Hatice Kotan
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
kotandanismanlik@gmail.com

İşçi Ücretlerinin Banka Kanalıyla Ödenmesi Zorunluluğu

I-Giriş

Bilindiği gibi işsizliğin yüksek olduğu yerlerde işçilerin haklarının korunması daha da zorlaşmaktadır. Ülkemizde de olduğu gibi bazı işverenler daha az maliyete katlanmak için işçilerin fiilen işyerinde çalışmasına karşın resmi makamlara hiç bildirim yapmamakta ya da ücret veya süre açısından olması gerekenden daha az bildirim yapmaktadırlar. Bazı işçiler ise cari asgari ücretin de altında çalışmaya razı olabilmektedirler.

Bu bağlamda, kayıt dışılığı azaltmak amacıyla Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından 2009 yılının başından itibaren ücretlerin banka aracılığı ile ödenme zorunluluğu getirilerek bu tür olumsuzlukların en aza indirilmesi hedeflenmektedir.

II- Yasal Düzenleme

-01.01.2009-31.05.2016 Dönemi

18 Kasım 2008 tarihli Resmi Gazete’de Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yayımlanan “Ücret, Prim, İkramiye ve Bu Nitelikteki Her Türlü İstihkakın Bankalar Aracılığı İle Ödenmesine Dair Yönetmelik” ile ücret ödemelerinin bazı koşullarla bankalar aracılığıyla yapılması zorunluluğu getirilmiştir. Türkiye’de çalışanların ücretlerinin banka kanalıyla ödenmesi zorunluluğu 2009 yılının Ocak ayının başından itibaren yürürlüğe girmiştir.

Bu yükümlülük, her şeyden önce İş Kanunu’na, Deniz İş Kanunu’na ve Basın İş Kanunu’na göre işçi çalıştıranlar için öngörülmüştür. Yönetmeliğin yürürlük tarihi olan 01.01.2009 tarihinde ve sonrasında İş Kanunu’na göre en az 10 işçi çalıştıran yahut en az 10 gazeteci çalıştıran işverenlerle, bu sayıdan az gazeteci çalıştırmakla birlikte gazeteci sayısı ile İş Kanununa göre çalıştırdıkları işçi sayısı toplamı 10 veya daha fazla olan işverenler, ile en az 10 gemi adamı çalıştıran işverenler, ücret ve benzeri ödemelerini bankalar aracılığı ile yapmakla yükümlü kılınmışlardır. 

4857 sayılı İş Kanununun 32. maddesinin ikinci fıkrası, 5754 Sayılı Kanun’un 85. maddesi ile değiştirilerek“Ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkak kural olarak, Türk parası ile işyerinde veya özel olarak açılan bir banka hesabına ödenir…”. hükmü getirilmiş ve akabinde de 18 Kasım 2008 tarih ve 27058 Sayılı Resmi Gazete’de “Ücret, Prim, İkramiye ve Bu Nitelikteki Her Türlü İstihkakın Bankalar Aracılığıyla Ödenmesine Dair Yönetmelik” yayımlanmıştır.

Öte yandan, gerek yasa hükümlerinde gerekse yönetmelikte “özel olarak açılan banka hesabına yatırılmak suretiyle ödenmesi” şeklinde zorunluluğa yer verildiğinden, doğal olarak ödemelerin de banka yoluyla yapılması gerekmektedir.

Durum böyle olmakla birlikte, Yönetmeliğin “Zorunluluk hâli” başlıklı 11. inci maddesinde; Yönetmelik kapsamında banka aracılığıyla ödeme yapması gereken işverenlerin, işveren vekilleri veya üçüncü kişilerin, işyerlerinin bulunduğu mahalde banka şubesi bulunmaması ya da çalışanlara banka aracılığıyla ödeme yapılmasına imkân bulunmaması hâlinde ödemelerin, T.C. Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü şubeleri (PTT) aracılığıyla yapılabileceği belirtilmiştir. Dolayısıyla Yönetmelikte belirtilen bu istisnai durumlarda ödemeler PTT şubeleri aracılığıyla yapılabilecektir.

Bu yönetmelik kapsamında banka aracılığıyla ücretlilerin hesabına ödeme yapılırken ödemenin niteliğinin belirtilmesi zorunludur. Bu getirilen yükümlülüğe uyulamaması halinde uygulanacak yaptırım konusunda yönetmelik, çalışanın tabi olduğu kanunun (İş Kanunu, Deniz İş Kanunu, Basın İş Kanunu) yaptırımlarına atıf yapmıştır.

-01.06.2016 tarih ve sonrası Dönemi

Nihayet, geçtiğimiz günlerde, 21 Mayıs 2016 tarihli Resmi Gazete’de yine Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yayımlanan, “Ücret, Prim, İkramiye ve Bu Nitelikteki Her Türlü İstihkakın Bankalar Aracılığıyla Ödenmesine Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile “10 işçi” ibaresi “5 işçi” olarak değiştirilmiştir. Bu değişiklik 1 Haziran 2016 tarihinde yürürlüğe girecek şekilde yeniden düzenlenmiştir.  

Bu nedenle, 1 Haziran 2016’dan itibaren, İş Kanunu’na, Deniz İş Kanunu’na yahut Basın İş Kanunu’na tâbi şekilde beş (5) veya daha fazla işçi, gemi adamı yahut basın mensubu çalıştıranlar, yapacakları ücret ve benzeri ödemeleri bankalar aracılığı ile yapmak zorundadırlar.

Yönetmelik değişikliğinin yürürlük tarihi itibariyle yapılacak ödemeler, ödemenin hangi zamana ait olduğuna bakılmaksızın yönetmelik kapsamında olduğundan, 5 ilâ 9 işçi çalıştıranlar, 2016 Mayıs ayı ücretlerini mayıs ayının son günü ödemeleri halinde bu ücretler için bankadan ödeme zorunluluğuna tabi olmayacaklardır. Ancak 2016 Mayıs ayı ücretinin 2016 Haziran ayının her hangi bir gününde ödenmesi halinde, ödemenin işçinin banka hesabına yapılması zorunlu olacaktır. 

Bu konuyu biraz daha detaylandırmak için aşağıdaki sorulara cevaplar bulmak suretiyle açıklamaya çalışalım. 

III-Hangi Ödemeler Banka Kanalıyla Yapılacak?

Yönetmelik kapsamında yapılan tanımlarda; “Ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her türlü istihkak ödemeleri,” ilgili kanunlar kapsamında yapılacak ödemelerde ise; “…çalıştırdıkları … o ay içinde yapacakları her türlü ödemenin kanunî kesintiler düşüldükten sonra kalan net tutarını” denilerek, ilgili kanunlar kapsamında yapılacak ödemelerde, kapsamdaki ve tanımlardaki ifadelerden farklı daha geniş ve genel bir ifade kullanılmıştır.

Yönetmelik, kapsamda ve tanımlarda “ödeme” den ne anlaşılması gerektiğini özel olarak açıkladığından; ödemelerden, “Ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her türlü istihkak ödemeleri” nin anlaşılması gerekmektedir. Bu da temel olarak ücret ve eklentilerini (asıl/çıplak ücret, fazla mesai, ek ödeme, sosyal yardımlar –yol, yemek, giyecek vs yardımları- prim, ikramiye) kapsamaktadır.

IV-Cezai Yaptırım Nedir?

Yönetmelikte belirtilen ödemeleri bankalar aracılığı ile kısmen ya da hiç yapmayan işverenlere 2022 yılı için;

1-Gazeteciye, Yönetmelik kapsamında yapılan ödemeleri bankalar aracılığıyla yapmayan işverene her bir gazeteci için 5953 sayılı Kanunun 27 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca 7.097-TL idarî para cezası,

2-Gemi adamına, Yönetmelik kapsamında yapılan ödemeleri bankalar aracılığıyla yapmayan işverene her gemi adamı için Deniz İş Kanununun 51 inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca 5.676-TL idari para cezası,

3-İşçiye, Yönetmelik kapsamında yapılan ödemeleri bankalar aracılığıyla yapmayan işverene 4857 sayılı İş Kanununun 102. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca her işçi için ve her ay için 429-TL idari para cezası,

Uygulanır.

İşçiye, İş Kanunundan veya toplu iş sözleşmesinden ya da iş sözleşmesinden doğan alacaklarını, bankalar aracılığıyla ödemeyen işverene veya işveren vekiline ya da üçüncü kişiye, İş Kanununun 102. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın ilgili birimi olan İş Teftiş Kurulu Başkanlığı’na bağlı İş Müfettişleri tarafından ücreti bankaya yatırılmayan her işçi ve her ay için, işveren, işveren vekili ve üçüncü kişiye 429-TL idari para cezası, uygulanır.

Bir örnekle konuyu açıklayalım: Örneğin A Firmasına bağlı iki ayrı şubede toplam 10 işçisi olan bir işveren, işçilerin ücretlerini banka vb.. kanallarla ödememesi halinde; işyerinde İş Müfettişlerince yapılacak bir incelemede her ay için 429,00-TL. x 10 = 4.290,00-TL. idari para cezası uygulanacaktır. İş Müfettişleri tarafından yapılan incelemeler genellikle 3 yıl geriye dönük olarak incelendiğinden işyeri 36 ay x 4.290-TL.= 154.440-TL. idari para cezası ile karşı karşıya kalacaktır. İşçi sayısının, gemi adamı sayısının veya gazeteci sayısının artması halinde cezanın da artması kaçınılmaz olarak gündeme gelecektir.

Burada gazeteciler ve gemi adamları için öngörülen cezaların iş kanunu çerçevesinde uygulanan cezalardan daha yüksek gibi görünse de İş Kanunu çerçevesinde verilen cezalar bankadan ödeme yapılmayan her işçi için ve her ay için tekrarlanacağından cezaların büyük meblağlara ulaşacağı açıktır.

V-Sonuç

Ülkemizde kayıt dışılığı azaltmak amacıyla Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından 2009 Ocak ayının başından itibaren ücretlerin banka aracılığı ile ödenme zorunluluğu 10 ve üzeri işçi için getirilmiş, getirilen bu zorunluluk 01.06.2016 tarihinden itibaren 5 çalışana düşürülmüştür. İşverenlerin cezaya muhatap olmamaları için, yukarıda detayları verilerek belirtilen bu yasal düzenlemeye göre davranmaları gerekmektedir.   

KAYNAKÇA:

• 4857 sayılı İş Kanunu.
• “Ücret, Prim, İkramiye ve Bu Nitelikteki Her Türlü İstihkakın Bankalar Aracılığı İle Ödenmesine Dair Yönetmelik”
• www.mevzuat.gov.tr

28.03.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.