Hüseyin Ergut
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Lisanslı SPK Uzmanı
smmm.hergut@gmail.com

2024 / III. Geçici Vergi Dönemi İçin Kısa Notlar

176’NOLU SİRKÜ KAPSAMINDA (“Çöz [Bizi] Arapsaçı”)

YAPILMASI GEREKENLER VE DEĞERLENDİRME.

2024/III. Geçici Vergi Döneminde

-Parasal olmayan alınan depozito ve teminatların enflasyon düzeltme farkları depozito geri verildiğinde gelir hesaplarına aktarılmalıdır. Eğer bu düzeltme farkı 2023’takvim yılı düzeltmesinden kaynaklanıyorsa vergiye tabi olmayacak ve beyanname üzerinden diğer indirimler bölümünde gösterilmesi gerekmektedir.

-180 ve 280 peşin ödenmiş giderlerin enflasyon farkları kendisiyle beraber gider hesabına aktarılmalıdır. Bu düzeltme farkları 2023’takvim yılı düzeltmesinden meydana gelmiş ise gider olarak dikkate alınmayıp, KKEG olarak yazılacaktır.

-Enflasyon muhasebesi sonucunda finansman gider kısıtlaması uygulamasında dikkate alınacak bilanço; 01/01/2024’tarih ve VUK’ 176/2024-14 enflasyon düzeltmesi uygulaması18 sayılı gelir idaresi yayımladığı sirküler 01/01/2024’tarihinden itibaren geçici vergi dönemleri dahil hesap dönemleri sonunda enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş bilançolardaki yabancı kaynak ve öz kaynak tutarları üzerinden hesaplamaların yapılması hususu ifade edilmiştir. Bundan dolayıdır ki, enflasyon muhasebesi sonucunda aktif ve pasif kalemlerin yeni değerlerinin bulunması sonucunda öz kaynak-yabancı kaynak karşılaştırılması gerekliliğine dikkat edilmelidir.

-178’yıllara yaygın inşaat enflasyon düzeltme hesabı veya 358’ yıllara yaygın inşaat enflasyon düzeltme hesabında bulunan bakiyeler ayrıca enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.

-263’ araştırma ve geliştirme giderleri hesabında aktifleştirilen harcamaların enflasyon düzeltmesine tabi tutulmasından dolayı oluşan fark tutarları  arge ve tasarım indirimine konu edilemeyecektir.

-Enflasyon düzeltmesi sonrası bilançonun aktifinde izlenen harcamalarına ilişkin düzeltme farkları yatırıma katkı tutarının hesabında dikkate alınmayacak  olup, bu farklar ayrıca indirimli kurumlar vergisi uygulamasına dahil edilmeyecektir.

-Öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farkları düzeltme sonucu oluşan geçmiş yıl zararlarına mahsup edilebilecek veya kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilebilecektir.

-176’nolu sirkülerde stokların düzeltilmesi basit yöntem ile ilgili açıklamalar, enflasyon düzeltmesinin uygulandığı en son geçici vergi dönemi ya da hesap dönemi sonundaki fiyat endeksinin (Yİ-ÜFE) dikkate alınması gerekmektedir. Açıklaması yer almaktadır. Bundan dolayı 2024 2. Geçici vergi döneminde enflasyon düzeltmesi uygulayacak olan mükelleflerin Aralık/2023’ dönemine ait Yİ-ÜFE endeksini kullanacakları belirtilmektedir. (Malumunuz üzere, 2024/ II. geçici vergi dönem beyannameleri verilmiş durumda.)

Yapılmakta Olan Yatırımlarla İlgili Enflasyon Düzeltmesi Sonucu Oluşan Farklar

 7529’sayılı kanunun 11.Maddesiyle Vergi Usul Kanunu’nun 298.maddesinin (A) fıkrasında yapılan değişiklikle; VUK’kapsamındaki muhasebe standartları uyarınca yapılmakta olan yatırımlar hesabında takip edilen tutarların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucunda oluşan ve bu hesabın alt hesabında izlenen düzeltme farkları, bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında gösterilecek ve dönem kazancının tespitinde dikkate alınmayacaktır.

 Özel fon hesabında bulunan bu tutarlar, yatırımın tamamlanarak ilgili iktisadi kıymetin aktifleştirilmesi gereken dönem ile bu dönemi takip eden dört hesap dönemi içinde eşit taksitler halinde dönem kazancının tespitinde dikkate alınacaktır.

Bu bent uyarınca özel fon hesabında izlenen ve dönem kazancının tespitinde dikkate alınmayan tutarlar, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak bu Kanun uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında artırılacaktır.Bu hesaplarda izlenen tutarlara ayrıca enflasyon düzeltmesi uygulanmayacaktır.

Yatırım döneminde veya iktisadi kıymetin aktifleştirilmesinden sonra işin bırakılması veya özel fon hesabında izlenen söz konusu tutarların bir kısmının veya tamamının başka bir hesaba nakledilmesi ya da işletmeden çekilmesi veya sermaye artırımında kullanılması hallerinde, bu bent uyarınca dönem kazancında dikkate alınmayan tutarlar; işin bırakıldığı veya özel fon hesabının kısmen veya tamamen bu bent hükümlerine aykırı şekilde kullanıldığı dönemin kurum kazancının tespitinde dikkate alınacaktır.

Dolayısıyla 2024’takvim yılı hesap dönemi geçici vergi dönemlerinde “258” no.lu yapılmakta olan yatırımlar hesaba ilişkin düzeltme farklarını vergi matrahına ilave edenler, hesap dönemi sonuna kadar kayıtlarını düzeltmek suretiyle düzeltme farklarını özel fon hesabına almalıdır.

İhracat, Üretim ve Genel Orana Tabii Matrahların Enflasyon Düzeltmesi Kar veya Zararı

Kurumlar Vergisi Tebliği ile 176’nolu VUK sirküleri arasında da bir çelişki olduğunu düşünmekteyim.

Uygulama usul ve esasları belirleyen Kurumlar Vergisi Genel Tebliği (Seri No: 1)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Seri No: 20)  14/05/2022’tarihli ve 31835’sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmişti.Tebliğde,  %20 ve %24 oranında kurumlar vergisi tabi matrah kısımları bulunurken öncelikle ihracat faaliyetinden elde edilen kazancın ticari bilanço karı içerisindeki payı bulunacak ve bu pay vergi matrahı ile çarpılmak suretiyle % 20’vergiye tabi matrah kısmı da, benzer şekilde üretim faaliyetinden elde edilen kazancın ticari bilanço karı içerisindeki payı bulunup bu pay vergi matrahı ile çarpılmak suretiyle %24 oranında vergiye tabi matrah kısmı tespit edilecektir.

176’nolu VUK’ sirküleri ihracat ve üretim faaliyetlerinin yanı sıra, %25 oranının uygulanacağı kazançları da bulunan mükelleflerin; maliyet, hasılat gibi unsurları dikkate alarak uygun bir dağıtım anahtarı kullanmaları ve enflasyon düzeltmesi sonucunda oluşan kar ya da zararlarına uygulayacakları kurumlar vergisi oranını tespit etmelerini öngörmüştür. Buradaki sorun, enflasyon düzeltmesi karı veya zararına doğrudan bir vergi oranı uygulanması nasıl olabilecektir. Bu hesaplama pratikte mümkün görünmemektedir.

Sonuç ve Değerlendirme

176’nolu VUK’ sirkülerinin basit ortalama düzeltme katsayısına ilişkin değerlendirmesi;

-555’nolu VUK’ tebliğinde yer verilen dönem ortalama düzeltme katsayısının hesabında enflasyon düzeltmesi uygulanıp uygulanmadığından bağımsız olarak bir önceki geçici vergi döneminin sonundaki fiyat endeksinin dikkate alınacağı düzenlemesine, 

-31.12.2023’tarihinde yapılacak düzeltme işleminde dönem ortalama düzeltme katsayısının belirlenmesinde, enflasyon düzeltmesi uygulanmamış olan III. geçici vergilendirme dönemi Yİ-ÜFE’nin dikkate alındığı formüle,  

-31.12.2024’tarihli bilançoda yer alan stokların düzeltilmesinde kullanılacak düzeltme katsayısının hesabında, bir önceki geçici vergi döneminin sonundaki (Eylül 2024)Yİ-ÜFE’nin dikkate alındığı formüle aykırılık oluşturmaktadır. Ayrıca 338’nolu VUK’ tebliğindeki detayları ile verilen örneğe de aykırıdır. 

Sonuç olarak, 176’nolu VUK’ sirkülerinde basit ortalama yöntemine ilişkin verilen görüş, aynı tanım ve formüle yer verilen 555’nolu ve 338’nolu VUK’ tebliğlerine aykırılık teşkil ettiğinden, 2024 /II. geçici vergilendirme döneminde basit ortalama hesabında ilk geçici vergi dönem sonundaki fiyat endeksinin Mart / 2024 (Yİ-ÜFE) dikkate alınması gerekliliği açıktır. 

Hukuk normlar hiyerarşisi gereği; tebliğ sirküden önce gelir. Bir sitemimizi de dile getirmek isterim. Meslek camiası bilindiği üzere kamu hizmeti görmektedir. Otorite ile Vatandaş ve ticari hayat arasında bir köprü görevindedir. Vergisel durumları ve ticari hayatı ilgilendiren hususlarda yapılacak düzenlemeler öncesi meslek camiasının ilgili kurum ve kurullarının müzakere, istişare kültürünü önceleyerek bu düzenleme çalışmalarında bulunulmasının sağlanması ve birlikte değerlendirmeler, çalışmalar yürütülerek belirlemeler yapılması hem kamuoyu, hem ülkemiz hem de, ticari hayatın işlerliği için önemli ve gerekli olduğunu düşünmekteyim. Tüm meslektaşlarımıza üstün başarılar ve kolaylıklar dilerim.

Kaynakça:

-7529’Sayılı Kanun

-338’ nolu  VUK Tebliği,  

-555’ nolu VUK  Tebliği,

-KV Genel Tebliğ (Seri No.20)

-176’nolu VUK Sirküleri, 

12.11.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.