Harun Açıkgöz
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
harun@mirrorsmmm.com

Her Yönüyle DuPont Analizi

Giriş

Dünyada ve özellikle Ülkemizdeki ekonomik göstergelerde kötüleşme ve benzeri bir dizi olumsuz gelişmeler sebebiyle günümüzde her ölçekten şirket eski dönemlere kıyasla daha büyük risklerle karşı karşıya kalmaktadırlar.

Tüm bu nedenlerle, yatırım ve finansman kararlarının maliyeti ve zorluk derecesi de riskleri ile birlikte oldukça artmıştır. İşletmelerin finansal kararlarının doğru ve konjonktüre uygun olup olmadığı finansal analiz sonucu bulunan karlılık göstergeleriyle daha net anlaşılmaktadır.

Bunlardan hareketle, DuPont analizi Uzun vadeli getiri stratejilerinde yatırım yapılacak şirketin belirlenmesi için kullanılan önemli yöntemler arasında yer alır. Çeşitli sektör ve farklı büyüklükteki şirketlerde uygulanabilen bu analiz yöntemi finansal performansı değerlendirmek ve iyileştirmek amacıyla kullanılmakta olup tüm bunlara ek olarak yatırımcılar ve ekonomi analistleri şirketlerin finansal durumunu ve karlılığını değerlendirmek için de DuPont analizi yöntemini kullanırlar.

DuPont analizi, DuPont de Nemours, Inc.'de geliştirilen ve şirketin kendi finansal performansını değerlendirmek ve iyileştirmek amacıyla 1919 yılında geliştirilerek kullanılan sonrasında finansal çevrede bilinen ve uygulanan bir analiz yöntemi olmuştur. O dönem için oldukça yenilikçi olan bu yöntem, zamanla diğer şirketler tarafından da benimsenmiş ve günümüzde yaygın olarak kullanılan bir finansal analiz aracı haline gelmiştir.

“DuPont de Nemours, Inc., yaygın olarak DuPont olarak kısaltılır, ilk olarak 1802 yılında Fransız-Amerikalı kimyager ve sanayici Éleuthère Irénée du Pont de Nemours tarafından kurulan bir Amerikan çokuluslu kimya şirketidir.”

Dupont analizi, özellikle bir şirketin özkaynak karlılığını (ROE - Return on Equity) bileşenlerine ayırır ve bu karlılığı etkileyen faktörleri detaylı bir şekilde inceler. Bu sayede, şirketin finansal performansının hangi alanlarda güçlü veya zayıf olduğunu tespit etmek daha kolay hale gelir. DuPont analizi, öz sermaye getirisinin (ROE) farklı itici güçlerini ortaya koyarak şirket yöneticilerinin ve yatırımcıların güçlü ve zayıf yönleri belirlemek için bunlara ayrı ayrı odaklanmalarını sağlar.

Böylelikle şirketlerin mali performansı ve verimliliği değerlendirilerek derinlemesine incelenmiş olmakla birlikte şirketlerin finansal performans ve karlılıklarını kapsamlı bir şekilde değerlendirmede kritik araçlardan biri olan DuPont analizi nedir ve neden önemlidir ve nasıl yapılır hakkında bu yazıyı kaleme almak istedim.

Du Pont Etkisi Nedir?

Du Pont etkisi, DuPont analizinin temelinde yatan prensipleri ve bu analiz yönteminin finansal performans üzerindeki etkilerini ifade eder. DuPont etkisi, bir şirketin özkaynak karlılığını üç ana bileşene ayırarak inceler: Net kâr marjı, varlık devir hızı ve finansal kaldıraç. Bu bileşenlerin her biri, özkaynak karlılığı üzerinde önemli bir etkiye sahiptir ve bu etkiler aşağıdaki şekilde açıklanabilir:

• Net Kar Marjı (Net Profit Margin): Net kâr marjı, şirketin satışlarından elde ettiği karın oranını gösterir. Net kâr marjı, toplam gelirin net karın (toplam gelirin toplamlarından düşürülmesi) yüzdeliği olarak bulunur. Bu da işletmenin karının fazla olması yüksek maliyetleri kontrol ettiğini ve bundan dolayı yüksek kar elde ettiğini gösterir.
   
• Aktif Devir Hızı (Asset Turnover): Aktif devir hızı, işletmenin aktiflerini (varlıkları) nasıl etkin bir şekilde kullandığına dair bir temsilidir. Varlık devir hızı, toplam gelirin toplam varlıklara bölünmesiyle hesaplanır. Yüksek bir varlık devir hızı, şirketin aktiflerini etkin bir şekilde kullanarak gelir elde ettiğini gösterir.
   
• Finansal Kaldıraç (Financial Leverage): Finansal kaldıraç, şirketin özkaynaklarına oranla ne kadar borçlandırdığını gösterir.

DuPont etkisi, bu üç bileşenin birleşimiyle özkaynak karlılığını etkileyen faktörleri net bir şekilde ortaya koyar ve şirketin finansal performansını daha derinlemesine analiz etmeye olanak tanır.

DuPont Analizi Neden Önemli?

DuPont Analizi sayesinde şirketlerin mali durumu ve karlılığı hakkında detaylı, kapsamlı ve net bilgiler edinmek mümkündür. Böylelikle bir şirketin finansal durumu sadece yüzeysel verilerle değil daha derinlemesine bileşenlerle incelenebilir. DuPont analizinin önemi ve avantajlarından bazıları şöyledir:

Detaylı Karlılık Analizi: Yöntem özkaynak karlılığını oluşturan bileşenleri ayrıntılı bir şekilde inceleyerek şirketin karlılığını etkileyen faktörleri net bir şekilde ortaya koyar. Bu sayede, şirketin hangi alanlarda güçlü olduğunu ve hangi alanlarda iyileştirmeler yapması gerektiğini belirlemek daha kolay hale gelir.

Finansal Verimlilik Değerlendirmesi: DuPont analiz ile şirketin varlıklarını ne kadar verimli kullandığı ve borçlarını nasıl yönettiğine dair bilgi edinilebilir. Varlık devir hızı ve finansal kaldıraç gibi bileşenler, şirketin operasyonel verimliliğini ve borç yönetim stratejilerini değerlendirmede önemli rol oynar.

Stratejik Kararlar: DuPont analizi şirket yöneticileri ve yatırımcılarına stratejik kararlarda rehberlik yapar. Analiz sonuçlarına dayanarak şirketin maliyet kontrolü, yatırım stratejileri ve borç yönetimi konularında daha bilinçli ve etkili kararlar alınabilir.

Performans Karşılaştırması: Bu yöntem sayesinde performans karşılaştırmaları ve aynı sektördeki diğer şirketlerle olan kıyaslamaları daha anlamlı hale gelir. Böylece şirketin zaman içindeki gelişimi ve rekabet gücü daha net bir şekilde değerlendirilebilir.

Risk Yönetimi: Analiz şirketin finansal risklerini belirlemeye ve yönetmeye yardımcı olur. Özellikle yüksek finansal kaldıraç oranları, şirketin borç yükünü ve olası finansal risklerini ortaya koyarak risk yönetim stratejilerinin geliştirilmesine katkı sağlar.

Peki DuPont Analizi Nasıl Yapılır?

Dupont analizi, özkaynak karlılığını bileşenlerine ayırarak gerçekleştirilir. İşte adım adım yapılış yöntemi ve her yöntemde kullanılan DuPont analizi formülü:

Net Kar Marjının Hesaplanması

DuPont analizi hesaplama için öncelikle net kâr marjının bulunması gerekir. Net kâr marjı şirketin satışlarından elde ettiği kar oranını gösterir ve şu şekilde hesaplanır: Net kar, tüm giderler ve vergiler düşüldükten sonra kalan toplam kardır. Toplam gelir ise şirketin belirli bir dönemde elde ettiği toplam satış geliridir. Net kâr marjı bilgisi şirketin maliyetlerini kontrol edebilme yeteneğini ve karlılığını artırma kapasitesi hakkında bilgi verir.

Varlık Devir Hızının Hesaplanması

Varlık devir hızı, şirketin varlıklarını ne kadar verimli kullandığını gösterir ve şu şekilde hesaplanır: Toplam varlıklar, şirketin sahip olduğu tüm varlıkların toplam değeridir. Varlık devir hızı ise şirketin varlıklarını ne kadar etkin kullandığını ve bu varlıklardan ne kadar gelir elde ettiğini gösterir.

Finansal Kaldıracın Hesaplanması

Finansal kaldıraç şirketin borçlarını özkaynaklarına oranla ne kadar kullandığını gösterir ve şu şekilde hesaplanır: Özkaynaklar, şirketin sahip olduğu sermaye ve rezervlerin toplamıdır. Finansal kaldıraç, şirketin borçlanarak büyüme stratejilerini ve borçları karlı yatırımlara yönlendirme kapasitesini gösterir.

Özkaynak Karlılığının Hesaplanması

DuPont analizi'nin son adımı, özkaynak karlılığının hesaplanmasıdır. Özkaynak karlılığını hesaplama, yukarıda elde edilen üç bileşenin çarpılmasıyla yapılır: Bu formül, şirketin özkaynak karlılığını oluşturan bileşenleri bir araya getirir ve karlılığı etkileyen faktörleri net bir şekilde ortaya koyar.

Şirket analizlerinde kullanılan yöntemler finans ekosistemindeki tüm bileşenler için kritik öneme sahiptir. Birbiriyle bağlı olan veriler, yatırımcının stratejisini belirlerken hangi anlık değişimlerde ne tür manevra yapacağını da önceden planlamasını sağlar.

DuPont Analizi Hesaplaması:

DuPont analizi formülü aşağıdaki gibi üç ayrı şekilde yapılıyor:

ROE = (Kâr marjı) × (Varlık döngüsü) × (Kaldıraç çarpanı)

ROE = (Net Kar/Satış) × (Satış/Varlıklar) × (Varlıklar/Sermaye)

ROE = (Net kar/Sermaye)

Bu analizde ROE büyümesi satış büyümesiyle karşılaştırılıyor. ROE’den daha hızlı büyüme finansal yapının zarar gördüğüne, ROE’den daha yavaş büyüme ise finansal yapının güçlendiğine işaret ediyor. 

Hayali bir VİZYONER AŞ. Şirketi üzerinden DuPont analizi örneği sunalım:

• Net Kar: 500.000 TL
• Satış Gelirleri: 5.000.000 TL
• Toplam Varlıklar: 4.000.000 TL
• Sermaye: 2.000.000 TL

Net Kar Marjı = Net Kar/Satış = 0.10

Varlık Döngüsü = Satış/Varlıklar = 1.25

Kaldıraç Çarpanı = Varlıklar/Sermaye = 2

ROE = 0.10 × 1.25 × 2 = 0.25 veya %25 olarak hesaplanıyor.

DuPont Analizinin Dezavantajları varmıdır?

DuPont analizinin en büyük dezavantajı, bilanço makyajlama gibi tanımlanan muhasebe denklemlerine ve manipüle edilebilen verilere ihtiyaç duymasıdır. Şirket sahibi ve yatırımcılara bu konudaki önerim geçici değil genel kurulca onaylanmış kesin hesaplara ve mali tablolara göre hareket etmeleri olacaktır. Ayrıca, kapsamlılığına rağmen DuPont analizi, bireysel oranların neden yüksek veya düşük olduğuna veya hatta yüksek veya düşük olarak kabul edilip edilmemeleri gerektiğine dair bağlamdan yoksundur.

Sonuç :

Finansal analiz yaparken sadece mali tablolardaki hesapları incelemek yetmez, finansal oranlar arasındaki ilişkilere de bakmak gerekmektedir. Bu noktada, DuPont analizi, analistler ve yatırımcılar için faydalı bir araç olacağı gibi şirketin özsermaye kârlılığını etkileyen başka faktörler olsa da, net kâr marjındaki düşüşü durdurmak için bazı önlemleri önceden almamızı sağlar. Örneğin, ürün karması, fiyatlandırma, iade ve indirim politikaları gibi satışlarla ilgili stratejiler ya da maliyet kontrolüne yönelik adımlarda bu konuda etkili olabilir. Bu tür önlemler, sadece net kâr marjını değil, özsermaye kârlılığını da olumlu etkileyebilecektir. DuPont analizi, bir şirketin özsermaye kârlılığını (ROE) oluşturan temel bileşenleri anlamak için oldukça kullanışlı olmakla birlikte Hisse senedi analisti, yatırımcı ya da şirket yöneticisi olarak, ROE’yi etkileyen faktörleri anlamak, bu oranlardaki değişimlerin nedenlerini tespit etmek ve şirketin finansal performansını rakipleriyle kıyaslamak için bu yöntem tartışılmayacak kadar değerlidir. Ancak, bu analizin sonuçlarının, kullanılan verilerin doğruluğu, güvenilirliği ve kalitesine bağlı olduğunu da unutmamalı geçici değil kesin hesaplara göre hazırlanması çok önemlidir.

KAYNAKÇA :

-Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi Cilt6/Sayı1 Makale Geliş Tarihi: 29.10.2020 Research of Financial Economic and Social Studies (RFES) Makale Yayın Tarihi: 31.03.2021 ISSN : 2602 – 2486 Araştırma Makalesi  DOI : 10.29106/fesa.817973

-https://www.investopedia.com/terms/d/dupontanalysis.asp

-https://gedik.com/yazilar/yatirim/dupont-analizi

-https://www.getmidas.com/blog/dupont-analizi-nedir

02.12.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.