Hüseyin Ergut
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Lisanslı SPK Uzmanı
smmm.hergut@gmail.com

Gelecekte Elbet Bir Gün Gelecek! Ama Nasıl ve Neler Olacak? Merkez Bankalarının Dijital Para Yarışı (CBDC) Dünyadaki Dijital Para Çalışmaları, Ödemeler Sisteminin Değişimi ve Dünya Ekonomik Sistemini Yakalamak Adına Para 4.0 Dijital Türk Lirası Çalışmaları – Bölüm II

Günümüzde, kripto paraların finans dünyasındaki etkisi giderek artmaktadır. Bu gelişmelere paralel olarak merkez bankaları kendi dijital para birimlerini geliştirme çalışmaları da hız kazanmıştır. Merkez Bankası Dijital Para Birimi (CBDC), bir ülkenin itibari parasının dijital hali olarak tanımlanmaktadır. Bu yenilik, fiziksel para basımı yerine dijital varlıklar aracılığıyla daha etkin ve düşük maliyetli bir finansal sistem oluşturmayı amaçlamaktadır.

Dijital Para Birimi (CBDC)’ in Temel Amaçları

-Finansal Erişim ve Kapsayıcılık: Banka hesabı olmayan bireylere güvenli ve erişilebilir bir ödeme aracı sunarak finansal sisteme katılımı artırmak.

-Yerli Ödeme Sistemlerinde Rekabet: Dijital para birimleri ile daha hızlı ve düşük maliyetli işlemler sunarak rekabeti artırmak.

-Şeffaflık ve İzlenebilirlik: Programlanabilir para ile nakit akışını daha şeffaf hale getirerek kayıt dışı ekonomiyi minimize etmek.

-Düşük İşlem Maliyetleri: Elektronik işlemlerle verimliliği artırarak maliyetleri düşürmek.

-Ekonomik Politikaların Desteklenmesi: Parasal ve mali politikaların dijital araçlarla daha etkin bir şekilde uygulanmasını sağlamak.

Türkiye’nin Dijital Türk Lirası Yolculuğu

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Dijital Türk Lirası (Dijital TL) projesiyle bu yeni ekonomik sisteme uyum sağlamak ve burada yerini almak adına çalışmalarına başlamıştır. ASELSAN, HAVELSAN ve TÜBİTAK BİLGEM ortaklığıyla yürütülen çalışmalar hız kazanmış durumdadır.2022 sonunda gerçekleştirilen ilk Dijital TL ödeme işlemleri başarıyla tamamlandı.

Ocak 2024’ itibarıyla birinci faz sonuçları yayımlanmış bulunmaktadır. Projenin ikinci faz çalışmaları da başlamıştır. Bu aşamada, Dijital TL’nin diğer ödeme sistemleriyle entegre çalışabilirliği test edilmekte olup ,ayrıca çevrim dışı ödemeler ve donanım cüzdanları gibi yenilikçi çözümler de incelenmektedir.

Gelecekte Neler Bekleniyor?

Dijital paralar (CBDC)’ler, finansal sistemleri yeniden şekillendirme potansiyeline sahiptir. Kapsayıcılık, verimlilik ve şeffaflık gibi avantajları, devletlerin dijital para birimlerine olan ilgisini arttırmaktadır. Düzenleyici süreçler ve teknik altyapı gereksinimleri, bu dönüşümün hızlı bir şekilde gerçekleşmesini engelleyen faktörlerin başında gelmektedir.

Ülkemiz ve diğer ülkeler, dijital para birimlerinin getireceği yenilikleri hayata geçirerek finansal sistemlerini daha modern ve esnek bir yapıya kavuşturmayı hedeflemektedirler.Bu süreçte gelişmeleri takip etmek, geleceğin ödeme sistemlerini anlamak adına kritik bir öneme sahiptir.

Dijital Paranın Kullanımının Avantajları Nelerdir?

“Dijital para kolay, hızlı ve temassız işlemlere olanak tanıyarak ,kullanıcı deneyimlerini  geliştirir. Basım, dağıtım ve elleçleme gibi fiziksel nakitle ilişkili olan mevcut maliyetleri azaltır. Ayrıca dijital işlemler etkin bir şekilde takip edilebilir, dolandırıcılık, kara para aklama ve diğer yasa dışı faaliyetlerin azalması sağlanır. Cep telefonları ve internet erişimi aracılığıyla banka hesabı olmayan veya yetersiz banka hesabı olan kişilere finansal hizmetlere erişim sağlar. İşlemleri hızlandırır, ödeme sürelerini azaltır.

Dünyada 11 Ülke Dijital Para Birimini Piyasaya Sürdü

Aralarında Nijerya'nın da bulunduğu 11 ülke dijital para birimini tamamen piyasaya sürerken, Çin'in mevcut durumda 260 milyon kişiye ulaşan pilot uygulaması, toplu taşıma, teşvik ödemeleri ve e-ticareti dahil 200'den fazla işlemde test edilmektedir.

G20 ülkelerinden 19'u merkez bankası dijital para birimi geliştirmeye yönelik çalışmalarda ileri aşamaya gelirken, bunlardan 9'u pilot uygulama aşamasındadır. Bu yıl itibariyle 20'den fazla ülke merkez bankası dijital para birimlerinin pilot uygulamasına yönelik adımlar atmayı değerlendirmektedir. Avustralya, Tayland ve Rusya pilot testlere devam etmeyi, Hindistan ve Brezilya ise 2024'te piyasaya dijital para sürmeyi planlamıştır.

Uluslararası Ödemeler Bankası (BIS) tarafından yapılan bir çalışmaya göre, 2030’ yılına kadar dünyadaki 24 merkez bankasının dolaşımda dijital para birimine sahip olması beklenmektedir.

Dijital Türk Lirası, Ulusal Para Birimine Ek Bir Biçimi

Nakit para, benzersiz tanımlayıcılara sahip banknotlar şeklinde verilirken ve nakit olmayan para ticari bankalardaki hesaplarda kayıt olarak tutulurken, dijital lira özel amaçlı elektronik cüzdanlarda saklanan ve dijital kodlar olarak temsil edilecektir. Kullanıcılar arasında dijital lira transferi için, dijital kodlar / tokenler elektronik cüzdanlar  arasında transfer edilecektir.

Dijital bir lira, benzersiz bir banknotun serisine ve numarasına sahip olduğu ve merkez bankası tarafından verildiği için banknotlara benzeyecektir. Bu nedenle, bir merkez bankası dijital para birimine genellikle ‘dijital nakit’ olarak isimlendirmek yerinde olacaktır. Nakit ile bu benzerliği sürdürmek için, dijital lirayı çevrimdışı kullanmanın bir yolu bulunmalıdır. Yani İnternet ve mobil iletişime erişimi olmayan bu, özel altyapının geliştirilmesi gerekmektedir. Bu durum CBDC’ konusundaki en kritik hususlardan birisidir.

Diğer yandan, dijital formu nedeniyle dijital lira, fiziksel bir ortama dayanmayan ve çevrimiçi ödemelerin geliştirilmesini mümkün kılan nakit dışı para özelliklerine sahip olmalıdır. Bu sebeple, uygulanırsa, dijital lira nakit ve nakit olmayan paranın birleşik özelliklerine ve faydalarına sahip olacaktır.

Bir başka konu ise veri güvenliğinin sağlanması açısından önem taşımaktadır. Merkez bankaları, Token tabanlı veya hesap tabanlı CBDC’ler arasında tercih yapmaları gerekmektedir. Token tabanlı CBDC’ ler de, dijital paralar kullanıcı cüzdanları arasında transfer edilecek ve bu CBDC’lerin sahiplik değişimi bilgisi blokzincire kaydedilecektir. Hesap tabanlı CBDC’lerde ise merkez bankalarının tüm kullanıcılar adına hesap oluşturması ve bunun takibini sağlanması gerekmektedir. Bununla birlikte her türlü durumda paranın piyasadaki dolaşım hareketleri ve iz düşümü rahatlıkla takip edilebilecek olup denetim ve kontrol mekanizması tam bir otorite ortaya koyabilecektir.

11.12.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.