIF bedeli üzerinden alınan vergi türüdür.

-Ticari TRT Bandrol Matrahı:

Hesaplanan TRT Bandrol ve ÖTV dahil edilmemiş KDV matrahıdır.

-ÖTV (II, III, IV Sayılı Liste)

Hesaplanmış ÖTV hariç KDV matrahıdır.

-Katma Değer Vergisi (KDV)

I- Gümrük Vergisi Matrahı (CIF + Yurt dışı)

II-İthalatta Ödenen vergi, resim, harç ve paylar,

III-Yurt içi giderlerden tescil tarihine kadar vergilendirilmemiş olanlar,

IV-Mal bedeli üzerinden hesaplanan Fiyat farkı, Kur farkı.

Sonuç Değerlendirme

Bir ürünün satış fiyatının belirlenmesinde, o ürünün maliyetlerinin tam olarak oluşturması önem arz etmektedir. Özellikle, ham madde, yardımcı madde vb. ithalat alımlarında teknik olarak işin içerisine farklı uygulamalar girebilmektedir. Dış ticaret bir operasyonel süreç olup, bu sürecin başından stoğa girene kadarki maliyeti ilgilendiren hususların iyi tespit edilmesi işletmelerin sonraki aşamada üretim aşamaları için hayati önem taşımaktadır.

Kaynakça:

-Gümrük Uzlaşma Yönetmeliği

-3065 sayılı KDV Kanunu.

-4760 Sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu.

-4458 Sayılı Gümrük Kanunu.

24.04.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.