Hüseyin Ergut
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Lisanslı SPK Uzmanı
smmm.hergut@gmail.com

Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası - VII

Değerli okurlar;

Sermaye piyasalarında VİOP (Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası) tanımaya ve uygulamalarına devam ediyoruz.

58-Opsiyon Vadesi Nedir?

Vadeli işlem sözleşmelerinde olduğu gibi, opsiyon sözleşmelerinin de geçerli olduğu bir süre vardır.Opsiyonun vadesi, opsiyon alıcısının alma ya da satma hakkının; satıcısının ise satma ya da alma yükümlülüğünün hangi tarihe kadra geçerli olduğunu gösterir.

59-Opsiyon Sözleşme Kodları Ne İfade Etmektedir?

Sözleşme kodları sistemde tanımlanmış olan sözleşmelerin asgari unsurlarını en özet haliyle sunulması amacı ile oluşturulmuştur.Opsiyon sözleşmelerinde sözleşme kodu; sözleşme türü,dayanak varlık kodu,mini sözleşme bilgisi kodu,opsiyon tipi,vade tarihi, C/P ve kullanım fiyatı bilgilerini içerecek şekilde oluşturulmuştur.

Örnek bir opsiyon sözleşme kodu:

60-Opsiyon primi(Option Premium) Nedir.?

Opsiyon terminolojisinde prim, opsiyonun fiyatını temsil eder.Opsiyonlar alınıp satılırken,alıcı sahip olacağı hak için satıcıya bir prim öder.Söz konusu prim alıcı için maliyet oluştururken satıcıya bir gelir teşkil eder.

61-Opsiyon Primi Bileşenleri Nelerdir.?

Piyasa tarafından belirlenen opsiyon primi ,iki nana bileşenden oluşur;

Opsiyon Primi Fiyatı=İçsel Değer +Zaman Değeri

 

 İçsel Değer                                                   Zaman Değeri

 

Opsiyonun Kullanılması                                                                 Opsiyonun toplam değeri

durumunda elde edilecek                                                              (prim) ile içsel değeri arasındaki

kazançtır.                                                                                       

Dayanak varlığın spot piyasa fiyatı ile                                      farktır.Opsiyonu alan kişinin

opsiyonun kullanım fiyatı arasındaki                                         dayanak varlığın fiyatındaki

farka eşittir.                                                                                belirsizlik için belirlediği

                                                                                                      fiyattır.

*Dayanak varlık spot piyasa fiyatı 10TL. Olan pay üzerine yazılı 9,5TL kullanım fiyatlı bir alım opsiyon sözleşmesine yatırımcının 0,8TL.prim ödediği varsayımı altında, 0,8TL.’lik primin 0,5TL’lik (10-9,5) kısmı opsiyonun içsel değeri, geri kalan 0,3TL’lik (0,8-0,5) kısmı ise opsiyonun zaman değeridir.*

62-Ali Değerli(Karda) Opsiyon(in the money option)Nedir.?

Alım opsiyonuna sahip yatırımcı, piyasa fiyatlarının yükseldiği durumda kazanç elde eder.

Alım opsiyonu sözleşmesinin kullanım fiyatı,opsiyona konu olan dayanak varlık fiyatından düşükse, bu opsiyon asli değerli opsiyondur.

Çünkü opsiyon alıcısı opsiyonu kullanmak istediğinde dayanak varlığı piyasa fiyatından daha düşük fiyata alma hakkına sahiptir.Satın opsiyonuna sahip yatırımcı,piyasa fiyatlarının düştüğü durumda kazanç sağlar.Satım opsiyonu sözleşmesinin kullanım fiyatı,opsiyona konu dayanak varlık fiyatından yüksekse bu opsiyon asli değerli opsiyondur.Çünkü opsiyonnun alıcısı opsiyonu kullanmak istediğinde dayanak varlık piyasa fiyatından daha yüksek fiyattan satma hakkına sahiptir.

63-Başa Baş Opsiyon (at-the-money-option) Nedir.?

Alım ve satım opsiyon sözleşmelerinin kullanım fiyatları, opsiyona konu dayanak varlık fiyatına eşitse, bu opsiyonlar başa baş opsiyondur.Çünkü opsiyonun alıcısı opsiyonu kullanmak istediğinde dayanak varlığı ancak piyasa fiyatından alabilir veya satabilir.

64-Asli Değersiz (zararda) Opsiyon (out-of-the-money-option)Nedir?

Alım opsiyon sözleşmesinin kullanım fiyatı, opsiyona konu olan dayanak varlık fiyatından yüksekse, bu opsiyon asli değersiz opsiyondur.Çünkü opsiyonun alıcısı opsiyonu kullanmak istediğinde dayanak varlığı piyasa fiyatının üstünden alma hakkına sahiptir.

Böyle bir durum opsiyon alıcısına bir yarar sağlamayacağından bu opsiyonu kullanmanın doğru tarafı yoktur.Bu da alıcının elindeki opsiyonu değersiz kılar.Opsiyonun vadesine kadar olan bir zamanda opsiyon asli değersiz olsa bile, zaman değeri nedeniyle opsiyonun bir primi(bedeli)olabilir.

Satım opsiyon sözleşmesinin kullanım fiyatı, opsiyona konu olan dayanak varlık fiyatından düşükse, bu opsiyon asli değersiz opsiyondur.Çünkü ops,iyonun alıcısı opsiyonu kullanmak istediğinde dayanak varlığı piyasa fiyatının altından satma hakkına sahiptir.Böyle bir durum da opsiyon alıcısına bir yarar sağlamayacağından bu opsiyonu kullanmanın herhangi bir doğru yanı yoktur.Bu da alıcının elindeki opsiyonu değersiz kılacaktır.

65-Opsiyon Sözleşmesinde Teminatlandırma Nasıldır.?

Opsiyon satın alan yatırımcının opsiyonu alırken herhangi bir teminat yatırma zorunluluğu yoktur.Opsiyonu

satın alan yatırımcı opsiyon primini öder ve satın alır. Ancak opsiyon satan yatırımcılar, takas kurumunun belirlediği bir tutarı teminat olarak yatırmak zorundadır.Opsiyon satan yatırımcının teminat yatırma zorunluluğunun nedeni, opsiyon satan yatırımcıların kar potansiyeli sınırlıyken (tahsil edilen prim kadar) zarar potansiyeli alım opsiyonu satışında sınırsız, satım opsiyonu satışında ise kullanım fiyatının sıfır(0) ile arasındaki fark kadar olmasıdır.

66-Uzun Opsiyonlu Alım Opsiyonunda kar/zarar nasıl oluşur.?

 

Alım opsiyonu alan bir yatırımcının bu haktan ekonomik bir avantaj elde edbilmesi için opsiyonun kullanım fiyatı ile opsiyona konu olan dayanak varlık fiyatı arasındaki farkın, opsiyonu satın almak için ödenen primden daha fazla olması gerekmektedir.

                                               Prim <Dayanak Varlık Fiyatı-Kullanım Fiyatı

 

Diğer bir deyişle;                                       Ödenen Prim<Asli Değer

 

Örnek; 92.000 kullanım fiyatlı 1 adet BIST 30 Endeks Alım Opsiyonu alınır.

XU030: 97,31; Long Call 92,00 Prim 6,84

Piyasa Beklentisi: Yükseliş,

Risk: Sınırlı(Prim)

Kar:Sınırsız

Oynaklığın Artması: Pozisyonu destekler.

Zaman Erimesi:(Aşımı): Pozisyonun değerini düşürür.

Başabaş Noktası:Kullanım Fiyatı+Ödenen Prim Tutarı

Alım opsiyonunda uzun pozisyon alan yatırımcı dayanak varlığın piyasa fiyatı opsiyonun kullanım fiyatından(92) daha yukarılara çıktığında opsiyonu kullanır. Fiyatlar ,98,84 (kullanım fiyatı+prim)  seviyesine geldiğinde ödenen prim kadar bir kazanç sağlanmış olur. Fiyatların daha da yükselmesiyle yatırımcı kara geçmeye başlar..Beklenenin aksine fiyatlar düşerse yatırımcı opsiyonu kullanmayacak ve ödediği prim tutarında (6,84) sınırlı miktarda zarar edecektir.

Sermaye piyasalarında, VİOP (Vadeli işlem ve opsiyon Borsası)’nı tanımaya ve uygulama süreçlerine devam edeceğiz….

Faydalı olması dileğiyle,

Kaynaklar;

Spk,

Sermaye Piyasası Lisanslama Sicil Eğt.Kuruluşu A.Ş.

Borsa İstanbul,

Takasbank,

Merkezi Kayıt Kuruluşu

11.01.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.