Hülya Maç
İK Direktörü

Stopaj ve SGK Primi Avantajı Sağlayan Çocuk Zammı Şeklindeki Ücret Unsuru

ÖZET:

Personele verilen ücret unsurlarından bazıları,

• Ücret stopajından ve/veya
• SGK priminden ve/veya
• Damga vergisi kesintisinden

İstisna edilmiş olduğu için, bordroda bu özellikli ücret unsurlarına yer verilmesi, kesinti maliyetleri açısından avantaj sağlar.

Bu avantajlı ücret unsurlarında biri de çocuklu personele verilen çocuk zamlarıdır.

Çocuk zammı,

• Ücret stopajı açısından ve
• SGK primi açısından

farklı hüküm ve ölçülere göre uygulanır.

Aşağıdaki bölümlerde gelir vergisi ve SGK açısından  çocuk zammı uygulanmasına ilişkin limit ve kurallardan bahsederken daha iyi anlaşılması açısından bir örnek ile açıklayacağım.

Sadece SGK açısından avantaj sağlayan ve 2022 yılı aylık yasal haddi 500,40 TL  olan eş ile ilgili aile zammı (5510 sayılı Kanun Md. 80/b) ise farklı bir imkan olup bu yazımızın konusu dışındadır. 

ANAHTAR KELİMELER:

Çocuk zammı, GVK 25/4, 5510 sayılı Kanun 80/b, ücret stopajı, SGK işçi payı, SGK işveren payı, çocuk tanımı,  657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 202 nci maddesi, asgari ücret.

1. ÜCRET STOPAJINDAN MÜSTESNA ÇOCUK ZAMMI:

1.1. Kanun Hükmü:

GVK’nun 25/4  üncü maddesi şöyledir;

“HİZMET ERBABINA ÖDENEN ÇOCUK ZAMLARI (bu zamlar Devletçe verilen miktarları aştığı taktirde fazlası vergiye tabi tutulur)”

Görüldüğü gibi çocuk zammı isimli bu istisna, Devletçe verilen çocuk zammı tutarı ile sınırlıdır.

​​​​​​​1.2. Gelir Vergisi İstisnası Açısından Çocuk Zammı Tutarının Tespit Şekli:

Ne tutarda çocuk zammının ücret stopaj gerekmeksizin verilebileceğini anlamak için Devletin kendi personeline ödemekte olduğu çocuk zammı tutarına bakılması gerekir. (145 nolu GVK Genel Tebliği)

​​​​​​​1.3. 2022 Yılının İlk Yarısında Ücret Stopajı Yapılmaksızın Personele Verilebilen Çocuk Zammı Tutarı:

Devletçe verilen çocuk zammı , 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun “Aile Yardım Ödeneği” başlıklı 202 nci maddesinde aile yardımı adı altında düzenlenmiştir.

Maddede, yardımın çocuklardan her biri için 250 gösterge rakamının (0-6 yaş gurubunda yer alan çocuklarda 500 gösterge rakamının) aylık katsayı ile çarpılması sonucu elde edilecek miktar üzerinden ödeneceği hükme bağlanmıştır.

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 22.01.2022 tarihli ve 4 sayılı Genelgesiyle 01.01.2022-30.06.2022 döneminde uygulanacak memur maaş katsayısı 0.235445 belirlenmiştir. Buna göre 2022 yılının ilk altı aylık döneminde uygulanacak olan gelir vergisinden müstesna çocuk zammı tutarları aşağıdaki gibidir.

	Hesap Şekli	Tutar(TL)
0-6 yaş grubu için	500X0,235445	117,72
Diğer çocuklar için	250X0,235445	58,86

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.4. Gelir Vergisi Açısından Çocuk Kavramı:

GVK’nun 25/4 üncü maddesi açısından çocuk sayısında sınırlama yoktur.

GVK’nun 93 üncü maddesinde şu tanım yer almaktadır:

“Çocuk tabiri, mükellefle birlikte oturan veya mükellef tarafından bakılan (nafaka verilmek suretiyle bakılanlar dahil) 18 yaşını doldrumamış evlatları ifade eder.”

Dolayısıyla GVK’nun 25/4 üncü maddesi kapsamında stopaj avantajlı çocuk zammı yapılabilmesi için, zamma konu çocuğun bu tanıma uyması gerekir.

2- SGK PRİMİNDEN MÜSTESNA ÇOCUK ZAMMI:

​​​​​​​​​​​​​​2.1. Kanun Hükmü:

5510 sayılı Kanun’un 80/b maddesinde;

“…………… Kurumca tutarları yıllar itibari ile belirlenecek…………… çocuk zamları …………… prime esas kazanca tabi tutulmaz…………….”

hükmü mevcuttur.

​​​​​​​2.2. SGK Açısından Çocuk Zammı Tutarının Tespit Şekli:

SGK açısından çocuk zammı tutarı aylık olarak ve çocuk başına asgari ücretin %2 si olarak belirlenmiştir.

Ancak bu tutar en fazla 2 çocuk için uygulanmaktadır.

​​​​​​​2.3. SGK Primi İstisnası Açısından 2022 Yılı Çocuk Zammı :

2022 yılı için geçerli brüt asgari ücret 5.004 TL olduğuna göre, çocuk başına SGK prim matrahının dışında tutulabilecek aylık çocuk zammı (5.004 x 0,02=)100,08 TL’dir. 

Bu had azami 2 çocuk için uygulanabileceği için,

• Bir çocuğu olan personel için had tutarı 100,08 TL,
• İki veya daha çok çocuğu olan personel için had tutarı 200,16 TL’dir.

Yukarıdaki rakamların dayanağı, Sigorta Primleri Genel Müdürlüğünün 07.01.2022 tarihli ve 2022/1 sayılı genelgesidir.

​​​​​​​2.4. SGK Açısından Çocuk Kavramı :

Bir kişinin 5510 sayılı Kanun’un 80/b maddesinde belirtilen çocuk sayılabilmesi için,

• Kendi sigortalılığı nedeniyle aylık bağlanmamış,
• Sigortalı veya isteğe bağlı sigortalı olmayan,
• 18 yaşını bitirmemiş (lise ve dengi öğrenimde ise veya 3308 sayılı Kanun kapsamında, çırak, aday çırak ise veya mesleki eğitim alıyorsa 20 yaşını, yüksek öğrenimde ise 25 yaşını doldurmamış)
• Evli olmayan
• Yaşına bakılmaksızın kanuna göre malül durumda olan ve evli olmayan

kişi olması gerekmekir.

Bu özellikleri taşıyan çocuk sayısı 2’den fazla olsa dahi SGK açısından en fazla 2 çocuk için çocuk zammı uygulanabileceğini unutmayın.

3- ÖRNEK HESAPLAMA:

İşveren A, personeline Ocak 2022 ayında 6.000 TL brüt ücret vermiştir.

Diğer işveren B ise aynı ayda personeline 5.500 TL brüt ücrete ek olarak 500 TL çocuk zammı tahakkuk ettirmiştir. (Bu personelin 3, 5 ve 8 yaşlarında üç çocuğu vardır.) 

Her ikisi de brüt 6.000 TL  olan bu ücretlerin kesinti durumları aşağıdaki gibidir.

ÇOCUK ZAMMI İÇERMEYEN 6.000 TL brüt ücretteki kesintiler:

Brüt Ücret	6.000,00 TL
SGK primi işçi payı (6.000x0,15)=	900,00 TL
Fark (6.000-900)=	5.100,00 TL
Gelir vergisinden müstesna ücret	4.253,40 TL
Fark (5.100-4.253,40)=	846,60 TL
Gelir vergisi stopajı (846,60x0,15)=	126,99 TL
Damga vergisi matrahı (6.000-5004)=	996,00 TL
Damga vergisi (996x0,00759)=	7,56 TL
NET ÜCRET (6.000)-(900+127+7,56)=	4.965,45 TL

ÇOCUK ZAMMI İÇEREN 6.000 TL brüt ücretteki kesintiler:

Brüt ücret (5.500 TL+500 TL çocuk zammı)	6.000,00 TL
SGK primi işçi payı (6.000-200,16)x0,15=	870 TL
Fark (6.000-870)=	5.130,00 TL
Gelir vergisinden istisna çocuk zammı   3 yaşındaki çocuk için 117.72 5 yaşındaki çocuk için 117,72    8 yaşındaki çocuk için   58,86                         Toplam   :294,30
Gelir vergisi (stopaj) matrahı 5.130-(4.253,40+294,30)=	582,30 TL
Gelir vergisi stopajı (582,30x0,15)	87,35 TL
Damga vergisi matrahı (6.000-5.004)=	996,00 TL
Damga vergisi (996 x 0,00759)=	7,56 TL
NET ÜCRET 6.000-(870+87,35+7,56)=	5.035,09 TL

Görüldüğü gibi örneğimizdeki personeline çocuk zammı yapan işveren B aynı maliyet ile personeline (5.035,09 TL - 4.965,45 TL)= 69,64 TL  daha fazla net ücret ödemesi yapmıştır.

Örneğimizdeki aylık 69,64 TL tutarındaki avantaj çocuk sayısına ve yaşına ücret stopajının oranına, ilgili dönemdeki Devlet memuru maaş katsayısına ve brüt asgari ücrete göre değişmektedir.

Yine örneğimizde SGK açısından 200,16 TL hadde göre uygulanan istisna aynı zamanda işverenin SGK primi işveren payı yükünüde azaltmıştır.

Örneğimize göre bu avantaj,

• 5 puanlık oran indirimi yoksa (200,16 x 0,225=) 45,04 TL
• 5 puanlık oran indirimi varsa (200,16 x 0,175=) 35,03 TL’dir.

4- İŞ HUKUKU AÇISINDAN DURUM:

Çocuk zammı verilmesi mecburi değildir. (İşverenin tek taraflı iradesi ile veya iş sözleşmesi uyarınca verilir.)

Asgari ücretin bir kısmı çocuk zammı olarak tanımlanamaz.

İş mevzuatımıza göre personele periyodik olarak verilmekte olan ücret unsurları  personelin brüt gelirini oluşturur.

Bu nedenle örneğimize göre personele 6.000 TL  brüt ücret vermek ile, 5.500 TL brüt ücrete ilave olarak ve periyodik şekilde 500 TL çocuk zammı vermek arasında özlük hakları açısından fark yoktur. ( Mesela her iki durumda da kıdem tazminatı hesabı açısından 6.000 TL dikkate alınacaktır.)

5- SONUÇ :

Ücretlendirmede  çocuk zammı uygulaması; gelir vergisi stopajı ve SGK primi açısından az da olsa avantaj sağlar.

Ücret kesintileri konusunda avantaj sağlayan başka imkanlar da mevcuttur.

Bunların tatbiki maliyet küçülmesi veya aynı maliyetle personele daha yüksek menfaat sağlama imkanı getirir.

Not: Yazarımızın makalasi Lebib Yalkın Dergisinde yayımlanmıştır.

06.06.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.