Hüseyin Ergut
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Lisanslı SPK Uzmanı
smmm.hergut@gmail.com

Sermaye Piyasalarında (Market Maker) Piyasa Yapıcılığı Sistemi Nedir? Piyasa Yapıcının Rolü Nedir? Nasıl Çalışır? Uygulama ve Özellikleri Nelerdir? Sağladığı Faydalar ve Piyasa Yapıcı Örneği – Bölüm 2

Piyasa Yapıcılar Gelir Nasıl Elde Ederler?

Piyasa yapıcılar, satıcılardan satın alındıktan sonra ve alıcılara satılmadan önce değer kaybetme riski olan menkul kıymetleri (piyasalarını oluşturdukları) tutmanın riskinden dolayı tazmin edilirler.

Ayrıca, kapsadıkları her menkul kıymetteki yukarıda belirtilen spread'den(dağıtılmış teklif) den para kazanırlar. Örneğin, bir yatırımcı çevrimiçi bir aracı kurum kullanarak bir hisse senedi aradığında, 100,00 TL.'lik bir alış fiyatı ve 100.05TL.'lik bir satış fiyatı görebilir. Bu, aracının hisse senedini 100,00TL.'ye  satın aldığı ve ardından alıcılara 100.05TL.'ye sattığı anlamına gelir.Yüksek hacimli ticaret yoluyla, küçük bir spread (dağıtılmış) günlük gelirin büyük bir miktarına ulaşabilir.

Piyasa Yapıcılar ve Belirlenmiş Piyasa Yapıcılar

Birçok borsa, gelen emirlerin işini kazanabilmek için en iyi teklifi veya teklifi belirlemek için yarışan piyasa yapıcılar sistemini kullanmaktadır. Ancak, dünyada New York Borsası (NYSE) gibi bazı kuruluşlar bunun yerine belirlenmiş piyasa yapıcı (DMM) adı verilen bir sisteme sahiptir.

DMM' ler, doğrusu belirli bir menkul kıymetin veya menkul kıymetlerin emir akışında tekel olan yalnız piyasa yapıcılarıdır. NYSE bir  açık artırma piyasası olduğundan, teklifler ve talepler yatırımcılar tarafından rekabetçi bir şekilde iletilir. DMM bu teklifleri yayınlar ve tüm piyasanın görmesini ister ve bunların doğru ve zamanında raporlanmasını sağlar. Ayrıca her zaman en iyi fiyatın korunduğundan, tüm pazarlanabilir işlemlerin gerçekleştirildiğinden ve emrin katta korunduğundan emin olunması gerekir.

DMM ayrıca her sabah hisse senedi için açılış fiyatını belirler. Bu fiyat, mesai sonrası haberlere ve olaylara bağlı olarak bir önceki günün kapanış fiyatından farklı olabilir. Arz ve talebe bağlı olarak doğru piyasa fiyatını belirlenmektedir.

Borsaya Göre Piyasa Yapıcıları

Yukarıda belirtildiği gibi, piyasa yapıcılar menkul kıymetler piyasasına katılan yatırımcılara işlem hizmetleri sağlar.Varlık işlem hesapları aracılığıyla yaptıkları faaliyetler piyasalarda likidite üretir ve artırır.Dünya çapındaki borsalar piyasa yapıcılardan faydalanır. İşte en popüler olanlardan bazıları:

NYSE ve Nasdaq

NYSE ve Nasdaq  ABD'deki iki ana borsadır. Her ikisi de New York'ta bulunmaktadır.

NYSE' ye göre piyasa yapıcı, borsada menkul kıymet ticareti yapmak üzere "kayıt yaptıran ETP sahibi veya firmadır.

Nasdaq'ta piyasa yapıcı, "NASDAQ'ta kendi hesabına (ana işlemler) ve müşteri hesaplarına (aracı işlemleri) gösterdiği fiyatlardan menkul kıymet alıp satan üye firmadır.

Piyasa Yapıcı Örneği

-XYZ ‘hissesinde bir piyasa yapıcı olsun.10,00 - 10,05 TL. veya 100 x 500 fiyat teklifi verebilirler. Bu 100 hisseyi 10,00 Türk Lirasından teklif ettikleri (satın alacakları) anlamına gelir. Ayrıca 500 hisseyi 10,05 Türk Lirasından teklif edecekler (satacaklar) anlamındadır. Diğer piyasa katılımcıları daha sonra piyasa yapıcısından 10,05 Türk Lirasından satın alabilir (teklifi kaldırabilir) veya onlara 10,00 Türk Lirasından satabilirler. ( teklifi vurabilirler ).

-Hisse senedi alfasında piyasa yapıcısının 5,00-5,50’TL.100×200 için bir fiyat teklifi verildiği  bir durumu düşünelim. Bu  5,00’TL. fiyatına 100 hisse satın almak istedikleri ve aynı anda aynı menkul kıymetin 200 hissesini 5,50 TL. fiyatına satmayı teklif ettikleri anlamına gelir. Satın alma teklifi teklif olarak bilinirken, satış teklifi ise bir istektir.

Piyasadaki diğer katılımcılar, piyasa yapıcının teklifini kendi satış fiyatından, yani 5,50 TL'den kaldırma seçeneğine sahiptir. Bu, piyasa yapıcıdan verilen fiyattan satın alabilecekleri anlamına gelir. Ayrıca, teklif fiyatına ulaşabilir veya teklif fiyatı olan 5,00 TL.'den onlara satabilirler.

Piyasa Yapıcının Rolü Nedir?

Bir piyasa yapıcı, yatırımcılara alım satım hizmetleri sunarak ve piyasa likiditesini artırarak menkul kıymetler piyasasında önemli bir rol oynamaktadır. Özellikle, piyasa büyüklüğünün yanı sıra menkul kıymetler için teklifler sağlarlar.

Piyasa Yapıcılar Nasıl Çalışır?

Piyasa yapıcılar, en rekabetçi alış ve satış tekliflerini belirleyerek yatırımcıların ilgisini çekmek için birbirleriyle çalışır ve rekabet ederler. Bazı durumlarda, borsalar belirli menkul kıymetlerde piyasa oluşturmaktan sorumlu olan piyasa yapıcıları (veya uzmanları) belirlemiş olabilir. Uzman süreci, tüm pazarlanabilir işlemlerin zamanında adil bir fiyattan gerçekleştirilmesini sağlamak için vardır.

Piyasa Yapıcılar Neden Önemlidir?

Bir finansal piyasadaki piyasa yapıcıların amacı, likidite sağlayarak piyasanın işlevselliğini korumaktır. Bunu, işlem hacminin işlemlerin sorunsuz bir şekilde yürütülebileceği kadar büyük olmasını sağlayarak yaparlar. Piyasa yapıcıların yokluğunda, menkul kıymetlerini satmak isteyen bir yatırımcı pozisyonlarını kapatamayacaktır. Bunun nedeni, piyasada her zaman kolayca bulunabilen alıcıların olmamasıdır.

Bir tahvil sahibi menkul kıymeti satmak isterse, piyasa yapıcı bunu ondan satın alacaktır. Benzer şekilde, bir yatırımcı belirli bir hisse senedini satın almak isterse , piyasa yapıcılar o şirketin hisselerinin satışa hazır olduğundan emin olacaktır. Bu nedenle, finansal piyasalarda toptancı olarak hareket edilebilecektir.

Piyasa yapıcı nasıl olunur?

Borçlanma Araçları Piyasasında işlem yapan tüm yatırım kuruluşları piyasa yapıcısı olmak için ihraç öncesi veya ihraç sonrası taahhütname imzalayarak başvuruda bulunabilirler. Başvurular Borsa Genel Müdürlüğü tarafından değerlendirilerek karara bağlanır.

Sonuç

Piyasa yapıcılar, yatırım topluluğuna işlem faaliyetlerinin sorunsuz bir şekilde yürütülebileceğine dair güvence sağlar. İster tüzel kişi ister birey olsun, piyasa yapıcılar menkul kıymetler için teklif ve teklifler sunmakla yükümlüdürler; yani piyasalar oluşturmakla yükümlüdürler. Bununla birlikte piyasalar bir miktar likiditeyi koruyabilir ve yatırımcılar alım satım yapmaya devam edebilirler.

Kaynakça

-Borsa İstanbul A.Ş,

-İş Yatırım Yayınları,,

-SPL Eğitim Yayınları,

-TCMB yayınları,

-Bloomberg HT Business Yayınlar,ı

27.11.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.