Hüsamettin Nursoy
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
hnursoy@gmail.com

Asgari Geçim İndiriminin 5084 Sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki İle İlgili Kanuna Göre Uygulanan Gelir Vergisi Teşvikine Etkisi

Asgari Geçim İndirimi:

Bilindiği üzere 04.04.2007 tarih ve 26483 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 5615 sayılı Kanunla, uzun süredir yürürlükte olan ve mükellefin kendisi, eşi ve çocukları ile ilgili eğitim, sağlık, gıda, giyim ve ikamet edilen konuta ilişkin kira harcama belgelerinin toplanması suretiyle vergi iadesi alınması uygulamasına son verilmiş, 01.01.2008 tarihinde uygulanmak üzere de, gerçek ücretlerin vergilendirilmesinde      “ Asgari Geçim İndirimi” olarak ifade edilen bir sistem getirilmiş bulunmaktadır. 

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununa eklenen 32. madde hükmüne göre asgarî geçim indirimi;

ücretleri gerçek usulde vergilendirilen hizmet erbabının elde ettiği ücret gelirinden, takvim yılı başında belirlenen ve sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgari ücretin brüt tutarına ;

- Mükellefin kendisi için % 50 ‘si,
- Çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eşi için % 10’u,
- Çocukların her biri için ayrı ayrı olmak üzere ilk iki çocuk için % 7,5’i,
- ve Diğer çocuklar için % 5’i olmak üzere,

ücretlinin medeni hal ve aile durumu dikkate alınarak hesaplanan indirim oranlarının uygulanmasıyla bulunacak matrahın, Gelir Vergisi Kanunu’nun 103 üncü maddesindeki gelir vergisi tarifesinin birinci gelir dilimine uygulanan oranla çarpılmasıyla elde edilecek tutarın, hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilmesi yoluyla bulunacaktır.  

Örneğin evli ve eşi çalışmayan dört çocuk sahibi bir ücretlinin yararlanabileceği asgari geçim indirimi; 

     Mükellefin kendisi için asgari ücretin yüzde 50’si,

     Eşi için yüzde 10’u

     İlk iki çocuğundan her biri için yüzde 7,5 olmak üzere % 15

     Ve diğer iki çocuk için de her biri % 5’ ten % 10  

olmak üzere toplam asgari ücretin yüzde (50+10+7,5x2+5x2) = 85’i olarak hesaplanacaktır.  

Bulunan bu oranla, ilgili yılın takvim yılı başında belirlenen asgari ücret tutarının çarpılması ve bulunan rakamın da % 15 vergi oranı ile çarpılması suretiyle elde edilecek tutarın, aynı ücretlinin ücreti üzerinden hesaplanacak Gelir Vergisi’nden indirilmesiyle, mahsup işlemi daha doğrusu asgari geçim indirimi uygulaması gerçekleştirilmiş olacaktır. 

Asgari geçim indiriminin yıllık tutarı, her ücretli için asgarî ücret üzerinden hesaplanan yıllık vergi tutarını aşamayacak ve ilgili takvim yılı içerisinde asgari ücrette meydana gelen değişiklikler asgari geçim indirimi uygulamasında dikkate alınmayacaktır. 

Sosyal güvenlik destek primi ödemek suretiyle çalışanlar da (çalışan emekliler) asgari geçim indiriminden faydalanacaktır.  

Yapılan düzenlemeye göre, asgari geçim indiriminde mükellefin eşi için % 10’luk indirim oranı uygulanması, iki şartın birlikte bulunmasına bağlanmıştır. Bunlardan birincisi eşin çalışmıyor olması, ikincisi ise herhangi bir gelirinin bulunmamasıdır. 

Buna göre, eşin çalışmıyor olması ve ayrıca herhangi bir gelirinin bulunmaması durumlarında, eşe ilişkin asgari geçim indirim oranı dikkate alınacak, Her iki şartın birlikte oluşmadığı durumlarda ise, eşe ait % 10 ‘luk oran, asgari geçim indirimi hesaplamasında dikkate alınmayacaktır. 

Asgari Geçim İndiriminin 5084 Sayılı Yatırımların Ve İstihdamın Teşviki İle İlgili Kanuna Göre Uygulanan Gelir Vergisi Teşvikine Etkisi: 

Hatırlanacağı gibi 18.05.2005 tarih ve 25819 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 5350 sayılı Kanun ile 5084 sayılı yatırımların ve istihdamın teşviki ile ilgili Kanunda değişiklikler yapılmış ve 01.04.2005 tarihi itibariyle, teşvik kapsamında bulunan 36 il e (Adıyaman, Afyon, Ağrı, Aksaray, Amasya, Ardahan, Batman, Bartın, Bayburt, Bingöl, Bitlis, Çankırı, Diyarbakır, Düzce, Erzincan, Erzurum, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Iğdır, Kars, Kırşehir, Malatya, Mardin, Muş, Ordu, Osmaniye, Siirt, Sinop, Sivas, Şanlıurfa, Şırnak, Tokat, Uşak, Van ve Yozgat),  13 il daha (Artvin, Çorum, Elazığ, Kastamonu, Kütahya, Kahramanmaraş, Nevşehir, Niğde, Rize, Trabzon, Tunceli, Karaman, Kilis) ilave edilerek teşvik kapsamı genişletilmiştir. 

Yine aynı Kanunla yapılan bir değişiklikle teşvik uygulamasından azami yararlanma süresi yeniden düzenlenmiş, Kanun kapsamındaki illerde gerek yeni faaliyete başlayan, gerekse eskiden beri faaliyette bulunan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, asgari otuz işçi çalıştırmaları şartı getirilerek, teşvik uygulaması kapsamında değerlendirilecek işçi sayısı da artırılmıştır. 

30 Aralık 2006 tarihinde yayımlanan 5568 sayılı Kanunla da, 5084 sayılı Kanunda yer alan Gelir vergisi stopajı teşviki, Sigorta primi işveren paylarındaki teşvik ve Enerji desteği gibi sözkonusu Kanunla sağlanan destek ve teşviklerden yararlanma süresi; bu maddelerde belirtilen sürelere bakılmaksızın Kanun kapsamına giren illerdeki yeni yatırımlardan; 31.12.2007 tarihine kadar tamamlananlar için 5 yıl, 31.12.2008 tarihine kadar tamamlananlar için 4 yıl, 31.12.2009 tarihine kadar tamamlananlar için 3 yıl olarak yeniden tespit edilmiştir.

 

       04 Nisan 2007 tarih ve 26483 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 5615 sayılı Kanunla  5084 sayılı Kanuna eklenen geçici madde ile de;

 

      Gelir vergisi stopajı teşviki, Sigorta primi işveren paylarındaki teşvik ile Enerji desteği teşviklerinden yararlanacak il’lere 04.04.2007 tarihinden itibaren 5 yıl süreyle, 5084 sayılı kanundaki şartları taşımaları kaydıyla Gökçeada ve Bozcaada’daki işletmeler de dahil edilmiştir.

 

         5615 Sayılı Kanunun 01 Mayıs 2007 tarihi itibariyle yürürlüğe giren 24. maddesiyle; Ge­lir ve kurum­lar ver­gi­si mü­kel­lef­le­ri­nin Gelir vergisi stopajı teşviki, Sigorta primi işveren paylarındaki teşvik ve Enerji desteği teşviklerinden yararlanabilmeleri için aranan asgari otuz işçi çalıştırmaları şartı, asgari on işçi çalıştırma olarak değiştirilirken, 01 Nisan 2005 ta­ri­hin­den ön­ce işe başla­mış olan ge­lir ve kurum­lar ver­gi­si mü­kel­lef­le­ri­ için aranan  “01 Ocak 2005 tarihinden önce ilgili idareye vermiş oldukları en son aylık prim ve hizmet belgelerindeki işçi sayısını en az yüzde 20 oranında artırmaları ve çalıştırılan toplam işçi sayısının asgari otuz kişiye ulaşması” şartından vazgeçilmiştir.

 

Bu değişiklikle, 01 Nisan 2005 tarihinden önce işe başlamış olan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, asgarî on işçi çalıştırıyor olmaları halinde; gelir vergisi stopajı, Sigorta primi işveren paylarındaki teşvik ve Enerji desteği teşviklerinden yararlanabilmeleri hükme bağlanmıştır.  

5084 Sayılı Kanun’un 3. madde hükmüne göre, Gelir vergisi stopajı teşvikinde, gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin en az on işçi çalıştırıyor olmaları halinde, bu iş yerlerinde çalıştırdıkları işçilerin ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinin; organize sanayi veya endüstri bölgelerinde kurulu iş yerleri için tamamı, diğer yerlerdeki iş yerleri için % 80’i, verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden terkin edilmektedir. Terkin edilen tutarın, işçi sayısı ile asgari ücret üzerinden ödenmesi gereken gelir vergisinin çarpımı sonucu bulunacak değer üzerinden yukarıda belirtilen oranlara göre belirlenen tutarı aşmaması gerekmektedir. 

01.01.2008 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanacak olan asgari geçim indirimi uygulamasında, ilgili yılın takvim yılı başında belirlenen asgari ücret tutarının, ücretlinin medeni hal ve aile durumu dikkate alınarak hesaplanan indirim oranıyla çarpılması ve bulunacak rakamın da % 15 vergi oranı ile çarpılması suretiyle elde edilecek tutarın, aynı ücretlinin ücreti üzerinden hesaplanacak gelir vergisinden indirilmesiyle yapılacak mahsup işlemi, asgari ücreti büyük ölçüde vergi dışı bırakmış, (Evli eş geliri olmayan 4 çocuklu olan çalışanlarda tamamı) sonuç olarak 5084 sayılı Kanun kapsamındaki il ve ilçelerde bulunan işyerleri için, teşvik oranı uygulanacak gelir vergisinin azalması veya tamamen sıfırlanması sebebiyle bu işyerleri için gelir vergisi teşvikinin ortadan kalkması, bir anlamda bu iş yerleri için verilen teşvikin geri alınması sonucunu doğurmuştur. 

Asgari geçim indirimi uygulamasıyla vergiden mahsup edilen kısım, net ücretlere ilave edileceğinden, asgari geçim indirimi, teşvik kapsamı kapsamında bulunmayan işyerleri için herhangi bir ek yük getirmezken (vergiden mahsup edilen tutar net ücretlere ilave edildiğinden ödenecek vergide azalma kadar net ücretlere ilave olmaktadır) teşvik kapsamındaki bölgelerin organize sanayi veya endüstri bölgelerinde kurulu iş yerleri için % 100’ü, diğer yerlerdeki iş yerleri için % 80’i oranında muhtasar beyanname üzerinden ödenecek vergiden yapılan terkin çok az yada hiç olmamakta buna karşılık net ücretlerde asgari geçim indirimi uygulamasından kaynaklanan tutar kadar artış olmaktadır. Bu durumda Asgari geçim indiriminden kaynaklanan artış tutarı kadar, teşvik kapsamında bulunan işyerlerinde ek maliyet oluşmaktadır. (teşvik sebebiyle terkin edilen, ödenmeyen vergi, net ücretlere ilave edildiğinden terkin edilerek ödenmeyen vergi, asgari geçim indirimi olarak net ücretlere ilave edilerek çalışana ödenecektir.) 

Örneklerle açıklamak gerekirse, 

Örnek 1 ve Örnek 2’ nin incelenmesinde görüleceği üzere;  

01.01.2008-30.06.2008 Dönemi için tespit edilmiş olan 608,40 YTL asgari ücrete göre, normal bir işçinin işverene maliyeti 739,21 YTL iken, aynı asgari ücrete asgari geçim indirimi uygulanması ile sözkonusu çalışanın işverene maliyeti yine 739,21 YTL. olmaktadır. Görüldüğü üzere 01.01.2008 tarihi itibariyle uygulanacak olan asgari geçim indirimi işverene ek bir yük getirmemiş işverenin ödeyeceği gelir vergisindeki azalma kadar çalışana ödeyeceği net ücrette artış olmuştur. 

Örnek 3 ve Örnek 4’ ün incelenmesinde görüleceği üzere;  

01.01.2008-30.06.2008 Dönemi için tespit edilmiş olan 608,40 YTL asgari ücrete göre, 5084 Sayılı Kanun Kapsamında Organize Sanayi ve Endüstri Bölgeleri Dışındaki Diğer Yerlerde Çalışanlar için yapılan asgari ücret tahakkukunda bir işçinin işverene maliyeti 582,24 YTL iken, aynı asgari ücrete asgari geçim indirimi uygulanması ile sözkonusu çalışanın işverene maliyeti 644,30 YTL. olmaktadır. Asgari geçim indirimi sebebiyle işverene 62,06 YTL ek maliyet yükü ortaya çıkmıştır. 

Keza Örnek 5 ve Örnek 6’ ün incelenmesinde görüleceği üzere;  

01.01.2008-30.06.2008 Dönemi için tespit edilmiş olan 608,40 YTL asgari ücrete göre 5084 Sayılı Kanun Kapsamında Organize Sanayi ve Endüstri Bölgelerinde Çalışanlar için yapılan asgari ücret tahakkukunda bir işçinin işverene maliyeti 543,00 YTL iken, aynı asgari ücrete asgari geçim indirimi uygulanması ile sözkonusu çalışanın işverene maliyeti 620,57 YTL. olmaktadır. Asgari geçim indirimi sebebiyle işverene 77,57 YTL ek maliyet yükü ortaya çıkmıştır. 

Örnek 3 ve Örnek 4’ ila Örnek 5 ve Örnek 6 nın incelenmesinde görüleceği üzere görünüşte muhtasar beyannamede ödenecek verginin çıkmaması veya az çıkması işyerleri açısından olumlu gibi görünse de çalıştırılan işçi maliyeti açısından işveren aleyhine bir fark oluşmaktadır.  

Sonuç olarak, 06.02.2004 tarih ve 25365 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak 01.04.2005 tarihi itibariyle yürürlüğe giren 5084 sayılı yatırımların ve istihdamın teşviki ile ilgili uygulamalar zaman içerisinde, bölge, süre ve uygulama şartları bakımından kapsamı genişletilirken, asgari geçim indirimi uygulaması ile meydana gelen işçilik maliyeti artışıyla da gelir vergisi yönüyle teşvikte bir daralma sözkonusu olacaktır.

Örnek:1- Normal Asgari Ücret Tahakkuku
A	ASGARİ ÜCRET		608,40
B	SSK İŞÇİ PAYI	(A * % 14)	-85,18
C	İŞSİZLİK SİGORTASI İŞÇİ İŞÇİ PAYI	(A * % 1)	-6,08
D	GELİR VERGİSİ MATRAHI	(A-(B+C))	517,14
E	ÖDENECEK GELİR VERGİSİ	(D * % 15)	-77,57
F	ÖDENECEK DAMGA VERGİSİ	(A * % 06)	-3,65
G	KESİNTİLER TOPLAMI	(B+C+E+F)	-172,48
H	NET ÜCRET TUTARI	(A-G)	435,92
J	SSK İŞVEREN PAYI	(A * % 19,5)	118,64
K	İŞSİZLİK İŞVEREN PAYI	(A * % 2)	12,17
L	TOPLAM MALİYET	(A+J+K)	739,21
Örnek:2- Asgari Geçim İndirimi Uygulanan Asgari Ücret Tahakkuku ( 2 Evli eş geliri olmayan 4 çocuklu)
A	ASGARİ ÜCRET		608,40
B	SSK İŞÇİ PAYI	(A * % 14)	-85,18
C	İŞSİZLİK SİGORTASI İŞÇİ İŞÇİ PAYI	(A * % 1)	-6,08
D	GELİR VERGİSİ MATRAHI	(A-(B+C))	517,14
E	GELİR VERGİSİ	(D * % 15)	-77,57
F	ÖDENECEK DAMGA VERGİSİ	(A * % 06)	-3,65
G	KESİNTİLER TOPLAMI	(B+C+E+F)	-172,48
H	NET ÜCRET TUTARI	(A-G)	435,92
J	ASGARİ GEÇİM İNDİRİMİ                                                    (EVLİ 4 COCUKLU EŞ GELİRİ OLMAYAN)	(A*0,85*0,15)	77,57
K	ASGARİ GEÇİM İNDİRİMİ DAHİL NET ÜCRET	(H+J)	513,49
L	ÖDENECEK GELİR VERGİSİ	(E-J)	0,00
M	SSK İŞVEREN PAYI	(A * % 19,5)	118,64
N	İŞSİZLİK İŞVEREN PAYI	(A * % 2)	12,17
P	TOPLAM MALİYET	(A+M+N)	739,21
	Örnek: 3- 5084 Sayılı Kanun Kapsamında Organize Sanayi ve Endüstri Bölgeleri
	Dışındaki Diğer Yerlerde Çalışanlar için yapılan Asgari Ücret Tahakkuku
A	ASGARİ ÜCRET		608,40
B	SSK İŞÇİ PAYI	(A * % 14)	-85,18
C	İŞSİZLİK SİGORTASI İŞÇİ İŞÇİ PAYI	(A * % 1)	-6,08
D	GELİR VERGİSİ MATRAHI	(A-(B+C))	517,14
E	GELİR VERGİSİ	(D * % 15)	-77,57
F	ÖDENECEK DAMGA VERGİSİ	(A * % 06)	-3,65
G	KESİNTİLER TOPLAMI	(B+C+E+F)	-172,48
H	NET ÜCRET TUTARI	(A-G)	435,92
J	SSK İŞVEREN PAYI	(A * % 19,5)	118,64
K	İŞSİZLİK İŞVEREN PAYI	(A * % 2)	12,17
L	TOPLAM MALİYET	(A+J+K)	739,21
M	SSK İŞVEREN PAYI TEŞVİKİ	(J*0,80)	-94,91
N	GELİR VERGİSİ TEŞVİKİ	(E*0,80)	-62,06
P	ÖDENECEK GELİR VERGİSİ	(E-N)	-15,51
R	TEŞVİK SONRASI MALİYET	(L-(M+N))	582,24
	Örnek: 4- 5084 Sayılı Kanun Kapsamında Organize Sanayi ve Endüstri Bölgeleri
	Dışındaki Diğer Yerlerde Çalışanlar için
	Asgari Geçim İndirimi Uygulanan Asgari Ücret Tahakkuku ( 2 Evli eş geliri olmayan 4 çocuklu)
A	ASGARİ ÜCRET		608,40
B	SSK İŞÇİ PAYI	(A * % 14)	-85,18
C	İŞSİZLİK SİGORTASI İŞÇİ İŞÇİ PAYI	(A * % 1)	-6,08
D	GELİR VERGİSİ MATRAHI	(A-(B+C))	517,14
E	GELİR VERGİSİ	(D * % 15)	-77,57
F	ÖDENECEK DAMGA VERGİSİ	(A * % 06)	-3,65
G	KESİNTİLER TOPLAMI	(B+C+E+F)	-172,48
H	NET ÜCRET TUTARI	(A-G)	435,92
J	ASGARİ GEÇİM İNDİRİMİ                                                    (EVLİ 4 COCUKLU EŞ GELİRİ OLMAYAN)	(A*0,85*0,15)	77,57
K	ASGARİ GEÇİM İNDİRİMİ DAHİL NET ÜCRET	(H+J)	513,49
L	SSK İŞVEREN PAYI	(A * % 19,5)	118,64
M	İŞSİZLİK İŞVEREN PAYI	(A * % 2)	12,17
N	TOPLAM MALİYET	(A+L+M)	739,21
P	ÖDENECEK GELİR VERGİSİ	(E-J)	0,00
R	SSK İŞVEREN PAYI TEŞVİKİ	(L*0,80)	-94,91
S	GELİR VERGİSİ TEŞVİKİ	(P*0,80)	0,00
T	TEŞVİK SONRASI MALİYET (Diğer Bölgeler)		644,30
	Örnek: 5- 5084 Sayılı Kanun Kapsamında Organize Sanayi ve Endüstri Bölgelerinde
	Çalışanlar için yapılan Asgari Ücret Tahakkuku
A	ASGARİ ÜCRET		608,40
B	SSK İŞÇİ PAYI	(A * % 14)	-85,18
C	İŞSİZLİK SİGORTASI İŞÇİ İŞÇİ PAYI	(A * % 1)	-6,08
D	GELİR VERGİSİ MATRAHI	(A-(B+C))	517,14
E	GELİR VERGİSİ	(D * % 15)	-77,57
F	ÖDENECEK DAMGA VERGİSİ	(A * % 06)	-3,65
G	KESİNTİLER TOPLAMI	(B+C+E+F)	-172,48
H	NET ÜCRET TUTARI	(A-G)	435,92
J	SSK İŞVEREN PAYI	(A * % 19,5)	118,64
K	İŞSİZLİK İŞVEREN PAYI	(A * % 2)	12,17
L	TOPLAM MALİYET	(A+J+K)	739,21
M	SSK İŞVEREN PAYI TEŞVİKİ	(J*1,00)	-118,64
N	GELİR VERGİSİ TEŞVİKİ	(E*1,00)	-77,57
P	ÖDENECEK GELİR VERGİSİ	(E-N)	0,00
R	TEŞVİK SONRASI MALİYET	(L-(M+N))	543,00
	Örnek:6- 5084 Sayılı Kanun Kapsamında Organize Sanayi ve Endüstri Bölgelerinde
	Çalışanlar için
	Asgari Geçim İndirimi Uygulanan Asgari Ücret Tahakkuku ( 2 Evli eş geliri olmayan 4 çocuklu)
A	ASGARİ ÜCRET		608,40
B	SSK İŞÇİ PAYI	(A * % 14)	-85,18
C	İŞSİZLİK SİGORTASI İŞÇİ İŞÇİ PAYI	(A * % 1)	-6,08
D	GELİR VERGİSİ MATRAHI	(A-(B+C))	517,14
E	GELİR VERGİSİ	(D * % 15)	-77,57
F	ÖDENECEK DAMGA VERGİSİ	(A * % 06)	-3,65
G	KESİNTİLER TOPLAMI	(B+C+E+F)	-172,48
H	NET ÜCRET TUTARI	(A-G)	435,92
J	ASGARİ GEÇİM İNDİRİMİ                                                    (EVLİ 4 COCUKLU EŞ GELİRİ OLMAYAN)	(A*0,85*0,15)	77,57
K	ASGARİ GEÇİM İNDİRİMİ DAHİL NET ÜCRET	(H+J)	513,49
L	SSK İŞVEREN PAYI	(A * % 19,5)	118,64
M	İŞSİZLİK İŞVEREN PAYI	(A * % 2)	12,17
N	TOPLAM MALİYET	(A+L+M)	739,21
P	ÖDENECEK GELİR VERGİSİ	(E-J)	0,00
R	SSK İŞVEREN PAYI TEŞVİKİ	(L*1,00)	-118,64
S	GELİR VERGİSİ TEŞVİKİ	(P*1,00)	0,00
T	TEŞVİK SONRASI MALİYET (Diğer Bölgeler)		620,57

 

(*) Hesaplamalar ;

a) 01.01.2008-30.06.2008 döneminde yürürlükte olan 608,40 YTL/Ay Asgari ücret

b) Evli, çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eşi ve 4 çocuğu bulunan bir çalışanın durumu dikkate alınarak yapılmıştır.

21.01.2008

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.