Harun Açıkgöz
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
info@vizyonersmmm.com.tr

Sermaye Maliyeti

Giriş

Sermaye maliyeti, bir şirketin kaynak bulurken katlandığı maliyettir. Bu maliyet, borç ve özsermaye olmak üzere ikiye ayrılır. Borç maliyeti, şirketin aldığı kredilerin faiz oranlarını; özsermaye maliyeti ise yatırımcıların beklediği getiriyi ifade eder.

Enflasyon, sermaye maliyetini doğrudan etkileyen önemli bir faktördür. Çünkü enflasyon yükseldiğinde faiz oranları artar, şirketlerin borçlanma maliyeti yükselir ve yatırımcılar daha yüksek getiri talep eder. Bu da sermaye maliyetini artırır. Ayrıca enflasyon, şirketlerin maliyetlerini artırarak yeni yatırımları daha pahalı hale getirebilir. Ekonomik belirsizlikler nedeniyle şirketler yeni yatırımları erteleyebilir veya daha temkinli hareket edebilir. Bazı sektörler enflasyondan daha az etkilenirken, bazıları ciddi maliyet artışlarıyla karşılaşabilir. Sermaye maliyeti dalgalandıkça ki özellikle bizim gibi ekonomisi kırılgan ülkelerde dalgalanacaktır, iş yapma maliyeti sürekli değişecektir.

Sermaye Maliyeti Nedir? 

Bir işletme, günlük operasyonlarını finanse etmek ve büyümeyi teşvik etmek için yatırımlar yapmak için sermaye veya nakit kullanır. Bir şirket için iki temel sermaye kaynağı vardır bunlar yükümlülükler ve öz sermayedir.

Sermaye Maliyetini Hesaplamanın Önemi

Öncelikle unutmayalım,

Her kaynağın da bir maliyeti vardır.

Sermaye bir üretim faktörüdür. Üretim faktörlerinin maliyetini düşürmek, üretim maliyetlerini düşürür. Üretim maliyetlerini düşürmek ise işletmeye rekabet avantajı kazandırır. Sermaye maliyeti projelerin değerlendirilmesinde bir değerlendirme ölçütüdür. Sermaye maliyeti, firma değerinin belirlenmesinde de çok önemlidir. Diğer koşulların sabit kaldığı varsayımı altında, sermaye maliyeti düştükçe firma değeri (işletme değeri) yükselir.   Sermaye maliyeti optimal sermaye yapısının (optimal kaynak bileşimi) saptanabilmesi bakımından gereklidir.

Sermaye Maliyeti, Projelerin Değerlendirilmesinde Önemlidir

Bir yatırım projesi önerisinin kabul edilmesi veya ret edilmesi kararı, genellikle sermaye maliyetine bağlı olarak değişmektedir.

Yatırım projelerinin değerlendirilmesinde kullanılan iskonto oranı, genellikle bu projelerin finansmanında kullanılan kaynakların veya sermayenin maliyetidir.

Projelerin değerlendirilmesinde kullanılan ve paranın zaman değerini dikkate alan temel yöntemlerden biri net bugünkü değer yöntemi diğeri ise iç getiri oranı yöntemidir.

Her iki yöntemde de sermaye maliyeti projelerin seçiminde önem taşımaktadır.

Net bugünkü değer yönteminde; projenin sağladığı net nakit akımları ağırlıklı ortalama sermaye maliyetiyle iskonto edilmektedir. Net bugünkü değeri sıfırdan büyük olan projeler kabul edilebilmektedir. Alternatif projelerin değerlendirilmesinde ise net bugünkü değeri büyük olan proje seçilmektedir.

Nakit akımlarının iskonto edilmesinde kullanılan ağırlıklı ortalama sermaye maliyetinin doğru hesaplanması, proje seçimini doğrudan etkilemektedir.

İç getiri oranı yönteminde, öncelikle nakit girişlerinin bugünkü değerini nakit çıkışlarının değerini birbirine eşitleyen iç getiri oranı hesaplanmaktadır.

Daha sonra, hesaplanan iç getiri oranı ile sermaye maliyeti karşılaştırılmakta ve iç getiri oranı sermaye maliyetinden büyük ise; proje, uygulanabilir (feasable-fizibıl) bir proje olarak seçilmektedir.

Sermaye Maliyeti, İşletme Değerinin Belirlenmesinde Önemlidir.

Bir şirketin veya herhangi bir varlığın değeri, o şirketin veya varlığın gelecekte sağlayacağı nakit girişlerinin belli bir iskonto oranı (piyasa faiz oranları, beklenen getiri oranı, marjinal sermaye maliyeti, ağırlıklı ortalama sermaye maliyeti vb.) üzerinden iskonto edilmiş değerine eşittir.

Bu nedenle işletme değerinin belirlenmesinde kullanılacak olan sermaye maliyetinin doğru hesaplanması önem kazanmaktadır.

Sermaye Maliyeti, Optimal Sermaye Yapısının Belirlenmesinde Önemlidir.

Optimal sermaye yapısı, ağırlıklı ortalama sermaye maliyetinin en düşük düzeyde gerçekleşmesini sağlayacak şekilde işletme finansmanın sağlanmasıdır.

Bu durumu açıklayacak şekildeki değerlendirmeler ilerleyen aşamalarda yapılacaktır.

Ağırlıklı ortalama sermaye maliyeti (Weighted Average Cost of Capital =WACC), işletmenin belirli bir tarihte bilanço pasifinde mevcut kaynaklarının maliyetlerinin ağırlıklı ortalamasıdır.

Bu ortalamanın nasıl hesaplandığı aşağıdaki örnek yardımı ile gösterilmeye çalışılacaktır.

ARYA AŞ. Bilançosunda yer alan ana hesap sınıfları ve bunlara ilişkin bilgiler aşağıdaki tabloda verilmiştir

Ağırlıklı Ortalama Sermaye Maliyeti (AOSM veya WACC)

ARYA AŞ.	(TL)	Toplam Kaynaklar İçindeki Ağırlığı	Kaynağın Maliyeti
Kısa V. Yab. Kaynl.	600 000	%20	%60
Uzun V. Yab. Kaynl.	1 050 000	%35	%65
Özkaynaklar	1 350 000	%45	%70
Toplam	3 000 000	%100	-

 

 

 

 

 

Verilen tablodaki veriler esas alındığında ARYA AŞ.  Ağırlıklı ortalama sermaye maliyeti şöyle hesaplanacaktır:

 

Yukarıdaki hesaplamalar sonucunda;

ARYA AŞ ’nin ağırlıklı ortalama sermaye maliyeti % 66,25 olarak bulunmuştur. Bu hesaplama, işletmenin ana finansman kaynakları itibariyle yapılmıştır.

Gerçek bir işletmenin sermaye maliyeti hesaplanırken yukarıdaki yaklaşım esas alınarak hesaplama daha ayrıntılı olarak yapılmaktadır.

Örneğin banka kredilerinin toplam kaynaklar içindeki oranı ve sermaye maliyeti, çıkarılmış bonoların toplam kaynaklar içindeki oranı ve sermaye maliyeti gibi değişik kaynak kalemleri ayrıntılı bir şekilde hesaplamaya alınabilir.

Marjinal Sermaye Maliyeti

Marjinal sermaye maliyeti, işletmenin sağladığı son kaynak tutarı (dilimi) için söz konusu olan maliyete denir.

Örneğin bir işletmenin sağladığı yabancı kaynaklar arttıkça (yeni yabancı kaynak parçaları ilave edildikçe) genellikle her sağlanan ek kaynağın bir önceki kaynağa göre sermaye maliyeti (=marjinal sermaye maliyeti) artmaktadır.

Ancak bazı durumlarda, marjinal sermaye maliyeti ağırlıklı ortalama sermaye maliyetinden daha düşük olabilir.

Örneğin işletme, teşvik amaçlı bir krediyi; halk bankasından veya dünya bankasından, ağırlıklı ortalama sermaye maliyetinden daha düşük bir maliyetten sağlayabilir.

İşletmeler başlıca iki nedenle marjinal sermaye maliyetini hesaplamaktadırlar:

İşletmenin finansman şekli, marjinal sermaye maliyetini en düşük seviyeye indirmelidir.

Yeni yatırım projelerinin değerlendirilmesinde sermayenin marjinal maliyeti de dikkate alınmaktadır.

Projelerin değerlendirilmesinde hangi sermaye maliyetinin kullanılacağı önemlidir çünkü verilecek yatırım kararları bundan doğrudan etkilenmektedir.

Sermaye Maliyeti Neden Önemlidir? 

Faiz maliyeti veya öz sermaye maliyeti arttıkça, bir işletmenin sermaye maliyeti artacaktır. Bu, bir şirketin kendisini desteklemek ve büyümek için aldığı nakdin maliyetinin daha pahalı hale gelmesi anlamına gelir. Örneğin, faiz oranları artarsa, bir şirket için faiz maliyeti artar. Ve faiz oranları arttıkça, beklenen öz sermaye maliyeti artacaktır.

Son on yılda, sermaye maliyeti tarihsel olarak düşükken bu durum borç para almanın daha az masraflı olduğu ve şirketler için daha yüksek karlılığa yol açabileceği anlamına gelmekteydi.

Ancak, 2024-2025 yılları itibariyle ciddi finansman maliyetleri ile borçlanabilen şirketlerin karlılığının büyük kısmı kısa vadeli finansman gideri olarak erimektedir.

Yükselen Faiz oranları

Yükselen faiz oranları ve sermaye maliyeti, işini finanse etmek için kapsamlı borç (yükümlülük) kullanan bir şirket için sorunlu olabilir. Faiz oranları yükseldikçe, borç verenlere yaptığı faiz ödemeleri artabilir, bu da giderleri artıracak ve karlılığı etkileyecektir. Aşırı durumlarda, bir işletme ödeme yapmada zorluk çekebilir ve kredilerini ödeyemeyebilir.

Şirketler işlerine yatırım yapmayı düşündüklerinde, bunları sermaye maliyetlerine göre değerlendirmeleri gerekir. Bir yatırım, bir şirketin WACC'sine eşit veya daha fazla olmalıdır; aksi takdirde, hissedar değerini olumsuz etkiler. Ve faiz maliyeti veya öz sermaye maliyeti arttıkça, bir şirketin WACC'si artacaktır. Bu gerçekleştiğinde, yatırımlar daha pahalı hale gelir ve haklı çıkarılması daha zor olacaktır.

Sermaye maliyeti ve ağırlıklı ortalama sermaye maliyeti, yöneticilerin ve liderlerin anlaması gereken önemli iş kavramlarıdır. Sermayenin bedava olmadığını ve ekonomiyle birlikte dalgalanacağını bilmeleri gerekir. Ayrıca, önerdikleri veya uyguladıkları herhangi bir yatırımla ilişkili olarak sermaye maliyetini anlamaları gerekir.

Bir iş simülasyonu, liderlerin sermaye maliyetindeki değişiklikleri deneyimlemelerine olanak tanır. Onlara dalgalanmalara tepki vermeleri ve gerçek hayatta deneyimleyecekleri türden sonuçlar olmadan işletme ve yatırım kararlarının sonuçlarını görmeleri için risksiz bir fırsat sunar.

Yükümlülükler

Yükümlülükler, bir borç veren ile borçlu arasındaki sözleşmesel bir taahhüttür. Bir borç veren, başka bir tarafa sermaye veya nakit sağlayan bir kuruluştur. Bir borçlu, bir borç verenden borç alan bir şirket veya bireydir. Bir banka kredisi ise bir yükümlülük örneğidir. Borçlunun borç verene faiz ve anapara ödemelerini belirli bir zaman diliminde (vade olarak adlandırılır) ödemesi gereken bir sözleşme anlaşmasıyla (banknot) bağlıdır. Senet borç vereni korur ve borçlunun borç verene, aralarındaki banka sözleşmesinde tanımlandığı şekilde faiz ve anapara ödemesini sağlar.

Faiz Maliyeti

Yükümlülükler faiz maliyeti taşır. Faiz, borçlunun borç aldığı para için borç verene ödediği oranı ifade eder. Yukarıda açıklanan banka kredisinin sermaye maliyeti, faiz maliyetine eşit olacaktır — örneğin, yıllık %5.

Yükümlülük Türleri

Birçok yükümlülük türü vardır. En yaygın olanlardan bazıları şunlardır:

• Kısa ve uzun vadeli borç. Bu bir faiz maliyeti taşır. 
• Kurumsal tahviller. Bunun bir faiz maliyeti vardır. 
• Ödenecek hesaplar: satıcılara ve tedarikçilere borçlu olunan para. Bu genellikle faiz maliyeti taşımaz. 
• Birikmiş ücretler, maaşlar ve yan haklar: çalışanlara borçlu olunan para. Bu genellikle faiz maliyeti taşımaz. 
• Ödenecek vergiler: vergiler için hükümete borçlu olunan para. Bu genellikle faiz maliyeti taşımaz. 

Öz sermaye

Öz sermaye, yatırımcılar tarafından bir şirkete sağlanan sermaye veya nakittir. Yükümlülüklerin aksine, yatırımcılar tarafından sağlanan nakit sözleşmesel bir taahhütle bağlı değildir. Bu nedenle, bir yatırımcının yatırımından getiri elde edeceği veya ilk yatırımını geri kazanacağı konusunda bir garanti yoktur.

Özkaynak Maliyeti — Beklenti Maliyeti

Yatırımcılar tarafından sağlanan nakit, bir "beklenti" maliyeti veya öz sermaye maliyeti taşır. Yatırımcıların ilk yatırımlarından para kazanacakları veya yatırımlarını geri kazanacakları konusunda bir garanti olmasa da bir getiri oranı hakkında beklentileri vardır. Örneğin, halka açık bir şirketin hisse senetlerini satın alırsanız, hisse senedinin değerinin artacağı (yani değer kazanacağı) ve muhtemelen nakit temettü alacağı beklentisine sahip olursunuz.

Hisse senedi sahipleri veya yatırımcılar, faiz maliyetinden daha yüksek bir yatırım getirisi oranı beklerler; çünkü hisse senedi parası bir sözleşme ile garanti altına alınmamış olup, bu nedenle çok daha risklidir.

Yatırımcılar ve bir şirketin yönetim kurulu bu beklenti maliyetini ciddiye alır. Bir şirket hisse senedi sahiplerine kabul edilebilir bir getiri oranı üretemezse, hissedarları hisselerini satabilir. Bu da şirketin hisse senedi fiyatını düşürebilir.

Bir yatırımcının beklediği getiri oranı, geçerli faiz oranları, şirketin performans geçmişi ve gayrimenkul, emtia veya diğer şirket hisseleri gibi diğer yatırım alternatifleri de dahil olmak üzere birçok değişkene bağlıdır.

Sonuç

Sermaye maliyeti, işletmelerin finansal kararlarını etkileyen önemli unsurların başını çekmektedir.

Sermaye maliyeti ve ağırlıklı ortalama sermaye maliyeti, Şirket ortaklarının ve profesyonel yöneticilerin anlaması gereken önemli iş kavramlarıdır. Sermayenin bedava olmadığını ve ekonomiyle birlikte dalgalanacağını bilmeleri gerekir. Ayrıca, önerdikleri veya uyguladıkları herhangi bir yatırımla ilişkili olarak sermaye maliyetini anlamaları gerekir.

Borç ve özsermaye maliyetlerinden oluşan bu kavram, yatırım projelerinin değerlendirilmesinde, işletme değerinin belirlenmesinde ve optimal sermaye yapısının oluşturulmasında önemli bir katkı sunar.

Özellikle ülkemizde sürekli yaşanan ekonomik dalgalanmalar, faiz oranları ve enflasyon gibi faktörler sermaye maliyetini doğrudan etkileyerek şirketlerin finansman stratejilerini şekillendirir. İşletmelerin sürdürülebilir büyüme sağlamaları ve yatırımcılarına güven vermeleri için, sermaye maliyetlerini doğru hesaplamaları, en uygun finansman kaynaklarını en iyi zamanlama ile en doğru yerde kullanmaları gerekmektedir.

KAYNAKÇA:

• Prof. Dr. Güven SAYILGAN Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İşletme Bölümü Muhasebe-Finansman Anabilim Dalı Öğretim Üyesi çalışması
• www.insightexperience.com/blog/what-is-the-cost-of-capital

03.03.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.