Harun Açıkgöz
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
info@vizyonersmmm.com.tr

Enflasyon Muhasebesi Sonrası Kârdan Zarara Dönen Şirketlerde Kâr Dağıtımı Yapamama Sorunu

Giriş

Enflasyon muhasebesi uygulamaları, finansal tabloları gerçek ekonomik durumu yansıtacak şekilde düzenlemeyi hedeflerken, 2024 yılı genel kurullarının planlandığı şu günlerde şirketlerin kâr dağıtımı üzerindeki etkileri önemli bir tartışma konusu olmuştur.

Bu makalemde enflasyon düzeltmesi sonrası ticari kâr olmasına rağmen enflasyon düzeltme zararı sonrasında ticari kardan zarara dönen ya da karı azalan firmalar ile güçlü bir özkaynak yapısına sahip köklü şirketlerin kardan zarara dönmesi sonrasında özellikle kar dağıtımı ile geçinen ortakların ve şirket yöneticilerinin genel kurullarda karşılaşacağı sorunları önceden ele almaya çalışacağım.

VUK 555 Numaralı tebliğe göre konuya ilişkin düzenlemeler

Pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tâbi tutulur.

Ancak öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farkları düzeltme sonucu oluşan geçmiş yıl zararlarına mahsup edilebilir veya kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilebilir; bu işlemler kâr dağıtımı sayılmaz denilmektedir. (Madde 2/5)

Pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışı tutarının, sermayeye ilave edilme dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilen veya işletmeden çekilen kısmı, bu işlemin yapıldığı dönem kazancı ile ilişkilendirilmeksizin bu dönemde gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulur. Sermayeye eklenen değer artışları, ortaklar tarafından işletmeye ilave edilmiş kıymetler olarak kabul edilir. Bu işlemler kâr dağıtımı sayılmaz. (Madde 2/ç-6)

Bu işlemlerden doğan pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tâbi tutulur. Ancak öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farkları düzeltme sonucu oluşan geçmiş yıl zararlarına mahsup edilebilir veya kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilebilir; bu işlemler kâr dağıtımı sayılmaz. Ayrıca, 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun, enflasyon düzeltmesine tabi tutulmasından kaynaklanan kâr/zarar farkı geçmiş yıllar kâr/zararı hesabında gösterilir. Bu şekilde tespit edilen geçmiş yıl kârı vergiye tabi tutulmaz, geçmiş yıl zararı zarar olarak kabul edilmez. (Madde 12-ç)

2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun düzeltilmesi sonucu oluşan geçmiş yıllar kârı veya zararı

MADDE 41- (1) 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun düzeltilmesi sonucu oluşan geçmiş yıllar kârı veya zararı, kaydedildiği Geçmiş Yıllar Kârları/Zararları Hesabının alt hesabında izlenmeye devam edilecek ve sonraki dönemlerde 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrası ve bu Tebliğde yer alan esaslara göre düzeltme işlemine tabi tutulacaktır. (2) 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasının (5) numaralı bendinde yer alan hükme istinaden, öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farkları, düzeltme sonucu oluşan söz konusu geçmiş yıl zararlarına mahsup veya kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilebilecek ve bu işlemler kâr dağıtımı sayılmayacaktır.

MADDE 54- (1) Pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tabi tutulacaktır. Ancak, avanslar, depozitolar, hakkedişler ve sabit kıymet yenileme fonu gibi işleyişi gereği ilgili olduğu hesaplara aktarılarak kapatılması mümkün olan hesapların kapatılması durumunda, bunlara ait enflasyon fark hesapları işletmeden çekilmiş sayılmaz. 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasının (5) ve (7) numaralı bentleri uyarınca, öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farkları düzeltme sonucu oluşan geçmiş yıl zararlarına mahsup edilebilir veya kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilebilir; bu işlemler kâr dağıtımı sayılmaz.

Geçmiş yıl kârlarında vergilendirme

MADDE 55- (1) Tebliğin üçüncü bölümüne göre 2023 yılı hesap dönemine ait bilançonun düzeltilmesi sonucu oluşan geçmiş yıllar kârları hesabında takip edilen; 2023 yılı enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan geçmiş yıl kârının herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledilmesi veya işletmeden çekilmesi durumunda, nakledilen veya çekilen tutar bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin bu dönemde gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulacaktır. Ayrıca işletmeden çekilen değerler, elde edenlerin hukuki statüsüne göre kâr payı stopajına tabi tutulacak ve kâr paylarının vergilendirilmesine ilişkin hükümler doğrultusunda vergilendirilecektir. (2) Bu Tebliğin üçüncü bölümü kapsamında 2023 yılı hesap dönemine ait bilançonun düzeltilmesi sonucu oluşan geçmiş yıl kârının kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilmesi mümkün olup, bu işlem kâr dağıtımı sayılmayacaktır. (3) Tebliğin üçüncü bölümüne göre 2023 yılı hesap dönemine ait bilançonun düzeltilmesi sonucu oluşan 2023 yılı geçmiş yıllar kârları hesabında takip edilen; düzeltme öncesi geçmiş yıl ve/veya carî dönem ticari kârının, 1/1/2024 tarihinden sonra kâr dağıtımına konu edilmesi durumunda, dağıtılan tutar gelir ve kurumlar vergisine tabi tutulmayacak, elde edenlerin hukuki statüsüne göre kâr payı stopajına tabi tutulacak ve kâr paylarının vergilendirilmesine ilişkin hükümler doğrultusunda vergilendirilecektir.

15.06.2024 Tarihinde Resmî Gazetede Ticaret Bakanlığı tarafından yayınlanan Enflasyon Düzeltmesi Uygulayan Şirketlerde Esas Alınacak Finansal Tablolara İlişkin Tebliğine göre yapılan düzenlemeler

Tebliğ ile konumuza ilişkin yapılan açıklamalar özetle aşağıdaki gibidir:

1) Esas Alınacak Finansal Tablolar

1.1) KGK kapsamında olan şirketler

Finansal tablolarını Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından belirlenen muhasebe standartlarına uygun hazırlamak zorunda olan şirketler tarafından Türk Ticaret Kanunu’nun “Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun yetkisi” başlıklı 88 inci maddesine göre hazırlanan enflasyon düzeltmesi uygulanmış finansal tablolar esas alınacaktır.

1.2) KGK kapsamı dışında kalan şirketler

KGK kapsamı dışında kalan şirketlerde, 2023 yılı hesap dönemine ilişkin olarak Vergi Usul Kanununun enflasyon düzeltmesine ilişkin geçici 33’üncü maddesi ile 555 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği hükümleri uyarınca enflasyon düzeltmesi uygulanmış finansal tablolar ile enflasyon düzeltmesi uygulanmamış finansal tablolar birlikte dikkate alınacaktır.

Bu kapsamda;

a) Serbest yedek akçelerden ve dağıtılabilir diğer kaynaklardan zarar mahsubu sonrasında kalan değerlerden kâr payı dağıtımı yapılması, sermaye artırımı ve azaltımı, birleşme, bölünme, tür değişikliği işlemleri ile sermaye kaybı ve borca batık olma durumlarının tespitinde enflasyon düzeltmesi uygulanmış finansal tablolar,

b) Kanun veya şirket sözleşmesine göre net dönem kârının esas alındığı; kâr ve kazanç payı dağıtımlarında, yedek akçe ayrılmasında, intifa senedi sahiplerine ödeme yapılması ile dönem içerisinde dağıtılmış olan kâr payı avansına ilişkin hesaplamalarda enflasyon düzeltmesi uygulanmamış finansal tablolar, esas alınacaktır.

1.3.) 2023 yılı hesap döneminden sonraki hesap dönemlerinde uygulama

KGK kapsamı dışında kalan şirketlerde, 2023 yılı hesap döneminden sonraki hesap dönemlerinde, enflasyon düzeltmesi uygulanmış finansal tablolar esas alınacaktır; ancak şirketlerde, dağıtılması öngörülen kâr payı tutarı, enflasyon düzeltmesi uygulanmış finansal tablolarda bulunan kâr dağıtımına konu kaynakların toplamını aşamayacaktır.

2) Sermaye

Tebliğde, şirketlerin sermayesine ilişkin yapılan değerlendirmelerde dikkate alınacak tutar, enflasyon düzeltmeleri sonrası olumlu ve olumsuz farkların uygulaması ve sermaye artırımı yapılırken hangi kaynakların kullanılabileceği konularına açıklama getirmektedir.

Buna göre;

2.1) Sermaye değerlendirmesi

Şirketin sermayesine ilişkin yapılacak değerlendirmelerde, ticaret siciline tescil edilmiş olan sermaye tutarı esas alınacaktır.

2.2) Olumlu farkların sermayeye ilavesi

Enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan sermaye düzeltmesi olumlu farkları, diğer öz sermaye kalemlerine ilişkin olumlu farklar ile bunların dışında kalan iç kaynakların, enflasyon düzeltmesinden kaynaklı zararlar dâhil zararlar ve olumsuz farkları aşan kısmı sermayeye ilave edilebilecektir.

2.3) Olumsuz farkların mahsubu

Enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan sermaye düzeltmesi olumsuz farkları ile enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan diğer olumsuz farklar ise genel kurulda alınacak karara istinaden, sermaye azaltımı yoluyla veya olumlu farklar yahut diğer iç kaynaklarla mahsup edilebilir.

2.4) Sermaye artırımı

Finansal tablolarını KGK tarafından belirlenen muhasebe standartlarına uygun hazırlamak zorunda olan şirketlerde gerçekleştirilecek sermaye artırımlarında, enflasyon düzeltmesi uygulanmış finansal tablolar esas alınmakla birlikte, sermayeye eklenecek iç kaynak tutarı, Vergi Usul Kanununun hükümlerine göre enflasyon düzeltmesi uygulanmış finansal tablolarda bulunan sermayeye eklenebilecek iç kaynakların toplamını aşamayacaktır.

3) Vergisel yükümlülükler

Yukarıda açıklanan hususlara ilişkin olarak alınacak kararlarda, şirketin ve kârdan pay alacakların vergisel yükümlülüklerine ilişkin ilgili mevzuat hükümleri saklıdır.

Kâr Dağıtımı Problemi,

Enflasyon muhasebesi, şirketlerin ticari kârlarını mali zarara dönüştürebilmektedir. Bu durum, şirketlerin kâr dağıtımı yapabilme kapasitesini doğrudan etkiler. 2023 hesap dönemine ait bilanço düzeltmeleri sonrasında ortaya çıkan ve 2024 yılında Kurum Geçici Vergi dönemlerinde ertelendiği için Kurumlar Vergisi beyanı ile yapılacak enflasyon düzeltmeleri nedeni ile ötelenen bu durumu şöyle şekilde özetleyebiliriz:

1- Geçmiş Yıl Kâr/Zarar Hesapları:

Enflasyon düzeltmesi sonrası oluşan geçmiş yıl kârı veya zararlı, alt hesaplarda izlenir ve sermayeye ilave edilebilecek işlemler hariç olmak üzere, herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledildiğinde vergiye tabi tutulur. Ayrıca bu hesaplar yıl sonunda tekrar Yİ-ÜFE üzerinden düzeltmeye tabi tutulacaktır.

2- Kâr Payı Dağıtımı:

Kâr dağıtımına konu kaynak oluşmadığı takdirde, dağıtım adında yapılan ödemeler “ortağa verilen borç” olarak değerlendirilir ve adat faizine tabi tutulur ayrıca üzerinden genel oranda KDV hesaplanır.

3- Finansal Tabloların Esas Alınması:

KGK kapsamı dışında kalan şirketlerde, 2023 yılı hesap dönemine ilişkin olarak Vergi Usul Kanununun enflasyon düzeltmesine ilişkin geçici 33 üncü maddesi ile 555 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği hükümleri uyarınca enflasyon düzeltmesi uygulanmış finansal tablolar ile enflasyon düzeltmesi uygulanmamış finansal tablolar birlikte dikkate alınacaktır. Ancak, bu tabloların kâr dağıtımına konu kaynakların toplamını aşması mümkün olmayacaktır.

Vergisel Yükümlülükler ve Uygulama

Kâr payı dağıtımına konu edilecek tutarlar, şirketin ve kârdan pay alacakların vergisel yükümlülükleri ile ilgili mevzuat hükümlerine uygun olarak vergilendirilir. Bu kapsamda:

• Enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan olumlu farkların sermayeye ilavesi kâr dağıtımı sayılmaz.
• Dağıtılan kâr payları, elde edenlerin hukuki statüsüne göre stopaj ve gelir vergisine tabi tutulur.

Sonuç

Ticaret Bakanlığı tebliği Madde 4/d bendinde, KGK kapsamı dışında kalan şirketlerde, 2023 yılı hesap dönemine ilişkin olarak Vergi Usul Kanununun enflasyon düzeltmesine ilişkin geçici 33’üncü maddesi ile 555 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği hükümleri uyarınca enflasyon düzeltmesi uygulanmış finansal tablolar ile enflasyon düzeltmesi uygulanmamış finansal tablolar birlikte dikkate alınacaktır denmekte ve soru işaretleri burada başlamaktadır.

555 Numaralı tebliğ Madde 55 de ise, 2023 yılı geçmiş yıllar kârları hesabında takip edilen; düzeltme öncesi geçmiş yıl ve/veya cari dönem ticari kârının, 1/1/2024 tarihinden sonra kâr dağıtımına konu edilmesi durumunda, dağıtılan tutar gelir ve kurumlar vergisine tabi tutulmayacak, elde edenlerin hukuki statüsüne göre kâr payı stopajına tabi tutulacak ve kâr paylarının vergilendirilmesine ilişkin hükümler doğrultusunda vergilendirilecektir denilmektedir.

Bu iki tebliğden hareketle, enflasyon muhasebesi sonrası ticari kârdan zarara veya dağıtılabilir karları geçmiş yıl zararına dönen şirketler, kâr dağıtımı yapma konusunda ciddi zorluklarla karşılaşacaklardır. Bu durum, şirketlerin sermaye yapılarının korunması ve hissedar beklentilerinin karşılanması açısından önemli bir sorun olacaktır.

Ticaret Bakanlığının 15.06.2024 tarihinde Resmî Gazetede yayınlanan tebliğinde Madde 4/3.bendinde tüm bu karmaşaya açıklık getirilmeye çalışılmış ve 2023 yılı hesap döneminden sonraki hesap dönemlerinde, KGK kapsamı dışında kalan şirketlerde, enflasyon düzeltmesi uygulanmış finansal tablolar esas alınacaktır; ancak şirketlerde, dağıtılması öngörülen kâr payı tutarı, enflasyon düzeltmesi uygulanmış finansal tablolarda bulunan kâr dağıtımına konu kaynakların toplamını aşamayacaktır denilmiştir.

Bu nedenle, kar dağıtımına konu kaynak oluşmadığı takdirde dağıtım adında ödenen tutar ortağa verilen borç olarak değerlendirilecektir ve adat faizine tabi tutulması gerekecek bununla birlikte adat faizi üzerinden ayrıca KDV hesaplanması da gerekecektir.

Özetle, şirketlerin enflasyon muhasebesi sonrası ortaya çıkan finansal tablolarını genel kurul öncesinde dikkatle değerlendirmesi ve kâr dağıtımına ilişkin planlamalarını mevzuata uygun olarak yapması, temettü beklentisi olan ortakların detaylı bir şekilde bilgilendirilmesi gerekmektedir.

KAYNAKÇA    :

• VERGİ USUL KANUNU GENEL TEBLİĞİ (SIRA NO: 555)
• 15 Haziran 2024 Resmi Gazete/Ticaret Bakanlığı tarafından yayımlanan ENFLASYON DÜZELTMESİ UYGULAYAN ŞİRKETLERDE ESAS ALINACAK FİNANSAL TABLOLARA İLİŞKİN TEBLİĞ

20.01.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.