Haydar Katılmış
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
haydark@argunymm.com.tr

E-Dönüşüm Kapsamında E-İrsaliye Uygulaması

19/10/2019 tarihli ve 30923 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 509 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile E-BELGE uygulamalarına yönelik Tebliğ düzenlemeleri birleştirilmiştir. 509 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile belirli sektör ve mükellef gruplarına e-İrsaliye uygulamasına geçme zorunluluğu getirilmiştir.

509 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’nin Gelir İdaresi Başkanlığına verdiği yetki çerçevesinde; Genel Tebliğde yapılan düzenlemeler ile uygulama kapsamında Başkanlığa iletilen ve özellik arz eden hususları açıklığa kavuşturmak ve e-İrsaliye uygulamasının daha kolay anlaşılmasını sağlamak üzere 29 Şubat 2020 tarihli E-İRSALİYE UYGULAMA KILAVUZU hazırlanmıştır. E-İrsaliye Uygulama Kılavuzunda belirtilen usul ve esaslar da e-İrsaliye Uygulaması bakımından aksi belirtilmediği sürece uyulması zorunlu olan hususlar olup, uyulmaması halinde Vergi Usul Kanunu uyarınca öngörülen hükümlerin tatbiki söz konusu olacaktır.

E-İrsaliye Uygulaması; mal hareketlerinin elektronik ortamda düzenli bir şekilde izlenebilmesi amacıyla; 213 Sayılı VUK’nun 230.maddesinin 1. fıkrasının 5. bendine göre hali hazırda kağıt ortamında düzenlenmekte olan “sevk irsaliyesi”nin, elektronik belge olarak elektronik ortamda düzenlenmesi, alıcısına elektronik ortamda iletilmesi ve elektronik ortamda muhafaza ve ibraz edilmesine olanak sağlayan uygulamadır. E-İrsaliye belgesi, yeni bir belge türü olmayıp, kağıt ortamdaki “sevk irsaliyesi” belgesi ile aynı hukuki niteliklere sahiptir.

E-İrsaliye uygulamasına dahil olma zorunluluğu getirilenler ile isteğe bağlı olarak uygulamaya dahil olmak isteyen mükelleflerin; e-Fatura uygulamasına dahil olması, 509 Sıra No.lu VUK Genel Tebliğinde açıklanan usul ve esaslara uygun olarak, e-İrsaliye düzenleyebilme ve iletebilme konusunda gerekli hazırlıklarını tamamlamış olması, ve yine ilgili tebliğde belirtilen uygulamadan yararlanma yöntemleri ve başvuru esaslarına uygun şekilde e-İrsaliye uygulamasına dahil olmak için gerekli başvuruyu yapması gerekmektedir.

509 Sıra No.lu VUK Genel Tebliğine göre aşağıda belirtilen mükelleflerin tebliğde belirtilen sürelerde e-irsaliye uygulamasına geçmeleri zorunludur.

1-) E-Fatura uygulamasına kayıtlı olan ve 2018 veya müteakip hesap dönemleri brüt satış hasılatı (veya satışları ile gayrisafi iş hasılatı) 25 Milyon TL ve üzeri olan mükellefler.

2-) E-Fatura uygulamasına kayıtlı olan mükelleflerden demir ve çelik (GTİP 72) ile demir veya çelikten eşyaların (GTİP 73) imali, ithali veya ihracı faaliyetinde bulunan mükellefler.

3-) ÖTV Kanununa ekli (I) sayılı listedeki malların imali, ithali, teslimi vb. faaliyetleri nedeniyle EPDK'dan lisans (bayilik lisansı dahil) alan mükellefler.

4-) ÖTV Kanununa ekli (III) sayılı listedeki malların imal, inşa, ithalini ve ana bayi/distribütör şeklinde pazarlamasını gerçekleştiren mükellefler.

5-) 3213 sayılı Maden Kanunu kapsamında düzenlenen işletme ruhsatı/sertifikası sahipleri ve işletme ruhsatı/sertifikası sahipleri ile yaptıkları sözleşmeye istinaden maden üretim faaliyetinde bulunan gerçek ve tüzel kişi mükellefler.

6-) 4634 sayılı Şeker Kanununun 2.maddesinin (e) bendinde tanımına yer verilen şekerin (Beyaz şeker (standart, rafine küp ve kristal şeker), yarı beyaz şeker, rafine şeker, ham şeker ve kahverengi şeker olarak sınıflandırılan, pancar veya kamıştan üretilen kristallendirilmiş sakaroz ile nişasta kökenli izoglukoz, likid ya da kurutulmuş halde glukoz şurubu, sakaroz veya invert şeker veya her ikisinin karışımının suda çözünmesinden meydana gelen şeker çözeltisi ve invert şeker şurubu ile inülin şurubu) imalini gerçekleştiren mükellefler.

7-) Tarım ve Orman Bakanlığınca gübre üretim ve tüketiminin kayıt altına alınmasına yönelik oluşturulan Gübre Takip Sistemi’ne kayıtlı kullanıcılar.

8-) 5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun hükümlerine göre komisyoncu veya tüccar olarak sebze ve meyve ticaretiyle iştigal eden mükellefler.

9-) Başkanlık, yapılan analiz veya inceleme çalışmaları neticesinde riskli ya da vergiye uyum düzeyi düşük olduğu tespit edilen mükellefleri veya mükellef gruplarını, faaliyet, sektör ve ciro tutarına bağlı olmaksızın, yazılı bildirim yapmak ve geçiş hazırlıkları için en az 3 ay süre vermek suretiyle e-İrsaliye uygulamasına geçme zorunluluğu getirmeye yetkilidir. Kendisine yazılı bildirim yapılan mükelleflerin, yazılı bildirimde belirtilen süreler içinde e-İrsaliye uygulamasına dâhil olması gerekmektedir. Yazılı bildirim yapılan mükelleflerin, yazıda belirtilen süreler içinde e-İrsaliye uygulamasına dahil olması ve tüm müşterilerine e-İrsaliye düzenlemeleri gerekmektedir. Bu zorunluluğa uymayan mükellefler hakkında Kanunda öngörülen hükümler uygulanır.

509 Nolu VUK Genel Tebliği ile zorunluluk getirilen mükellefler aşağıdaki durumların haricinde sevk irsaliyelerini e-İrsaliye olarak düzenlemeleri ve uygulama kapsamındaki mükelleflerden alacakları sevk irsaliyelerini de e-İrsaliye olarak almaları zorunludur.

a-) Başkanlığın ve e-Belge uygulamalarına taraf olan diğer kamu kurum ve kuruluşlarının bilgi işlem sistemlerinde meydana gelen arıza, kesinti ile bu sistemlerde yapılan bakım,

b-) İspat ve tevsik edilmek kaydıyla, mükellefin veya Başkanlıktan izin almış özel entegratör kuruluşların bilgi işlem sistemlerinde meydana gelen arıza, kesinti ile bu sistemlerde yapılan planlı bakım (yazılı bildirimde belirtilen süre ile sınırlı kalmak kaydıyla),

c-) İspat ve tevsik edilmek kaydıyla, kullanılmakta olan mali mührün veya elektronik imza aracının arızalanması veya çalınması (yeni mali mühür veya elektronik imza aracının temini süresince),

d-) Bakanlık veya Başkanlık tarafından e-Belge uygulamalarına ilişkin olarak yayımlanan genel tebliğ, sirküler, teknik kılavuz ve duyurularda, belgelerin e-Belge yerine kağıt belge olarak düzenlenmesine izin verilmesi,

e-) E-belge uygulamalarına dahil olan mükellefler, uygulamaya dahil oldukları tarihin içinde bulunduğu ayın (e-fatura ve e-arşiv fatura uygulamaları için 7.günün) sonuna kadar. (Aynı işlem için belgelerden sadece birinin düzenlenmesi gerekir.)

509 Sıra No.lu VUK Genel Tebliğinin VIII. Diğer hususlar başlıklı kısmında, e-Belgeleri düzenleme yetkisi bulunan mükelleflerin, sistemlerinde arıza veya kesinti meydana gelmesi veya diğer mücbir sebep durumlarında düzenlenmek üzere yeterli miktarda matbu belgeleri bulundurmaları zorunludur. Bu şekilde belge düzenlemek istisnai bir uygulama olup, belge düzenlemeye başlamadan önce Başkanlığa konu hakkında tevsik edici bilgi ve belgelerle birlikte yazılı olarak bilgi verilmesi ve bu durumun süreklilik arz etmemesi gerekmektedir. Süreklilik arz etmesi halinde, uygulamalardan kendi bilgi işlem sistemlerinin entegrasyonu yöntemi ile yararlanan mükelleflerin entegrasyon izinleri Başkanlıkça iptal edilebilecek olup, GİB Portal hesapları otomatik olarak açılacaktır. Bu durum entegrasyon izni iptal edilen mükelleflerin, iznin iptalinden sonra, uygulamalardan özel entegratörlerin bilgi işlem sistemleri aracılığıyla yararlanmalarına engel teşkil etmez, hükmü bulunmaktadır.

Kanunen düzenlenmesi gereken sürenin geçirilmemesi kaydıyla, kağıt belge olarak düzenlenmesi durumunda özel usulsüzlük cezası kesilmez. Mükelleften kaynaklanan diğer nedenlerle, e-Belge olarak düzenlenmesi gereken belgelerin kağıt belge olarak düzenlenmesi yukarıda sayılan nedenler kapsamında değerlendirilmez.

Elektronik olarak düzenlenmesi gereken belgelerin, VUK’nun 13.maddesinde yazılı mücbir sebepler nedeniyle elektronik olarak düzenlenememesi halinde, VUK’nun 373.maddesi gereği özel usulsüzlük cezası kesilmez.

509 Nolu Tebliğe göre zorunluluk getirilen mükelleflerin e-İrsaliye uygulamasına ilişkin başvurularını ve fiili geçiş hazırlıklarını 01.07.2020 tarihine kadar tamamlayarak (5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun hükümlerine göre komisyoncu veya tüccar olarak sebze ve meyve ticaretiyle iştigal eden mükellefler 1.1.2020 tarihine kadar) e-İrsaliye uygulamasına geçmeleri ve bu tarihten itibaren düzenleyecekleri sevk irsaliyelerini (alıcının uygulamaya kayıtlı olmasına bakmaksızın tüm sevk irsaliyelerini) istisnai durumlar haricinde, e-İrsaliye olarak düzenlemeleri ve kayıtlı kullanıcılardan e-İrsaliye olarak almaları zorunludur.

Uygulamaya ilk kez dahil olacak mükellefler, uygulamaya dahil oldukları ayın son gününe kadar e-İrsaliye yerine matbu irsaliye de düzenleyebilir ve alabilirler.

1/1/2020 tarihinden itibaren Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli (I) sayılı listedeki malların imali, ithali, teslimi vb. faaliyetleri nedeniyle EPDK’dan lisans alanlar, Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli (III) sayılı listedeki malları imal, inşa veya ithal edenler, maden ruhsat veya sertifikası alanlar, şeker imalini gerçekleştirenler, demir, çelik ürünlerinin imal, ithal veya ihracını gerçekleştirenler, Gübre Takip Sistemine dahil olanlar, Hal Kayıt Sistemi kapsamındaki sebze ve meyvelerin toptan ticaretini yapmaya başlayanlar için, e-İrsaliye uygulamasına geçme zorunluluğu, söz konusu işlemlerinin gerçekleştirildiği ayı izleyen 4. ayın başından itibaren başlayacaktır.

e-İrsaliye uygulamasına geçme zorunluluğu getirilenler ile ihtiyari olarak uygulamaya dahil olmak isteyenler https://ebelge.gib.gov.tr/dosyalar/kilavuzlar/EirsaliyeUygulamasiBasvuruRehberiveKilavuzu_V1.pdf adresinden ulaşabilecekleri “e-İRSALİYE UYGULAMASI (Başvuru Rehberi ve Kılavuzu)”nda açıklanan şekilde uygulamadan yararlanma yöntemlerine uygun olarak başvurularını yapmak zorundadırlar.

Mükellefler, e-İrsaliye uygulamasından; Gib Portal Yöntemi, Özel Entegratör Yöntemi ve Doğrudan Entegrasyon Yöntemi (Mükellefin Bilgi İşlem Sistemi) yoluyla yararlanabilirler. Hali hazırda e-Fatura uygulamasına bu yöntemlerden herhangi biri ile dahil olanlar, e-İrsaliye uygulamasından, e-Fatura uygulamasından yararlandıkları yöntem ile yararlanabilecekleri gibi farklı bir yöntem ile de yararlanabilir. e-Fatura uygulaması kapsamında hizmet aldığı özel entegratör dışında farklı bir özel entegratörden de hizmet alabilirler.

Sevki yapılan mallar için VUK’nda açıklanan haller ve süreler dahilinde e-İrsaliye belgesinin düzenlenmiş olması gerekmektedir. Belirlenen istisnai durumlar haricinde, malın fiili sevkinden önce e-İrsaliyenin düzenlenmiş ve başarılı bir şekilde Başkanlık sistemlerine gönderilmiş olması gerekmektedir. Bu hususta dikkat edilmesi gereken tarih/zaman e-İrsaliye belge tarihi değil, e-İrsaliye üzerinde belirtilen fiili sevk tarih/zamanıdır.

E-İrsaliye uygulamasına kayıtlı mükelleflerce mal sevkleri için uygulamaya başladıkların ayın sonundan itibaren TÜM MÜŞTERİLERİNE e-İrsaliye düzenlenmesi zorunludur. Alıcısının malın sevki sırasında bilinmediği durumlarda, matbu sevk irsaliyesinde olduğu gibi, muhtelif müşteriler adına olmak üzere “MUHTELİF MÜŞTERİLER” tipinde e-İrsaliye düzenlenecek olup, VKN/TCKN alanına 5555555555 yazılmak, Ad-Soyad/unvan bölümüne “muhtelif müşteriler” yazılmak suretiyle e-İrsaliye düzenlenecektir. Ayrıca malın alıcısının biliniyor olmasıyla birlikte, alıcının e-İrsaliye uygulamasına kayıtlı olmadığı durumda da matbu kağıt sevk irsaliyesi yerine elektronik ortamda e-İrsaliye düzenlenecektir. Söz konusu e-İrsaliye doğrudan alıcının bilgilerine göre düzenlenecektir. Bu hallerde düzenlenen e-İrsaliyeler, kullanılan yöntem ya da özel entegratörün sunmuş olduğu sistem dahilinde “3900892152” VKN’li “Gelir İdaresi Başkanlığı e-İrsaliye Sanal Alıcı”sına gönderilecektir. Alıcısının e-İrsaliye sistemine kayıtlı olmadığı durumlarda düzenlenen e-İrsaliyeler alıcısına sistem içinden iletilmeyecek olup, düzenleyicisi tarafından diğer elektronik ortamlar vasıtasıyla ya da kağıt çıktı verilmek suretiyle teslim edilecektir.

E-İrsaliye’de aşağıda yer alan bilgilerin bulunması zorunludur:

1. e-İrsaliyenin düzenlenme tarihi ve belge numarası.
2. e-İrsaliyeyi düzenleyenin adı/soyadı, ticaret unvanı, adresi, vergi dairesi ve vergi kimlik numarası.
3. Müşterinin adı/soyadı, ticaret unvanı, varsa vergi dairesi ve vergi kimlik numarası, işyeri adresi ve farklı ise teslimat adresi.
4. Taşınan malın nevi, miktarı.
5. Fiili sevk tarihi ile saat ve dakika olarak fiili sevk zamanı.
6. Malı taşıyan aracın plaka ve şoför (ad-soyad/TCKN) bilgileri ya da taşımayı yapan kargo lojistik firmasının bilgileri (TCKN-VKN/Ad-Soyad)
7. Başkanlık sistemlerinden elektronik ortamda sorgulanması, doğrulanması ve görüntülenmesine imkân vermek üzere, Başkanlık tarafından bilgi içeriği belirlenen karekod veya barkod (Başkanlık tarafından ebelge.gib.gov.tr adresinden yapılan duyuruda belirtilecek tarihten itibaren).
8. e-İrsaliye Teknik Kılavuzlarında belirlenen diğer bilgiler

Başkanlık, ihtiyaç duyulması halinde söz konusu bilgilere ilave bilgilerin de e-İrsaliyede bulunmasını mükelleflere gerekli duyuruları ebelge.gib.gov.tr adresinde yaparak isteyebilir. Mükellefler e-İrsaliye üzerindeki zorunlu bilgilere ilave olarak ihtiyaçları doğrultusunda farklı bilgilere de yer verebilir. 509 Nolu Vuk Genel Tebliğinde Başkanlığa verilen yetki dahilinde, Başkanlık tarafından e-Belgelerde mal ve hizmetlerin sınıflama ve tanımlamasına yönelik kodlara yer verilmesi zorunluluğu getirildiği durumda söz konusu kodların e-İrsaliye belgesinde de yer alması gerektiği tabiidir.

E-İrsaliye belgesi üzerinde irsaliyenin düzenlenme tarih ve zamanının yanında fiili sevk tarih ve zamanına da yer verilmesi zorunludur. Fiili sevk tarihi/zamanı düzenlenme zamanı ile aynı olabileceği gibi, daha ileriki bir tarih/zaman olabilir. Bununla birlikte fiili sevk zamanı, bu kılavuzda açıklanan istisnai haller dışında, düzenleme zamanından önceki bir tarih/zaman olamaz.

E-İrsaliye uygulamasında aynı e-Faturada olan “uygulama yanıtı” gibi işleyen “irsaliye yanıtı” belgesi de mevcuttur. İrsaliye yanıtı ile e-İrsaliye üzerinde yazan fiili sevk tarihinden itibaren 7 gün içinde e-İrsaliye muhteviyatı malların tamamı kabul yanıtı ile kabul edilebilir ya da kısmi kabul yanıtı ile bir kısım mallar kabul edilebilir bir kısmı ise reddedilebilir. Ancak kabul edilmeyen mallarla ilgili olarak, malın satıcısına ya da farklı bir alıcıya sevk edilmesi durumundan, malı taşıyan ya da taşıttıran tarafından yeni bir sevk irsaliyesi (uygulamaya kayıtlı olanlar tarafından e-İrsaliye) düzenlenmesi gerekmektedir. E-İrsaliye RED yanıtı ile belgenin tamamı da reddedilebilir. Ancak bu durum sadece fiili sevkten önce ve mal muhteviyatının ya da alıcının hatalı olması halinde mümkündür. Bu durum ve süreler dışında yapılan retler hükümsüzdür. Uygulama kapsamında irsaliye yanıtı belgesinin düzenlenmesi bir zorunluluk olmayıp sadece mükelleflerimize sunulan bir imkan niteliğindedir. E-İrsaliye'ye konu malları tam olarak teslim alan alıcı, e-İrsaliye sistemi üzerinden "KABUL" irsaliye yanıtı dönebileceği gibi, herhangi bir yanıt dönme zorunluluğu da bulunmamaktadır. Sistemsel olarak 7 gün içinde herhangi bir yanıt dönülmemiş e-İrsaliye'lere konu malların alıcıları tarafından tam olarak teslim alındığı ve satıcıları tarafından bu malların tamamı için fatura düzenleneceği kabul edilmektedir. E-İrsaliye'ye konu malları "EKSİK OLARAK" teslim alan alıcı, istemesi halinde e-İrsaliye sistemi üzerinden "KISMİ KABUL" irsaliye yanıtı ile satıcıya fiilen teslim aldığı mal miktarını bildiren bir yanıt dönebilir. İrsaliye ile faturanın uyumumun sağlanması bakımından alıcı tarafından sistem üzerinden bir yanıtın dönülmediği durumlarda, fiilen teslim alınan mal miktarının alıcı ve satıcı arasında tanzim olunan harici diğer belgelerle (Teslim/Tesellüm belgeleri, tutanak, makbuz vb. belgelerle - e-İrsaliyenin kağıt çıktısı üzerine alınacak notlar ve imzalar da söz konusu belgeler yerine kullanılabilir.-) tevsik ve ispat olunması ve ilgili makamlara istenildiğinde ibraz edilebilir şekilde muhafaza edilmesi gerekmektedir. Alıcısı tarafından fiilen teslim alınmayan mallar için, malını geri götüren satıcı tarafından e-İrsaliye'nin ayrıca düzenlenmesi gerektiği de tabiidir.

*E-İrsaliye belgesinin malın fiili sevk zamanından önce düzenlenmesi ve Başkanlık Sistemlerine iletilmesi zorunludur.

*E-İrsaliye belgesinin İPTALİ söz konusu değildir. Bununla birlikte malın fiili sevkinden önce, malın muhteviyatının ya da alıcının hatalı olduğunun tespiti durumunda, ALICI TARAFINDAN e-İrsaliye muhteviyatının tamamına “İRSALİYE YANITI” ile “RED” yanıtı verilebilir.

E-İrsaliye Uygulamasında Özellik Arzeden Durumlar:

*Zincir teslimlerde de e-İrsaliye düzenlenebilmektedir. Düzenlenecek e-İrsaliyelerde alıcı ve satıcı dışında alıcı ve satıcı adına hareket tarafların da belge üzerinde gösterilmesi mümkündür. Örnek olarak; “A” üreticisinden mal alan “B” toptancısı, bu malı fiilen teslim almadan “C” bayisine, “C” bayisi ise henüz teslim edilmemiş malı doğrudan “D” müşterisine satabilir. Bu durumda henüz “A” üreticisinin deposunda bulunan mallar, “A” üreticisi tarafından doğrudan “D” müşterisine sevk edilebilir. E-İrsaliye düzenlenirken, ilgili alanlara alıcı ve satıcı adına hareket eden tarafların da bilgileri yazılacaktır. Bu sayede malın her satış aşamasında değil, sadece sevki aşamasında e-İrsaliye düzenlenecek, ancak tüm aşamalar e-İrsaliye üzerinden takip edilebilecektir.

*Uygulamaya kayıtlı kullanıcıların kendi işyerleri (şube) arasında gerçekleştireceği mal sevkiyatlarına ilişkin olarak e-İrsaliye düzenlenmesi gerekmektedir. Bu durumda malı gönderen ve alan bilgileri olarak aynı mükellefiyet bilgilerine yer verilecek olup, malın teslimat adresi e-İrsaliye üzerinde ilgili alana girilecektir. Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığının 22.10.2018 tarih, 64597866-105[230 ]-E.22294 sayılı özelgesinde e-İrsaliye belgesinin yeni bir belge türü olmayıp, kağıt ortamdaki sevk irsaliyesi ile aynı hukuki niteliklere sahip olması, malın, bir mükellefin birden çok iş yerleri ile şubeleri arasında taşındığı hallerde de sevk irsaliyesine bağlanması gerektiği hükmünün yer alması ve bu tür sevkiyat işleminde belgeyi düzenleyen ile düzenlenen muhatabın aynı kişi olması, bir başka ifade ile dahili sevkiyatlara ilişkin düzenlenecek irsaliyenin düzenleyicisi ve muhatabının aynı kişi olması ve bu kişiliğin de e-İrsaliye sisteminde kayıtlı kullanıcı olmasından dolayı, şirketinizce gerek     e-İrsaliye uygulamasına kayıtlı üçüncü kişilere, gerekse kendi depo ve şubelerinize yapılan mal sevkiyatlarında               kendinize olmak üzere e-İrsaliye düzenlenerek sevk işleminin belgelendirilmesi gerekmektedir, açıklaması yapılmıştır.

*Malın fiilli sevkinden önce Fatura düzenlenmiş olması halinde, düzenlenecek e-İrsaliyede ilgili fatura bilgilerine de yer verilecektir. Bu durumda e-İrsaliye’nin “AdditionalDocumentReference” alanında düzenlenmiş Fatura bilgilerine yer verilecektir. Düzenlenen fatura üzerinde ise ayrıca e-İrsaliye bilgilerine yer verilmeyecek olup, not/açıklama alanına malın daha sonra sevk edileceği ve e-İrsaliyesinin ayrıca düzenleneceği belirtilecektir.

*Malın teslimi (teslim sayılan haller dahil) anında e-Fatura ya da e-Arşiv Fatura düzenlenmesi, belge üzerinde düzenleme tarihi yanında düzenleme zamanının da saat ve dakika olarak gösterilmesi, belge üzerinde “İRSALİYE YERİNE GEÇER.” ibaresine yer verilmesi ve kâğıt çıktısının satıcı veya yetkilisi tarafından imzalanması koşuluyla, e-Fatura ya da e-Arşiv Fatura’nın kağıt çıktısı sevk irsaliyesi yerine geçeceğinden bu tür durumlarda ayrıca e-İrsaliye düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır. Ancak bu imkândan yararlanabilmesi için e-Faturanın malın teslimi anında düzenlenmesi gerekmektedir. 3100 Sayılı Kanun ve VUK Genel Tebliği (Sıra No: 426) kapsamında yapılan düzenlemelere uygun olarak ÖDEME KAYDEDİCİ CİHAZLAR (yeni nesil dahil) aracılığıyla gerçekleştirilen ve müşteriye e-Fatura veya e-Arşiv Fatura verilerek belgelendirilen perakende mal ve hizmet satışlarında ödeme kaydedici cihazlardan satış anında düzenlenen BİLGİ FİŞLERİ (e-Fatura / e-Arşiv Fatura BİLGİ FİŞİ) satıcı veya yetkilisi tarafından imzalanmak şartıyla irsaliye yerine geçer. Buna göre ÖKC mevzuatı çerçevesinde belirlenen kurallara uygun olarak ÖKC'lerden düzenlenen ve irsaliye yerine geçen bilgi fişleri irsaliye yerine geçeceğinden ayrıca matbu veya e-İrsaliye şeklinde başka bir sevk irsaliye belgesinin düzenlenmesi zorunluluğu bulunmamaktadır.

*E-İrsaliye Uygulamasına kayıtlı mükelleflerce gerçekleştirilen MAL  İHRACATI işlemlerinde de sevkiyatın başlamasından önce e-İrsaliye düzenlenmesi zorunludur. İhracat işleminde, alıcının uygulamaya kayıtlı bir kullanıcı olmaması nedeniyle, e-İrsaliye (ya da e-İrsaliye yerine de geçen e-Fatura veya e-Arşiv Fatura) düzenlenecek ve BAŞKANLIK SANAL ALICI hesabına gönderilecektir. Malın yanında söz konusu e-İrsaliyenin kağıt çıktısı bulundurulacaktır. Ancak Ticaret Bakanlığı ile GİB bilgi işlem sistemleri arasında gerekli entegrasyon çalışmalarının tamamlanmasından sonra, e-İrsaliye’nin kağıt çıktısı yerine elektronik ortamda görüntülenebilir dosyası da ibraz edilebilir şekilde sevkiyat işlemleri gerçekleştirilebilecektir.

*İhracat işlemleri esas itibariyle fatura belgesine istinaden yürütüleceği ve faturalarda GTİP numarası zorunlu olarak bulunacak olmakla birlikte, e-İrsaliyelerde GTİP numarasına yer verilmesi zorunluluğu bulunmamakla birlikte istenilirse yazılabilir.

*Satıcıya ait malların lojistik merkezine teslimatını (bir başka ifade ile taşımasını) kim gerçekleştiriyorsa (satıcının kendisi veya lojistik merkezi) sevk irsaliyesi düzenleyecektir. Lojistik merkezinde depolanmakta olan satıcıya ait malların, satıcının lojistik merkezine vereceği talimatla, lojistik merkezi tarafından diğer alıcılara gerçekleştirilecek sevkiyat işlemlerinde aşağıda belirtilen senaryolardan birine göre işlemlerin sonuçlandırılması mümkün bulunmaktadır.

I. SENARYO adımları:

1. Satıcı e-İrsaliye'yi alıcıya düzenler (Sevkiyat başlangıç yeri lojistik merkezi, bitiş yeri alıcı adresi)

2. Satıcı alıcıya düzenlediği e-İrsaliye'nin bir örneğini Lojistik merkezine haricen iletir.

3. Lojistik merkezi satıcının düzenlediği e-İrsaliye belgesi ile birlikte kendisinin düzenleyeceği TAŞIMA İRSALİYESİ ile alıcıya malları sevkiyatı gerçekleştirir.

4. Lojistik Merkezi alıcıya gerçekleştirilen fiili teslimat bilgisini satıcıya haricen iletir.

5. Alıcı e-İrsaliye sistemi üzerinden fiili teslimat bilgisini e-İrsaliye yanıtı ile satıcıya iletebilir. İletmezse tam olarak teslim almış sayılır.

6. Satıcı kendisine ulaşan fiili teslimat bilgilerine göre alıcıya 7 günlük süre içinde e-Fatura'yı düzenler.

II. SENARYO adımları:

1- Lojistik merkezi, e-İrsaliye'yi alıcıya düzenler (Sevkiyat başlangıç yeri lojistik merkezi, bitiş yeri alıcı adresi, malın satıcısı bilgisine de yer vererek belgeyi düzenleyen lojistik merkezi olup, A satıcının malının B alıcısına, lojistik merkezinden alıcı adresine sevk edildiğini gösteren şekilde. )

2- Lojistik Merkezi ayrıca TAŞIMA İRSALİYESİ düzenler. Bu taşıma irsaliyesi ile 1. adımda düzenlenen e-İrsaliye bilgisi de ilişkilendirilerek, sevkiyatı başlatır.

3. Alıcı e-İrsaliye sistemi üzerinden fiili teslimat bilgisini e-İrsaliye yanıtı ile lojistik merkezine iletebilir. İletmezse tam olarak teslim almış sayılır.

4. Lojistik Merkezi, düzenlediği e-İrsaliye’nin bir örneğini, fiili teslimat bilgisini ve alıcı tarafından e-İrsaliye sistemi üzerinden kendisine iletilen e-İrsaliye yanıtı bilgi/belgelerini SATICI'ya iletir.

5. Satıcı kendisine ulaşan e-İrsaliye, e-İrsaliye Yanıtı ve fiili teslimat bilgi ve belgelerine göre alıcıya 7 günlük süre içinde e-Fatura'yı düzenler.

*Malın sevkiyatına başlanılması için alıcı tarafından “sistem yanıtının” beklenmesi zorunlu olmayıp bu durumda sadece e-İrsaliyenin Başkanlık sistemlerine başarılı olarak iletilmesi malın fiili sevki için yeterlidir.

*E-İrsaliye uygulamasına kayıtlı olan mükellefler açısından e-İrsaliye belgesi muhafaza süresi boyunca elektronik ortamda muhafaza edilmeli ve ilgili makamlara elektronik ortamda ibraz edilmelidir. Kağıt çıktı alınması (e-İrsaliye’nin kağıt çıktısının satıcı ve alıcı tarafından teslim ve tesellüm belgesi olarak da kullanıldığı durumlar haricinde) zorunluluğu ve kağıt nüsha olarak muhafaza edilme zorunluluğu bulunmamaktadır. Alıcısının e-İrsaliye uygulamasına kayıtlı olmadığı durumlarda; satıcı tarafından elektronik ortamda düzenlenip, alıcıya elektronik veya kağıt ortamda da e-İrsaliye’nin teslim edilmesi mümkün bulunduğundan alıcıya teslim edilen nüshası bakımından kağıt çıktı hali tevsik edici belge olarak kullanılabilecektir.

*Müşterinin ya da teslim edilecek mal miktarının sevkiyat başlangıcında bilinemediği bazı mal sevkiyatlarında öncelikle “MUHTELİF MÜŞTERİLER” ibareli e-İrsaliye düzenlenecektir. E-İrsaliye uygulamasına kayıtlı müşterilere fiili teslimatlar gerçekleştirildikçe teslim anında ya e-Fatura / e-Arşiv Fatura düzenlenecek ya da müşteri adına yeni bir e-İrsaliye düzenlenecektir.

*Akaryakıt teslimatı yapılacak uçağın bilinemediği ya da fiili teslimat miktarının sevkiyat başlangıcında öngörülemediği HAVACILIK YAKITI sevkiyatlarında öncelikle “MUHTELİF MÜŞTERİLER” ibareli e-İrsaliyesi düzenlenecektir. Havacılık yakıtının fiili teslimatları gerçekleştirildikçe ya teslim anında e-Fatura / e-Arşiv Fatura düzenlenecek ya da müşteri adına yeni e-İrsaliye veya sevk irsaliyesinde yer alması gereken bilgileri de barındıran fiili teslimata ilişkin ilgili diğer kurumlar ve mevzuatlarında kabul edilen diğer belgelerden birinin (Teslim alan ve teslim eden taraflarca ıslak imzalı ve kaşeli; teslim ve tesellüme ilişkin tutanak, makbuz, form teslim/tesellüm belgesi, vb. harici diğer kağıt ortamdaki belgeler) düzenlenmesi ve bilahare e-İrsaliye dışındaki belgelerin en geç iki gün içinde e-İrsaliye'ye dönüştürülmesi gerekmektedir.

*Herhangi bir taşıt ile sevk edilmeyen ve mal sevkiyatı ve fiilen teslim miktarları özel sayaçlarla ölçülen boru hatları ile yapılan teslimlerde, teslim eden ve teslim alan tarafından sevk irsaliye belgesinin düzenlenmesi zorunluluğu yoktur. Dileyen müşteriler e-irsaliye düzenleyebilir. E-İrsaliye düzenlenmesi durumu da dahil olmak üzere, boru hattı üzerinden gerçekleştirilen fiili teslimat miktarlarının tevsik edici harici diğer belgelerin (Teslim alan ve teslim eden taraflarca ıslak imzalı ve kaşeli; teslim ve tesellüme ilişkin tutanak, makbuz, form teslim/tesellüm belgesi, sayaçların ürettiği ve taraflarca imzalı belgeler vb. harici diğer kağıt ortamdaki belgeler) düzenlenmesi ve ilgili makamlara tevsik edici belge olarak talep edilmesi halinde ibraz edilmesi gerekmektedir.

*Mükelleflerin faaliyetlerine ilişkin olarak işyerlerinde kullanılmak ve tüketilmek amacıyla satın aldıkları (Kırtasiye, büro ve temizlik malzemeleri, yemek, ekmek gibi) ufak hacimli ve DEĞERİ FATURA DÜZENLEME LİMİTİ TUTARINI AŞMAYAN (2020 yılı 1.400 TL) malları taşımaları veya taşıttırmaları halinde bu mallara ait faturanın taşıma esnasında taşıtta bulundurulması ve faturanın üzerine "BU MALLAR İÇİN SEVK İRSALİYESİ DÜZENLENMEMİŞTİR." şerhinin verilmesi şartıyla ayrıca matbu sevk irsaliyesi de aranmayacağından e-İrsaliye de düzenlenme zorunluluğu bulunmamaktadır.

*Mükelleflerin, YARI MAMÜL veya MAMÜL mallarını, bazı işlemler yapılmak üzere, diğer mükelleflere göndermeleri ve bu mükelleflerden malları geri getirmeleri durumunda götürülen ve geri getirilen mallar için gidiş ve geliş taşımaları sırasında ayrı ayrı e-İrsaliye düzenlemeleri zorunludur. Malların götürülmesinde düzenlenecek e-İrsaliyelerin müşteri bölümü bilgilerine işlemi yapacak mükellefin adı ve soyadı, varsa ticaret ünvanı, vergi dairesi ve hesap numarası yazılacak, Malın nev'i bölümüne, gönderilen malların adı/cinsi, miktarı bölümüne miktarı yazılacak ve söz konusu e-İrsaliye'nin açıklama not alanına yapılacak işin türü (Mesela : "Boyatılmak, tamir ettirilmek, parça değiştirmek üzere" şeklinde bir ibare) yazılacaktır. İşlem gördükten sonra malın tekrar işlemi yaptıran tarafından geri taşınmasında düzenlenecek e-İrsaliyelerin müşteri bilgileri bölümüne işlemi yaptıran işletme kendi bilgilerine, sevk adresi olarak kendi işletme adres bilgisine (işlemin yapıldığı yer adres bilgisinin de başlangıç noktası olarak eklenmesi mümkündür) malın nev'i ve miktar bilgisi olarak işlemi tamamlanmış hali ile geri getirilen malların nev'i ve miktarı bilgileri yazılacak ve irsaliyenin not açıklama alanına yaptırılmış olan işlemin türü (boyama, baskı, tamir, parça değişim vb.) ne ilişkin açıklamaya yer verilecektir. Ancak, söz konusu malların işlemi yapacak mükellefler tarafından taşınması veya taşıttırılması halinde sevk irsaliyesinin, yukarıda belirtilen esaslara göre bu kimseler tarafından düzenleneceği tabiidir.

*İşletmeye ait MAL, DEMİRBAŞ, EKİPMAN vb. unsurların işlem görmek (boyatılmak, tamir edilmek, parça değiştirmek, dikilmek vb.) üzere başka işletmelere sevkiyatında da e-İrsaliye düzenlenmesi gerekmektedir. Düzenlenecek e-İrsaliyelerde açıklama bilgisine yer verilerek söz konusu mal, ekipman, demirbaşın tamir, bakım, işlem görmek üzere gönderildiği belirtilecektir. Bu durumda söz konusu unsurları taşıyan/taşıtan kim ise onun sevk irsaliyesi / e-İrsaliye düzenlemesi gerekmektedir.

*NUMUNE üzerine veya tecrübe ve muayene şartıyla satım yapılmak üzere mal sevkiyatı yapılması halinde sevk edilen mallar için matbu kağıt ortamda sevk irsaliyesi düzenlenmesi zorunluluğu bulunduğundan, bu suretle sevk edilen malların e-İrsaliye düzenlenmek suretiyle sevk edilmesi zorunludur. Ancak irsaliye yerine geçen e-Fatura ya da e-Arşiv Fatura'nın kağıt çıktısı düzenlendiği durumda ayrıca e-İrsaliye düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır. Bu tür sevkiyatlarda, malı satıcı taşıyor veya taşıtıyorsa e-İrsaliye satıcı tarafından, alıcı taşıyor veya taşıtıyorsa e-İrsaliye alıcı tarafından düzenlenecektir. KABULE BAĞLI OLAN ve bunun için YAZILI BİR SÖZLEŞME BULUNAN bu tür satışlarda, fatura düzenlenmesindeki 10 günlük sürenin kabul tarihinden itibaren başlayacağı tabiidir.

*Belediye, Et ve Balık Kurumu, Orman İşletmeleri, Etibank İşletmeleri, Tekel İdareleri ve benzeri kamu kurum ve kuruluşlarınca satılan çeşitli mamullerin sevkiyatında, sevk için düzenlenen belgelerde malın cinsi, miktarı, alıcının adı ve soyadı veya varsa ticaret ünvanı, vergi dairesi ve hesap numarasının bulunması halinde bu belgeler sevk irsaliyesi olarak kabul edilecek ve Vergi Usul Kanunu uyarınca düzenlenecek olan sevk irsaliyesi ayrıca aranmayacağından bu durumlar için e-İrsaliye de aranmayacağı tabiidir. Maden Kanununa göre maden sevkine ilişkin düzenlenen belgeler (sevk fişleri) ile uluslararası taşımacılıkta kullanılan hamule senedi, konşimento gibi belgeler ve gümrük giriş, çıkışlarında nakil vasıtalarında malların mevcudu tespit edilip mühürlendikten sonra Gümrük İdarelerince verilen resmi belgeler sevk irsaliyesi olarak kabul edileceğinden bu durumlar için e-İrsaliye aranmayacaktır.

*E-İrsaliye belgesinin taraflarca elektronik ortamda muhafaza edilmesi esas olup, e-İrsaliyenin kağıt çıktısı malın fiili sevki sırasında araçta bulundurulması (elektronik olarak görüntülenmesi de mümkündür) gereken mahiyettedir. Bu kağıt çıktının esas itibariyle alıcıya verilmesi zorunlu olmadığı gibi malların alıcıya tesliminden sonra satıcı tarafından muhafaza veya ibraz edilme zorunluluğu da bulunmamaktadır. Ancak, e-İrsaliye'lerin kağıt çıktısının, satıcı tarafından alıcıya fiilen teslim edilen malların tespitinde bir TESLİM/TESELLÜM BELGESİ veya bir tutanak amacıyla kullanılmasının önünde herhangi bir engel bulunmamaktadır. Bu durumda teslim eden ve teslim alan tarafından ıslak imzalı ve fiilen teslim edilen mal miktarına yönelik metin açıklamaları elle eklenen söz konusu kağıt çıktının e-İrsaliye belgesi vasfından ziyade satıcı ve alıcı tarafından bir teslim tesellüm belgesi veya bir tutanak mahiyetinde olan bir belge olarak kullanılması ve muhafaza edilmesinin önünde bir engel bulunmamaktadır.

*Zorunlu olmamasına rağmen düzenlenecek e-İrsaliyelerde malların fiyat bilgilerine de yer verilmesi mümkündür.

*5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun hükümlerine göre komisyoncu veya tüccar olarak sebze ve meyve ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce HAL KAYIT SİSTEMİNE (HKS) bildirim zorunluluğu bulunan malların sevki sırasında düzenlenecek e-İrsaliyelerde, satır bazında sevke konu mallara ilişkin olarak HKS’de üretilen “KÜNYE NUMARASI”na da yer verilmesi zorunludur.

*E-İrsaliye uygulaması için ayrı elektronik imza veya mali mühür kullanılmasına gerek olmayıp, mevcut imza araçları kullanılabilecektir.

*Sevkiyatın başlatıldığı lokasyonda altyapı ve teknik imkânsızlıklar nedeniyle e-İrsaliye düzenlenmesinin mümkün olamadığı hallerde matbu sevk irsaliyesi ile e-İrsaliye aynı anda düzenlenecek olup, düzenlenen matbu sevk irsaliyesinin üzerinde e-İrsaliyeye ait belge numarası ve belge düzenleme tarihi ve zamanı bilgilerine yer verilecektir. Bununla birlikte malın fiili sevki sırasında düzenlenebilecek matbu sevk irsaliyesinin bulunmaması halinde, 509 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği’nde açıklandığı üzere malın sevkini sağlayan kişi ya da kuruma belgenin elektronik ortamda gösterimine olanak sağlayacak gerekli bilgiler paylaşılacaktır. Söz konusu sevk irsaliyesinin üzerine “e-İrsaliyesi ayrıca düzenlenmiştir.” ibaresi yazılacaktır. Bu şekilde düzenlenen matbu sevk irsaliyelerinin e-İrsaliye'ye en geç izleyen 2 gün içinde dönüştürülmesi zorunludur. Matbu sevk irsaliyesine istinaden daha sonradan düzenlenecek e-İrsaliye'ler GİB tarfından özelleştirilen "MATBUDAN DÖNÜŞTÜRÜLEN E-İRSALİYE" tipinde düzenlenmesi ve bu e-İrsaliye belgesinin ilgili alanında matbu kağıt olarak düzenlenen sevk irsaliyesinin bilgisine (tarih, belge no) yer verilmesi gerekmektedir. Geçmiş tarihli e-İrsaliye düzenlenmesi mümkün değildir. e-İrsaliye sisteminde bununla ilgili kısıt bulunmaktadır. E-İrsaliye sistemine iletilen belgelerin fiili sevk tarihi e-İrsaliye sistem tarihinden önceki bir tarih olamaz. Ancak teknik imkansızlıklar nedeniyle ilk olarak matbu kağıt ortamda sevk irsaliyesinin düzenlendiği ve en geç izleyen 2 gün içinde "Matbudan Dönüştürülen e-İrsaliye" tipinde düzenlenen e-İrsaliye'lerin düzenleme ve fiili sevk tarihleri matbu sevk irsaliyesi ile aynı olması gerektiğinden ve e-İrsaliye daha sonradan oluşturulduğundan, bu durumla sınırlı olmak üzere e-İrsaliye sistem tarihinden geçmiş tarihli olarak düzenlenmesine izin verilebilecektir.

*E-İrsaliye kayıtlı kullanıcılara https://ebelge.gib.gov.tr/eirsaliyekayitlikullanicilar.html adresinden ulaşılabilir.

Sonuç olarak; E-Dönüşüm uygulamaları işletmelerin özellikle kağıt tüketimini ve kargo, posta masraflarını oldukça azaltmakta, doğal çevrenin korunmasına büyük bir katkı sağlamaktadır. Ayrıca E-Dönüşüm uygulamalarıyla belge saklama zorunluluğu da ortadan kalkmakta ve mekandan tasarruf sağlanmaktadır. Tüm E-Dönüşüm uygulamalarında olduğu gibi mükellefler e-İrsaliye uygulaması ile de zamandan ciddi anlamda tasarruf edebileceklerdir. İrsaliyelerin tek bir merkezi sistem üzerinden denetlenebilecek olması ve irsaliye bilgilerinin anında kontrol edilebilecek olması, (hata tespitinin kolay olması, hataların minumum seviyeye inmesi ve itiraz süreleri konusunda da daha hızlı aksiyon alınması) mükelleflere ciddi avantajlar sağlayacaktır. İşletmelerin e-irsaliye sistemine gönüllü veya zorunlu olarak geçmeden önce tüm mal akışını ithalat, alım, imalat, depolama ve müşteriye teslime kadar olan tüm süreçlerini tekrar gözden geçirmeleri oldukça önemlidir.

KAYNAKÇA

509 Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (19.10.2019 tarih 30923 Sayılı Resmi Gazete)

E-İrsaliye Uygulama Kılavuzu (GİB 29.02.2020)

22/10/2018 tarih E.22294 sayılı Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı Özelgesi

14.04.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.