Hayati Asiltürk
Vergi Müfettişi
hayatiasilturk@hotmail.com

Yıllara Sari İnşaat ve Onarım İşi İle Diğer İşlerin Birlikte Yapılması Halinde Ortak Gider ve Amortismanların Dağıtımı Nasıl Olmalıdır?

ÖZET

Gelir Vergisi Kanununun 1'inci maddesinde; Gerçek kişilerin gelirlerinin gelir vergisine tâbi olduğunu  ve  bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarının gelir vergisinin konusuna girdiği belirtilmiş,

Kurumlar Vergisi Kanununun 6'ncı maddesinde ise kurumlar vergisinin  mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safî kurum kazancı üzerinden hesaplandığı ve ikinci fıkrasında ise kurum kazancının tespitinde Gelir Vergisi Kanununun ticarî kazanç hakkındaki hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiştir.

Yukarıda yer alan mevzuattan da anlaşılacağı üzere, gerçek kişilerin vergilemesinde "takvim yılı ilkesi", kurumların vergilemesinde ise "hesap dönemi ilkesi" esas alınmıştır. Takvim yılı ( Gerçek kişilerde) ve hesap dö­nemi ( Kurumlar vergisi mükelleflerinde)  ilkelerine getirilen istisnalardan birisi ise yıllara yaygın inşaat ve onarma işleridir. Bizler ise bu makalemizde hem dönemsellik ilkesi gereği yapılması gereken muhasebe kayıtlarının nasıl olması gerektiğine hem de ortak gider ve amortismanların nasıl dağıtılması gerektiğine yer vereceğiz.

Anahtar Kelimeler: Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarma İşleri, Hakediş, İşin Bitim Tarihi, Amortisman, Ortak Gider Dağılımı , Gelir Vergisi

1. GİRİŞ;

Vergi ve muhasebe uygulamalarında "Dönemsellik" kavramının çok önemli bir yeri vardır. Muhasebenin temel kavramlarından biri olan dönemsellik kavramı, her bir dönemin kendi içinde gelir ve gider unsurlarıyla değerlendirildiği ve sonucunda işletmenin kâr veya zarar durumunun tespitinde katkısı vardır. İşte, ülkemizin lokomotif sektörlerinden biri olan inşaat sektöründeki yıllara sari inşaat ve onarım işleri, dönemsellik ilkesinin istisnai bir uygulamasıdır. Bu yüzden, gelirin yıllık olma özelliğine uymaması ve ticari kazancın genel hükümleri dışında özel bir vergileme rejimine tabi tutulmuştur. Yıllara sari inşaat ve onarma işlemlerinde (YSİO), kazancın tespiti ve muhasebe uygulamaları, gerek Gelir Vergisi Kanunun da gerekse Muhasebe Sistemi Uygulama tebliğleri ile diğer ticari faaliyetlerinin vergilendirilmesine göre farklı düzenlenmiştir.

Yıllara sari inşaat ve onarma işleri, Gelir Vergisi Kanununun 42-44'üncü maddelerinde özel olarak düzenlenmiştir. Yıllara sari inşaat ve onarım işleri, inşaat taahhüt işletmeleri  tarafından taahhüde bağlı olarak yapılan işlerdir. Aksi takdirde taahhüde bağlı olmadan, kat karşılığı inşaat işleri, aynı yıl başlayıp aynı yıl biten inşaat ve onarım işleri ve ticari amaçla yapılıp satılan konut ve işyeri vb. şekillerde yapılan özel inşaat  işleri ise Gelir Vergisi Kanununa göre ticari kazanç ile ilgili genel hükümler çerçevesinde değerlendirilmesi gerekmektedir.

Diğer bir husus, yıllara sari inşaat ve onarma işlerinde kazanç tespitinin her yıl yapılmayarak, GVK'nın 42. maddesine göre işin bittiği dönemde kazanç hesaplanarak o dönemin gelir- gider hesaplarına aktarılmasıdır. Bunun yanında mükellefler tek bir faaliyet konusu ile iştigal etmemektedirler. Bu durumda yapılan işin özelliği gereği, birden fazla faaliyetle ilgilenilmesi halinde, hangi giderin hangi işe ait olduğunun belirlenmesi sorunu ortaya çıkarmaktadır. Bu nedenle, GVK'nın 43. maddesine göre, birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarma işlerinde veya bu işlerin diğer işlerle birlikte yapılması halinde yapılan müşterek giderler ile amortismanların kanunda yazılı esaslara göre dağıtımı yapılacağı belirtilmiştir. İnşaat işi devam ettiği sürece, dönem içerisinde yapılan tüm harcamalar ve tahsil edilen hak ediş tutarları iş bitene kadar gelir ve giderlere yansıtılmayıp, bilanço hesaplarında izlenecektir. Yıllara sari inşaat ve onarım işleri ile ilgili GVK'nın 44. maddesine göre de, yıllara sari in­ şaat ve onarma işlerinde işin bitim tarihi ile ilgili açıklamalara yer verilmiştir. Son olarak, yıllara sari in­ şaat ve onarma işlerinde işin bittiği dönemde yapılacak vergi tahsilatındaki gecikmenin telafi edilmesi için de GVK'nın 94. maddesi ile Kurumlar Vergisinin 15. maddeleri uyarınca hak ediş ödemelerinden, işin bittiği yıl yapılacak vergilemeye mahsuben, vergi kesintisi yapılması öngörülmüştür.[1]

2- YILLARA SARİ İNŞAAT VE ONARIM İŞİNİN TANIMI, YASAL DÜZENLEME VE ÖZELLİK ARZ EDEN HUSUSLAR

2.1. Yasal Düzenleme

Yıllara sari inşaat ve onarım işlerinin vergilendirilmesi GVK’nın 42-44'üncü maddelerinde düzenlenmiş olup 42. Maddesinde ise şu şekilde bir açıklama yapılmıştır;

“ Birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat (dekapaj işleri de inşaat işi sayılır) ve onarma işlerinde kar veya zarar işin bittiği yıl kati olarak tespit edilir ve tamamı o yılın geliri sayılarak, mezkur yıl beyannamesinde gösterilir.

Mükellefler bu madde kapsamına giren hallerde her inşaat ve onarma işinin hasılat ve giderlerini ayrı bir defterde veya tutmakta oldukları defterlerin ayrı sayfalarında göstermeye ve düzenleyecekleri beyannameleri işlerin bitirildiği takvim yılını takip eden yılın Mart ayının başından yirmi beşinci günü akşamına kadar vermeye mecburdurlar.”

Bir inşaat ve onarım işinin GVK’nın 42.maddesi kapsamında vergilendirilebilmesi için aşağıda yer alan üç özelliği taşıması gerekir;

1. Yapılan işin inşaat ve onarma işi olması gerekir,

2. İnşaat ve onarma işinin birden fazla takvim yılını kapsaması gerekmektedir,

3. İnşaat ve onarma işinin başkalarının hesabına ve taahhüde bağlı olarak yapılması gerekmektedir.

2.2. Yıllara Sari İnşaat Ve Onarma İşlerinde Müşterek Genel Giderler Ve Amortismanların Dağıtılması

Yıllara sari inşaat ve onarım işlerinin vergilendirilmesi GVK’nın 42-44'üncü maddelerinde düzenlenmiş olup 43. Maddesinde ise şu şekilde bir açıklama yapılmıştır;

Birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarma işlerinde veya bu işlerin diğer işlerle birlikte yapılması halinde müşterek genel giderler ve amortismanlar aşağıdaki esaslara göre dağıtılır:

1. Yıl içinde birden fazla inşaat ve onarma işinin birlikte yapılması halinde, her yıla ait müşterek genel giderler bu işlere ait harcamaların (enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde düzeltilmiş tutarlarının) enflasyon düzeltmesine tâbi tutulmuş tutarlarının birbirine olan nispeti dahilinde;

2. Yıl içinde tek veya birden fazla inşaat ve onarma işinin bu madde şümulüne girmeyen işlerle birlikte yapılması halinde, her yıla ait müşterek genel giderler, bu işlere ait harcamalar ile diğer işlere ait satış ve hasılat tutarlarının (enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde bunların düzeltilmiş tutarlarının) birbirine olan nispeti dahilinde;

3. Birden fazla inşaat ve onarma işlerinde veya bu işlerle sair işlerde müştereken kullanılan tesisat, makina ve ulaştırma vasıtalarının amortismanları, bunların her işte kullanıldıkları gün sayısına göre.

Yukarıda yer alan mevzuatın tarafımızca açıklanması ve örneklendirilmesi

1- Gelir vergisi kanununun 43.maddesinin birinci fıkrasında bahsedilen birden fazla inşaat ve onarma işinin birlikte yapılması halinde müşterek giderlerin dağılımı şu şekilde olacaktır;

Yıllara sari inşaat kapsamında yapılan kaç tane iş varsa ve bu işlerin toplamı için ne kadarlık bir ortak harcama yapılmış ise yapılan bu ortak harcama mevcut olan işlerin harcamaları nispetinde birbirlerine oranlanarak 1 tane yıllara sari işin ortak harcamada almış olduğu pay bulunmuş olur.

Örnek Olay; Gürbüz İnşaat Otomotiv Anonim Şirketinin her biri yıllara sari 4 adet inşaat işi bulunmakta olup  2020 yılında bu işlerden A işi için 300.000,00-TL, B işi için 200.000,00-TL, C işi için 100.000,00-TL ve D işi için ise 400.000,00-TL harcama yapmıştır. Gürbüz A.Ş’nin bu işlerle ilgili olarak yapmış olduğu ortak gideri ise 100.000,00-TL dir. İşletmemizin yıllara sari olan her bir işte alacağı payı ve muhasebe kayıtlarını gösterimi aşağıdaki gibi olacaktır.

Cevap ; İlk önce ortak gider olan 100.000,00-TL lik harcamanın muhasebe kaydını yapıp akabinde ise şirketin diğer işlerinin muhasebe kaydı ile ortak giderden alacağı payın muhasebe kaydına geçeceğiz.

Ortak Gider Muhasebe Kaydı;

-----------------------------------------/-------------------------------------------------
740 Hizmet Üretim Maliyeti                          100.000,00

1. İndirilecek Kdv                                        18.000,00

                            102 Bankalar                                      118.000,00

--------------------------------------------/------------------------------------------------

Yapılan 100.000,00-TL’lik ortak giderin dağılımı ise şu şekilde olacaktır,

*(300.000/1.000.000*100=%30)

Yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere şirketin yapmış olduğu toplam harcamanın yine yapmış olduğu harcamalar nispetinde birbirlerine oranı bulunup bu oranın yapılan ortak harcama tutarı ile çarpılması sonucu her bir işin ortak giderden alacağı pay bulunmuş oldu.

Yukarıda dağıtılan 100.000,00-TLlik ortak giderin yapılan işler bazında muhasebe kaydı ise aşağıdaki gibi olacaktır;[2]

----------------------------------/31.12.2020-/-------------------------------------------

170 Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarım Maliyetleri         30.000

A İşi 30.000

171 Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarım Maliyetleri         20.000

B İşi 20.000

172 Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarım Maliyetleri         10.000

C İşi 10.000

173 Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarım Maliyetleri         40.000

D İşi 40.000

Giderlerin harcamalar nispetinde dağıtılması

             741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı                       100.000

-----------------------------------/-------------------------------------------------------------------

-----------------------------------/-------------------------------------------------------------------

741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı    100.000

Yansıtma hesaplarının kapatılması

                   740 Hizmet Üretim Maliyeti                                     100.000

-----------------------------------/---------------------------------------------------------------------

2- Gelir vergisi kanununun 43.maddesinin ikinci fıkrasında bahsedilen birden fazla inşaat ve onarma işinin bu madde şümulüne girmeyen işlerle birlikte yapılması halinde, müşterek giderlerin dağılımı şu şekilde olacaktır;

Madde lafzında şu şekilde bir açıklama yapılmıştır; “ Yıl içinde tek veya birden fazla inşaat ve onarma işinin bu madde şümulüne girmeyen işlerle birlikte yapılması halinde, her yıla ait müşterek genel giderler, bu işlere ait harcamalar ile diğer işlere ait satış ve hasılat tutarlarının (enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde bunların düzeltilmiş tutarlarının) birbirine olan nispeti dahilinde” dağıtılır denilmiştir.

Yukarıda yer alan mevzuatın tarafımızca örneklendirilmesi

Yıllara sari inşaat kapsamında yapılan kaç tane iş varsa ve bu işlerin toplamı için ne kadarlık bir ortak harcama yapılmış ise yapılan bu ortak harcama mevcut olan işlerin harcamaları nispetinde birbirlerine oranlanarak 1 tane yıllara sari işin ortak harcamada almış olduğu payın bulunacağını yukarıda belirtmiştik. Bu işlerin yanında diğer işlerinde yapılması halinde ise yıllara sari olmayan işin hasılatı baz alınarak yine aynı şekilde oranlama yapılarak yıllara sari olmayan işin ortak harcamada almış olduğu pay bulunmuş olur.

Örnek Olay; Gürbüz İnşaat Otomotiv Anonim Şirketinin her biri yıllara sari 4 adet inşaat işi bulunmakta olup 2020 yılında bu işlerden A işi için 300.000,00-TL, B işi için 200.000,00-TL, C işi için 100.000,00-TL ve D işi için ise 400.000,00-TL harcama yapmıştır. Ayrıca Gürbüz A.Ş’nin bu işlerin yanında bir tane özel inşaat işi bir tane de hafriyat işi bulunmakta olup, özel iş için 250.000,00-TL lik harcama yapıp 125.000,00-TL lik ise hasılat elde etmiştir. Hafriyat işi için ise 150.000,00-TL lik harcama yapıp 75.000,00-TLlik ise hasılat elde etmiştir. Ortak gider toplamı ise yine 100.000,00-TL dir.

Cevap ; İlk önce ortak gider olan 100.000,00-TL lik harcamanın muhasebe kaydını yapıp akabinde ise şirketin diğer işlerinin muhasebe kaydı ile ortak giderden alacağı payın muhasebe kaydına geçeceğiz.

Ortak Gider Muhasebe Kaydı;

------------------------------------------------/--------------------------------------------------
740 Hizmet Üretim Maliyeti                          100.000,00

191 İndirilecek Kdv                                        18.000,00

                                           102 Bankalar                                      118.000,00

----------------------------------------------/-----------------------------------------------------
Yapılan 100.000,00-TLlik ortak giderin dağılımı ise şu şekilde olacaktır;

*(300.000/1.200.000*100=% 25)

** Hasılat tutarları baz alınmıştır.

Yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere şirketin yapmış olduğu toplam harcamanın yine yapmış olduğu işler nispetinde birbirlerine oranı bulunup bu oranın yapılan ortak harcama tutarı ile çarpılması sonucu her bir işin ortak giderden alacağı pay bulunmuş oldu. Fakat burada yıllara sari olmayan işlerin harcama tutarları değil hasılat tutarları dikkate alınarak oranlamanın yapıldığı gözden kaçmamalıdır.

Yukarıda dağıtılan 100.000,00-TLlik ortak giderin yapılan işler bazında muhasebe kaydı ise aşağıdaki gibi olacaktır;

--------------------------------------/31.12.2020-/--------------------------------------------

170 Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarım Maliyetleri                83.330

A İşi 25.000

B İşi 16.670

C İşi 8.330

D İşi 33.330

632 Genel Yönetim Giderleri/622 SHM                           16.670

E İşi (Özel İş) 10.420

F İşi (Hafriyat) 6.250

             741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı                         100.000

---------------------------------------------/---------------------------------------------------------

------------------------------------------/31.12.2020/---------------------------------------

741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı                         100.000

                          740 Hizmet Üretim Maliyeti                                     100.000

---------------------------------------------/-------------------------------------------------------

2.3. Amortismanların Dağılımı

Birden fazla inşaat ve onarma işlerinde veya bu işlerle sair işlerde müştereken kullanılan tesisat, makina ve ulaştırma vasıtalarının amortismanları, bunların her işte kullanıldıkları gün sayısına göre dağıtılır.(GVK-43/2)

Yukarıda yer alan mevzuatın tarafımızca örneklendirilmesi

Yıllara sari inşaat kapsamında yapılan kaç tane iş varsa ve bu işlerin toplamı için ne kadarlık bir ortak harcama yapılmış ise yapılan bu ortak harcama mevcut olan işlerin harcamaları nispetinde birbirlerine oranlanarak 1 tane yıllara sari işin ortak harcamada almış olduğu payın bulunacağını yukarıda belirtmiştik. Burada da yine aynı yöntem geçerli olup bu işlerde kullanılan ve amortismana tabi olan araçların her bir işte ne kadar pay alınacağının hesabın da ise kullanılan gün sayısı kıstas olarak alınmaktadır. Şöyle ki diğer sorularda harcamalar nispetinde oranlama yapılan ortak gider burada gün sayısına göre oranlanmaktadır. Konuyu bir örnek soru yardımıyla açıklayalım.

Örnek Olay; Gürbüz İnşaat Otomotiv Anonim Şirketinin her biri yıllara sari 2 adet inşaat işi bulunmakta olup 2020 yılında bu işlerden A işi için 300.000,00-TL, B işi için 200.000,00-TL, Nakliye işi için ise 250.000,00-TL harcama yapmıştır. Her üç işte kullanılan ve 500.000,00-TL bedelle alınan bir adette kamyonu bulunmaktadır. Şirket bu kamyon için normal amortisman yöntemine göre amortisman hesaplamaktadır. Kamyonun ekonomik ömrü 5 yıl olup bu kamyon A işin de 90 gün, B işinde 90 gün, nakliye işinde ise 180 gün kullanılmıştır. ( Bir (1) yıl 360 gün olarak dikkate alınmıştır.)

Cevap ; İlk önce aracın yıllık amortisman tutarını hesaplayacağız.

Amortisman tutarı: 500.000 x (1yıl /5 yıl)= 100.000 TL

Yapılan 100.000,00-TLlik ortak giderin dağılımı ise şu şekilde olacaktır,

Yapılan 100.000,00-TLlik ortak giderin muhasebe kayıtları ise şu şekilde olacaktır,

--------------------------------------/31.12.2020/--------------------------------------------

740 Hizmet Üretim Maliyeti                          100.000

                         257 Birikmiş Amortismanlar                         100.000

----------------------------------/--------------------------------------------------------------------

------------------------------/31.12.2020-/---------------------------------------------------------

170 Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarım Maliyetleri    25.000

                        A İşi 25.000

171 Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarım Maliyetleri    25.000

                        B İşi 25.000

770 GYG/ 622 Satılan Hizmet Maliyeti                 50.000

Nakliye İşi

                    741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı                       100.000

-----------------------------------------/-------------------------------------------------------------------

----------------------------------------/31.12.2020/----------------------------------------------------

741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı         100.000

               740 Hizmet Üretim Maliyeti                                      100.000

----------------------------------------------/----------------------------------------------------------------

2.4- Ortak Giderlerin Dağılımında Kullanılmayan Günlere İsabet Eden Amortismanların Dağılımı

 Gelir vergisi kanunun 43/3 maddesinde; Birden fazla inşaat ve onarma işlerinde veya bu işlerle sair işlerde müştereken kullanılan tesisat, makina ve ulaştırma vasıtalarının amortismanları, bunların her işte kullanıldıkları gün sayısına göre dağıtılır.” Denilmiştir. Kullanılmayan günlere isabet eden giderlerin ise nasıl dağıtılacağı kanunun lafzında yer almamaktadır. Bizler ise kullanılmayan günlere isabet eden amortismanların dağılımını (kanunun mefhumu muhalifinden hareketle )diğer işler de olduğu gibi harcama/hasılat oranları dikkate alarak dağıtılacağını düşünüyoruz.

Örnek Olay; Gürbüz İnşaat Otomotiv Anonim Şirketinin her biri yıllara sari 2 adet inşaat işi bulunmakta olup 2020 yılında bu işlerden A işi için 300.000,00-TL, B işi için 200.000,00-TL Nakliye işi için ise 250.000,00-TL harcama yapmış olup ayrıca nakliye işinde 120.000,00-TL ise hasılat elde etmiştir. Her üç işte kullanılan ve 500.000,00-TL bedelle alınan bir adette kamyonu bulunmaktadır. Şirket bu kamyon için normal amortisman yöntemine göre amortisman hesaplamaktadır. Kamyonun ekonomik ömrü 5 yıl olup bu kamyon A işin de 90 gün, B işinde 90 gün ve nakliye işinde de yine 90 gün kullanılmıştır. ( Bir (1) yıl 360 gün olarak dikkate alınmıştır.)

Cevap ; İlk önce aracın yıllık amortisman tutarını hesaplayacağız.

Amortisman tutarı: 500.000 x (1yıl /5 yıl)= 100.000 TL

Yapılan 100.000,00-TLlik ortak giderin dağılımı ise şu şekilde olacaktır;

Kullanılmayan günlere isabet eden 25.000,00-TLlik amortismanın dağılımı ise aşağıdaki gibi olacaktır.

* 30.000/620.000*100=48,39

**Nakliye işinde elde edilen hasılat dikkate alınmıştır.

Yapılan 100.000,00-TLlik ortak giderin muhasebe kayıtları ise şu şekilde olacaktır (Kullanılan Gün Dağılımı)

--------------------------------------/31.12.2020/--------------------------------------------

740 Hizmet Üretim Maliyeti                          100.000

A işi                            25.000

B işi                            25.000

Nakliye işi                  25.000

Kullanılmayan gün   25.000

                                 257 Birikmiş Amortismanlar                         100.000

------------------------------------/---------------------------------------------------------------

------------------------------/31.12.2020-/----------------------------------------------------

170 Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarım Maliyetleri    25.000

                        A İşi 25.000

171 Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarım Maliyetleri    25.000

                        B İşi 25.000

770 GYG/ 622 Satılan Hizmet Maliyeti                 25.000

                        Nakliye İşi

             741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı                       75.000

                        Amortisman dağılımı

-----------------------------------/----------------------------------------------------------------

-----------------------------------/31.12.2020/--------------------------------------------------

741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı                     75.000

                740 Hizmet Üretim Maliyeti                                                  75.000

--------------------------------------/----------------------------------------------------------------

Kullanılmayan güne isabet eden amortisman tutarının (25.000,00-TL) dağılımı ise aşağıdaki gibi olacaktır;

------------------------------/31.12.2020-/---------------------------------------------------------

170 Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarım Maliyetleri    12.096,77

                        A İşi 12.096,77

171 Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarım Maliyetleri    8.064,52

                        B İşi 8.064,52

770 GYG/ 622 Satılan Hizmet Maliyeti                 4.838,71

                        Nakliye İşi

               741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı                       25.000

                        Amortisman dağılımı

-----------------------------------/-------------------------------------------------------------------

-----------------------------------/31.12.2020/---------------------------------------------------

741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı                     25.000

                  740 Hizmet Üretim Maliyeti                                                 25.000

----------------------------------------/----------------------------------------------------------------

Yukarıda yer alan muhasebe kayıtları tek bir muhasebe kaydı altında da gösterilebilir. İlgili muhasebe kayıtları aşağıdaki gibidir.[3]

------------------------------/31.12.2020-/---------------------------------------------------------

170 Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarım Maliyetleri           37.096,77

A İşi

Kullanılan günlere isabet eden amortisman tutarı                25.000,00

Kullanılmayan  günlere isabet eden amortisman tutarı        12.096,77

171 Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarım Maliyetleri               33.064,52

B İşi

Kullanılan günlere isabet eden amortisman tutarı                 25.000,00

Kullanılmayan  günlere isabet eden amortisman tutarı         8.064,52

770 GYG/ 622 Satılan Hizmet Maliyeti                               29.838,71

Nakliye İşi

Kullanılan günlere isabet eden amortisman tutarı                 25.000,00

Kullanılmayan  günlere isabet eden amortisman tutarı         4.838,71                                           

                     741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı                       100.000

Amortisman dağılımı

-----------------------------------------------------/----------------------------------------------------------

--------------------------------------------/31.12.2020/---------------------------------------------------

741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı                     100.000

                        740 Hizmet Üretim Maliyeti                                                 100.000

-----------------------------------/---------------------------------------------------------------------------

2.5.İnşaat ve Onarma İşlerinde İşin Bitimi ve Yapılan Hakediş Ödemesi

“İnşaat ve onarma işlerinde geçici ve kesin kabul usulüne tabi olan hallerde geçici kabulün yapıldığını gösteren tutanağın idarece onaylandığı tarih; diğer hallerde işin fiilen tamamlandığı veya fiilen bırakıldığı tarih bitim tarihi olarak kabul edilir.

Bitim tarihinden sonra bu işlerle ilgili olarak yapılan giderler ve her ne nam ile olursa olsun elde edilen hasılat, bu giderlerin yapıldığı veya hasılatın elde edildiği yılın kâr veya zararının tespitinde dikkate alınır.”

Örnek Olay; Gürbüz İnşaat Otomotiv Anonim Şirketi yapmış olduğu yıllara sari inşaat işi nedeniyle Kdv hariç 1.000.000,00-TL lik hakediş bedeli tahsil etmiştir. İlgili tutar şirketin banka hesabına yatırılmıştır. İşveren hekediş bedelini öderken yasal kesintileri yapıp kalan tutarı şirket hesabına aktarmıştır.( Damga vergisi oranı ; Binde 9.48, Kurumlar vergisi tevkifatı (stopaj) yüzde %3 tür)

-----------------------------------/31.11.2020/----------------------------------------------------------

     102 Bankalar                                      1.140.520,00

     295 Peşin ödenen vergi ve fonlar           30.000,00

     740 H.Ü.M                                               9.480,00

     740-03 (Damga vergisi)

                                        350 Yıllara Sari inş ve Onr Hakediş Bedeli  1.000.000,00

                                        391 Hesaplanan Kdv                                      180.000,00

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Hakediş bedeli karşılığında fatura kesilerek, Katma Değer Vergisi hesaplanacaktır. 117 Seri No'lu KDV Genel Tebliği uyarınca kamu kurumlarına taahhüt edilen yapım işlerinde 1/5 oranında KDV tevkifatı yapılması söz konusudur. Ayrıca 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu'na ekli 1 sayılı listenin IV-1/a bölümü gereği binde 9,48 oranında Damga Vergisi hesaplanması gerekir.

Alınan bu hak edişler, inşaat işi tamamlanıncaya kadar, bilançoda pasif hesap olarak gösterilecektir. Gelecek yılda da devam edecek olan işlerle ilgili %3 vergi kesintileri 295 No'lu Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar hesabında izlenmeye devam edecektir. Başka bir hesaba aktarımı söz konusu değildir. Ertesi yıl bitmesi durumunda ise 193-No'lu Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar hesabına virman edilecektir. Dolayısıyla, hasılat olarak sonuç hesaplarına aktarılıp beyan edilecektir.[4]

2.6. Dönem Sonunda Yapılacak Kayıtlar

İnşaatlarla ilgili olarak alına hak edişlerin izlendiği 350 No'lu "Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hakediş Bedelleri" hesabı, inşaat işinin bittiği yıl sonunda, 600 No'lu "Yurtiçi Satışlar" hesabına aktarılarak, inşaat işinden doğan kâr veya zarar hesaplanır. Yıllara sari inşaat ve onarım işlerine ait kâr veya zararının tespitinde yapılan muhasebe kayıtları ise şu şekilde kaydedilir.

----------------------------------------------/--------------------------------------------------

350 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hakediş Bedelleri            XXX

                                      600-Yurtiçi Satışlar Bedelleri                          XXX

---------------------------------------------/-------------------------------------------------------

 600 Yurtiçi Satışlar                     XXX

622 Satılan Hizmet Maliyeti        XXX

                                          690 Dönem Kârı veya Zararı              XXXXX

-----------------------------------------------/--------------------------------------------------------

SONUÇ

Makalemizin giriş kısmından da belirttiğimiz üzere yıllara sari inşaat ve onarım işleri diğer gelir unsurlarından farklı olarak özel bir vergilendirme rejimine tabi tutulmuş ve vergilendirmede dönemsellik ilkesinin istisnai unsurunu oluşturmaktadır.

Yıllara sari inşaat ve onarım işlerini yapan mükelleflerin vergilendirilmesine yönelik yasal düzenlemeler, GVK'nın 42, 43 ve 44. maddelerinde açıklanmıştır. Kanun gereği, yıllara sari inşaat ve onarım işlerinde işin bitim tarihinde elde edilen kazanç kesin olarak tespit edilecek ve ilgili yılda beyan edilecektir.

Gerek mal ve hizmet üretimi ile ilişkisi, gerekse istihdam açısından ekonomiye çok büyük katkısı olan inşaat sektörü, her ülkede olduğu gibi ülkemiz ekonomisinde de önemli bir yere sahiptir. Bu nedenle çalışmamızda, inşaat sektöründe özel bir vergilendirme rejimine tabi tutulan yıllara sari inşaat ve onarım işlerine yönelik dönem içi ve dönem sonunda yapılması gereken işlemler ve muhasebe kayıt işlemleri üzerinde durulmuştur.[5]

Dönem içerisinde yapılan harcamalar ile ortak giderlerin dağıtımının nasıl olacağı ile amortismanlardan alacağı pay miktarları sayısal örnekler vasıtasıyla açıklanmıştır.

KAYNAKÇA

  213 Sayılı Vergi Usul Kanunu

 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu

 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu

 EREN M.(2013) “Yıllara Sari İnşaat Ve Onarım İşlerinin Vergilendirilmesi İle Dönem İçi Ve Dönem Sonu İşlemleri.” Vergi Raporu Dergisi.Sayı.171.

SARIGÜL S.(2016). Vergisel Yönleriyle Genel Muhasebe. Vergi Müfettişleri Derneği. Ankara

---

[1] Metin EREN. “Yıllara Sari İnşaat Ve Onarım İşlerinin Vergilendirilmesi İle Dönem İçi Ve Dönem Sonu İşlemleri.” Vergi Raporu Dergisi. Sayı.171.2013.s.168

[2] Suat SARIGÜL. Vergisel Yönleriyle Genel Muhasebe. Vergi Müfettişleri Derneği. Ankara. Ekim.2016.s.279

[3] Suat SARIGÜL.a.g.e.s.284

[4] Metin EREN. “Yıllara Sari İnşaat Ve Onarım İşlerinin Vergilendirilmesi İle Dönem İçi Ve Dönem Sonu İşlemleri.” Vergi Raporu Dergisi. Sayı.171.2013.s.183

[5] Metin EREN. “Yıllara Sari İnşaat Ve Onarım İşlerinin Vergilendirilmesi İle Dönem İçi Ve Dönem Sonu İşlemleri.” Vergi Raporu Dergisi. Sayı.171.2013.s.184

17.09.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.