Harun Açıkgöz
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
info@vizyonersmmm.com.tr

Yılı Kapatırken TTK 94. Maddenin ve Cari Mutabakatın Önemi

Giriş

2024 Yıl sonu hesaplarının kapandığı defterlerin bağlandığı, fişlerin kilitlendiği şu günlerde, işletmeler için borç ve alacak takibi yapmak oldukça önemlidir. Hesap bakiyeleri yılın Finansal Tablolarında yer alacak ve mahkemeler başta olmak üzere ticaretin her alanında bir kanıt olarak saklanacaktır. Birlikte iş yapan ve karşılıklı cari hesap tutan tüm firmalar, ay sonlarında ne kadar borçları ya da alacakları olduğunu kontrol eder ve bunu karşılıklı olarak teyit ederler. İşte bu sürece "mutabakat" denir.

Mutabakat, muhasebe dünyasında sıkça kullanılan bir terimdir ve genel anlamıyla "uzlaşma" demektir. Bir işletmenin, diğer firmalarla yaptığı ticaret sonucu oluşan borç ve alacakları karşılıklı olarak kontrol edip teyit ettiği bu süreç, ticaretin daha düzenli ve güvenli bir şekilde ilerlemesine yardımcı olur. Böylece her iki taraf, birbirine ne kadar borçlu olduğunu net bir şekilde görür ve yanlış anlaşılmalar önlenmiş olur.

Kısacası mutabakat ile işletmelerin tuttuğu muhasebe kayıtlarının ve resmi defterlerinin birbirleri ile uyumluluğu kontrol edilir. Bu kontrolün sonucuna göre gerekirse hesaplarda düzeltme işlemine gidilir ve her iki taraf da borçlar ve alacaklar konusunda fikir birliğine ulaşmaya çalışır. Yürürlükteki 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) 94. maddesi, cari hesap sözleşmelerinde hesap devrelerinin kapanışı ve bakiyenin belirlenmesi süreçlerini düzenler. Bu madde, ticari ilişkilerde tarafların alacak ve borçlarının düzenli olarak hesaplanmasını ve mutabakatını sağlar.

MADDE 94– (1) Sözleşme veya ticari teamül uyarınca, belirli hesap devreleri sonunda devre hesabı kapatılır ve alacak ile borç kalemleri arasındaki fark belirlenir.

(2) Hesap devresi hakkında sözleşme veya ticari teamül yoksa, her takvim yılının son günü taraflarca hesabın kapatılması günü olarak kabul edilmiş sayılır. Saptanan artan tutarı gösteren cetveli alan taraf, aldığı tarihten itibaren bir ay içinde, noter aracılığıyla, taahhütlü mektupla, telgrafla veya güvenli elektronik imza içeren bir yazıyla itirazda bulunmamışsa, bakiyeyi kabul etmiş sayılır.

Maddenin Önemi Nedir?

TTK 94. madde, cari hesap sözleşmelerinde hesap devrelerinin kapanışı ve bakiyenin belirlenmesi süreçlerini düzenler. Bu düzenleme, tarafların alacak ve borçlarının düzenli olarak hesaplanmasını ve mutabakatını sağlar. Hesap devrelerinin sonunda alacak ve borç kalemleri arasındaki fark belirlenir ve taraflara bildirilir. Taraflar, bu bildirime belirli bir süre içinde itiraz etmezlerse bakiye kabul edilmiş sayılır. Bu mekanizma, ticari ilişkilerde hesapların düzenli tutulmasını ve olası anlaşmazlıkların önlenmesini amaçlar.

Mutabakat Nasıl Yapılır? 

Türk Ticaret Kanunu’nun 94. maddesine göre mutabakatın açıklaması, “Sözleşme veya ticari teamül uyarınca, belirli hesap devreleri sonunda devre hesabı kapatılır ve alacak ile borç kalemleri arasındaki fark belirlenir. Hesap devresi hakkında sözleşme veya ticari teamül yoksa, her takvim yılının son günü taraflarca hesabın kapatılması günü olarak kabul edilmiş sayılır. Saptanan artan tutarı gösteren cetveli alan taraf, aldığı tarihten itibaren bir ay içinde, noter aracılığıyla, taahhütlü mektupla, telgrafla veya güvenli elektronik imza içeren bir yazıyla itirazda bulunmamışsa, bakiyeyi kabul etmiş sayılır” şeklindedir.

Bu maddeye göre birlikte iş yapan taraflar mutabakat yaparken şu adımları izlemelidir:

• Birlikte iş yapan her iki taraf da belirlenmiş hesap devreleri sonunda hesap devrelerini kapatır. 
• Eğer hesap devresinin zamanı hakkında sözleşmede belirli bir madde bulunmuyorsa her takvim yılının son günü, hesap devresinin kapanış günü olarak kabul edilmiş sayılır.
• Devre hesabı kapanırken işletmeler tüm alacak ve borçlarını listeler, aralarındaki farkı belirleyerek alacak- borç bakiyesi oluştururlar.
• Hesabın kapanışıyla ortaya çıkan bakiye tutarlarını işletmeler birbirleri ile form göndererek paylaşır.
• Formda bulunan bilgilerin doğruluğunun teyit edilmesi ve taraflar tarafından onaylanması ile yazılı bilgiler ıslak imzalı veya dijital olarak taraflara gönderilir ve karşılıklı mutabakata varılmış olur.
• Eğer taraflardan birinin itirazı söz konusu olursa ve formlarda tutarsızlık veya hata tespit edilirse tutarsızlıkların nedenleri ile birlikte bilgiler formla gönderilip karşı tarafa iletilir.
• Hatalar ve eksiklikler tamamlandıktan sonra işletmeler birbirleri ile tekrar iletişime geçerek hesap bakiyelerinde teyitleşirler ve mutabakat sağlanır.
• Bilgi paylaşımları Excel formları, faks formları ya da e-posta yolu gibi yazılı çözümler veya muhasebe programları ile entegre olarak çalışan yazılımsal çözümler ile gerçekleşebilir.
• Belgelerin hukuki açıdan ispatlı delil olarak kabul görebilmesi için ıslak imzalı olması gerekir ve bunun için KEP sistemi tercih edilebilir.

Örnek Mutabakat formu

 

Mutabakat Geri Bildirim Süresi

Türk Ticaret Kanunu’nun 94. maddesi kapsamında yapılan mutabakatlara karşı bildirimde bulunma süreleri ve kanuna göre mutabakat geri bildirim süreleri kesinleştirilmiştir. Eğer bir işletme, karşı taraftan alacak ve borç hesaplarına ait ve bu kalemlerden artan tutarı gösterir belgeyi aldıktan sonra bir ay içerisinde karşı itirazda bulunmaz ise yazan tutarı kabul etmiş ve mutabık olmuş sayılır. İtirazlar mutabakat belgesinin teslim alınmasından itibaren bir ay içerisinde noter aracılığıyla, taahhütlü mektupla, telgrafla veya güvenli elektronik imza içeren bir yazıyla yapılmak durumundadır. Aksi halde itirazlar kabul edilemez. Kısacası mutabakat süreleri ve geri bildirim koşulları, taraflar arasında karşılıklı anlaşma ile belirlenebilen bir durum değildir. Kanun ile sınırları belirlenmiştir.

Riskler

TTK 94. maddeye göre, hesap devresi sonunda belirlenen bakiyeye itiraz süresi bir aydır. Taraflardan biri, aldığı bakiyeyi gösteren cetvele bu süre içinde itiraz etmezse, bakiye kabul edilmiş sayılır. Bu durum, tarafların hesapları dikkatlice incelememesi veya itiraz süresini kaçırması halinde, yanlış veya eksik bakiyelerin kabul edilmesine yol açabilir. Ayrıca, hesapların düzenli tutulmaması veya bildirimlerin zamanında yapılmaması, taraflar arasında güven sorunlarına ve hukuki anlaşmazlıklara neden olabilir.

Borçlar Hukukundaki Yeri

TTK 94. madde, ticari ilişkilerde cari hesap sözleşmelerinin düzenlenmesi açısından Borçlar Hukuku ile kesişir. Cari hesap sözleşmeleri, taraflar arasında karşılıklı alacak ve borçların bir hesapta toplanarak belirli dönemlerde bakiyenin hesaplanmasını içerir. Bu sözleşmeler, Borçlar Kanunu’ndaki genel sözleşme hükümlerine tabidir. Ancak, TTK 94. madde gibi özel düzenlemeler, ticari ilişkilerin özellikleri dikkate alınarak uygulanır. Dolayısıyla, TTK 94. madde, Borçlar Hukuku’nun genel prensipleri çerçevesinde, ticari ilişkilerde cari hesapların yönetilmesine yönelik özel bir düzenleme sunar.

Sonuç

TTK 94. madde, ticari ilişkilerde cari hesapların düzenli ve şeffaf bir şekilde yönetilmesi için sistemi sürekli diri tutan bir öneme sahiptir. Özellikle yolsuzlukların önüne geçilebilmesi açısından en önemli enstrüman olarak aylık, üç aylık ve en geç her yıl sonunda yapılır ya da yapılması gerekmektedir. Günümüzde birçok yolsuzluk bağımsız denetçiler ya da şirket iç denetim mekanizması ile yapılan mutabakatlarda tespit edilmektedir. Tarafların hesap devreleri sonunda bakiyeleri dikkatlice incelemesi ve olası itirazlarını zamanında yapması, ileride doğabilecek hukuki sorunların önlenmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Ayrıca, 94.Madde Borçlar Hukuku ile ticaret hukuku arasındaki etkileşime en önemli örneklerden biridir. Ticari ilişkilerin güvenilir bir şekilde devam etmesine önemli katkılar sağlar. Kısacası, mutabakat, ticaretin vazgeçilmez bir parçasıdır.

KAYNAKÇA    :

• TÜRK TİCARET KANUNU Kanun Numarası: 6102 Kabul Tarihi: 13/1/2011

Yayımlandığı Resmî Gazete: Tarih: 14/2/2011 Sayı: 27846

• Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt 73, No. 2, 2018, s. 617 - 64
• multinet.com.tr/blog/vergi-muhasebe

13.01.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.