Hamza Koçakoğlu
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
hamzakocakoglu@gmail.com

Örneklerle Yıllara Sari İnşaat Ve Onarma İşlerinin Enflasyon Düzeltmesi

Yıllara sâri inşaat ve onarma işlerine ait maliyet ve hakedişlerin enflasyon düzeltilmesi ile ilgili yasal düzenlemeler ile değerlendirilip, örnekleme yapılacaktır.

Yıllara sâri inşaat ve onarma işlerine ait maliyet ve hakedişlerin tutarların Bilançoda yer alan bu hesaplar Parasal Olmayan Hesaplar arasında sayıldığı için enflasyon Düzeltilmesine tabi tutulacaktır. Enflasyon düzeltilmesi yapılırken bu hesaplar için düzeltme tarihleri aşağıdaki gibidir.

• Yıllara sarî inşaat ve onarım işlerinde maliyeti oluşturan unsurlar, Kayıt tarihi
• Yıllara sarî inşaat ve onarım hakedişleri, içinde Kayıt tarihi esas alınmaktadır.
• (Bunlara mahsuben verilen veya alınan parasal olmayan avanslar, ödeme veya tahsil tarihinden mahsup tarihine kadar düzeltilir.)
• Yıllara sarî inşaat ve onarma işlerine ait maliyet ve hakedişlere ilişkin düzeltmeler, enflasyon düzeltme hesabı yerine yıllara sarî inşaat enflasyon düzeltme hesabına kaydedilir.
• Bu hesap işin bitiminde kâr/zarar hesabına intikal ettirilir.
• Düzeltme sonucu bulunan tutarlar, izleyen dönemde enflasyon düzeltmesi yapılıp yapılmadığına bakılmaksızın, izleyen dönemin başlangıç değerleri olarak dikkate alınır.

Yıllara sâri inşaat ve onarma işlerine ait maliyet ve hakedişlerin düzeltilmesi ile ilgili muhasebe kayıtları hakkında Vergi Usul Kanunu 555 Seri nolu Genel Tebliğinin 27. Maddesinde; “(1) 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 42 nci maddesinde birden fazla takvim yılına sirayet eden yıllara sâri inşaat ve onarma işleri hususunda, "Birden fazla takvim  yılına sirayet eden inşaat (dekapaj işleri de inşaat işi sayılır) ve onarma işlerinde kâr veya zarar işin bittiği yıl kati olarak tespit edilir ve tamamı o yılın geliri sayılarak, mezkûr yıl beyannamesinde gösterilir.

Mükellefler bu madde kapsamına giren hallerde her inşaat ve onarım işinin hasılat ve giderlerini ayrı bir defterde veya tutmakta oldukları defterlerin ayrı sayfalarında göstermeye ve düzenleyecekleri beyannameleri işlerin ikmal edildiği takvim yılını takip eden yılın Mart ayı sonuna kadar vermeye mecburdurlar." denilmektedir.

Yıllara sâri inşaat ve onarma işlerinde enflasyon düzeltmesine ilişkin hükümler ise, 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasının (5) numaralı bendinin üçüncü paragrafında yer almakta,

Ayrıca 12 Sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinde de söz konusu işlere ilişkin hesapların düzeltilmesinde kullanılacak hesaplara ait açıklamalar bulunmaktadır.

Yıllara sâri inşaat ve onarma işlerine ilişkin, Tebliğ ekindeki “Parasal Olmayan Kıymetler” listesinde (EK 2) yer verilen yıllara sâri inşaat ve onarma maliyetleri ile hakedişler, 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrası uyarınca deftere kayıt tarihi esas alınarak düzeltme işlemine tabi tutulacaktır.

Şu kadar ki; bu hesaplara ilişkin mahsuben verilen veya alınan parasal olmayan avanslar, ödeme veya tahsil tarihinden mahsup tarihine kadar düzeltilir. 

(2) 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasının (5) numaralı bendinde, yıllara sâri inşaat ve onarma işlerine ait maliyet ve hakedişlere ilişkin düzeltmelerin “Enflasyon Düzeltme Hesabı” yerine “Yıllara Sâri İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı”na kaydedileceği ve bu hesabın işin bitiminde kar/zarar hesabına intikal ettirileceği belirtilmiştir.

Dolayısıyla, yıllara sâri inşaat ve onarma işlerine ait maliyet ve hakedişlerine ilişkin düzeltmeler, “Enflasyon Düzeltme Hesabı” yerine “Yıllara Sâri İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı”na kaydedilecektir.

2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun enflasyon düzeltmesinde, Tekdüzen Hesap Planında "17- Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri" hesap grubundaki yıllara sâri inşaat işlerine ilişkin maliyetlerin ve "35- Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hakedişleri" hesap grubundaki hakediş bedellerinin düzeltmesinden ortaya çıkan farklar, "697- Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı”nda izlenir.

Bu hesap alacak ve borç kalanı vermesi durumuna göre "178- Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı" veya "358- Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı"na devredilerek kapatılır.

(3) Yıllara sâri inşaat ve onarma işlerine ait maliyet ve istihkak tutarları ile ilgili olarak 2023 hesap dönemi sonu itibariyle düzeltme sonucu oluşan düzeltme farkları işin bitiminde (2023 hesap dönemi sonundan önce başlayan işlerde) mali kar/zarar tutarının tespitinde dikkate alınmayacaktır.

Bir başka ifade ile 2023 hesap dönemi sonuna kadar geçen süreye isabet eden kazanç düzeltme öncesi hükümlere, sonraki dönemlere isabet eden kazanç ise düzeltilmiş değerlere göre tespit edilecek ve bunların toplanması suretiyle oluşan kazanç tutarı beyan edilecektir.

(4) Tekdüzen Muhasebe Sistemine göre söz konusu işlerle ilgili maliyetler, yansıtma hesapları yoluyla 170-177 numaralı hesaplara intikal ettirilecek, düzeltmeye esas tarih olarak da ilgili maliyet hesaplarına kayıt tarihi esas alınacaktır.

Parasal olmayan verilen depozito ve teminatlar, verilen sipariş avansları, taşeronlara verilen avanslar ve alınan sipariş avansları gibi yıllara sâri inşaat işi ile ilgili değerler de 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasında belirtilen düzeltmeye esas tarihler baz alınmak suretiyle düzeltmeye tabi tutulacak; söz konusu hesapların, yıllara sâri inşaat ve onarma işi ile ilgili olan kısımlarının 2023 hesap dönemi sonu itibariyle hesaplanan enflasyon düzeltme farkları da “697- Yıllara Sâri İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı” ile ilişkilendirilecektir.

Yıllara sâri inşaat ve onarma maliyetleri ile ilgili olmayan ilk madde malzeme/yarı mamul/mamul/diğer stokların düzeltilmesi sonucu oluşan farkların, “697- Yıllara Sâri İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı” ile ilişkilendirilmemesi; ancak söz konusu kıymetlerin inşaat maliyetlerine aktarılması halinde, bu tarih itibariyle düzeltme sonucu oluşan farkların, “697- Yıllara Sâri İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı” ile ilişkilendirilmesi gerekmektedir.

(5) 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasına göre düzeltme işleminde; mali tabloda yer alan bazı parasal olmayan varlıkların içerisinde bulunan reel olmayan finansman maliyetlerinin, ilgili varlığın maliyet veya alış bedelinden düşülmesi sonucu bulunacak tutarın düzeltmeye esas tutar olarak alınması gerekmekte olup, reel olmayan finansman maliyeti ihtiva edebilen iktisadi kıymetler anılan maddelerde sayılmış durumdadır. Buna göre, yıllara sâri inşaat ve onarma maliyetlerinin düzeltilmesi sırasında söz konusu kıymetler, reel olmayan finansman maliyeti ihtiva edebilen iktisadi kıymetler arasında yer almadıkları için, bünyelerinde reel olmayan finansman maliyeti ihtiva etseler bile ayrıştırma yapılmaksızın düzeltme işlemine tabi tutulacaklardır.

(6) Yabancı paralar ile yabancı para cinsinden ifade edilen kıymetler parasal kıymet olarak kabul edildiğinden; yıllara sâri inşaat ve onarma işlerinde mükellefler yabancı para üzerinden yapmış oldukları işlemlerini 213 sayılı Kanunun mevcut hükümleri doğrultusunda değerlemeye devam edecekler, bunlar için ayrıca düzeltme yapmayacaklardır.

ÖRNEK 1- ABC A.Ş. 31.12.2023 Tarihli Bilançosunda 1.800.000,00 TL. Yıllara Yaygın İnşaat Onarım İşleri Giderleri bulunmaktadır. Bu tutarlara ait bilgiler aşağıdaki gibidir. Buna göre Enflasyon hesaplamasını ve muhasebe kayıtlarını yapınız.

Hesap Kodu ve Adı	Deftere Kayıt Tarihi	Dönem Sonu Tutarı
170.01 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri Gid.	01.04.2021	100.000,00
170.01 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri Gid.	08.02.2022	600.000,00
170.01 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri Gid.	09.06.2022	400.000,00
170.01 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri Gid.	01.09.2022	250.000,00
170.01 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri Gid.	01.04.2023	450.000,00
Toplamı		1.800.000,00

Enflasyon Düzeltmesi için düzeltme Katsayısının aşağıdaki formül ile hesaplanması gerekmektedir.
 

                                                   Mali Tablonun  ait Olduğu Aya İlişkin Yİ-ÜFE
DÜZELTME KATSAYISI = --------------------------------------------------------------
                                                           İlgili Tarihdeki aya ilişkin Yİ-ÜFE

Aşağıdaki Tabloda Yİ-ÜFE endeksleri alınarak formül uygulandığında Düzeltme Katsayısı bulunmaktadır.

Bulunan Düzeltme Katsayısı İle Belirlenen Tutar Çarpımı sonucunda düzeltilmiş tutar bulunmaktadır. Bu tutar tutardan Enflasyon Değerlemesine tabi olan tutar çıkarıldığında ise Enflasyon Farkı bulunmaktadır.

Firmanın 1.800.000,00 TL değerindeki Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşlerine ait Giderlerinin Enflasyon düzeltmesi sonucunda 3.601.203,13 TL. olmuştur. Bu tutardan enflasyon öncesi değeri olan 1.800.000,00 çıkarıldığında ise 1.801.203,13 TL. tutarında enflasyon farkı oluşmuştur.

Bu işleme ait muhasebe kaydı ise aşağıdaki gibidir.

170.698	Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri  Enflasyon Farkı Hs.	1.801.203,13
697	Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri  Enflasyon Düzeltme Hesabı		1.801.203,13

ÖRNEK 2-ABC A.Ş. 31.12.2023 Tarihli Bilançosunda 1.400.000,00 TL. Yıllara Yaygın İnşaat Onarım İşleri Hakedişleri bulunmaktadır. Bu tutarlara ait bilgiler aşağıdaki gibidir. Buna göre Enflasyon hesaplamasını ve muhasebe kayıtlarını yapınız.

Hesap Kodu ve Adı	Deftere Kayıt Tarihi	Dönem Sonu Tutarı
350.01 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri Hak.	01.08.2021	200.000,00
350.01 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri Hak.	08.10.2022	200.000,00
350.01 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri Hak.	09.11.2022	400.000,00
350.01 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri Hak.	01.02.2023	150.000,00
350.01 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri Hak.	01.04.2023	450.000,00
Toplamı		1.400.000,00

Enflasyon Düzeltmesi için düzeltme Katsayısının aşağıdaki formül ile hesaplanması gerekmektedir.

                                                   Mali Tablonun  ait Olduğu Aya İlişkin Yİ-ÜFE
DÜZELTME KATSAYISI = --------------------------------------------------------------
                                                           İlgili Tarihdeki aya ilişkin Yİ-ÜFE

Aşağıdaki Tabloda Yİ-ÜFE endeksleri alınarak formül uygulandığında Düzeltme Katsayısı bulunmaktadır.

Bulunan Düzeltme Katsayısı İle Belirlenen Tutar Çarpımı sonucunda düzeltilmiş tutar bulunmaktadır. Bu tutar tutardan Enflasyon Değerlemesine tabi olan tutar çıkarıldığında ise Enflasyon Farkı bulunmaktadır.

Firmanın 1.400.000,00 TL değerindeki Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşlerine ait Hakedişlerinin Enflasyon düzeltmesi sonucunda 2.474.138,90 TL. olmuştur. Bu tutardan enflasyon öncesi değeri olan 1.400.000,00 çıkarıldığında ise 1.074.138,90 TL. tutarında enflasyon farkı oluşmuştur.

Bu işleme ait muhasebe kaydı ise aşağıdaki gibidir.

697	Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri  Enflasyon Düzeltme Hesabı.	1.074.138,90
350.698	Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri  Enflasyon Farkı Hs.		1.074.138,90

Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri Enflasyon Düzeltme Hesabı ALACAK  verdiğinden Kar Zarar İle ilişkilendirilmeyip aşağıdaki hesapta takip edilir.

697	Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri  Enflasyon Düzeltme Hesabı	727.064,23
358	Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri  Enflasyon Düzeltme Hesabı		727.064,23

Ancak Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri Enflasyon Düzeltme Hesabı BORÇ vermiş olsaydı. Aşağıdaki muhasebe kaydı yapılmalıdır.

178	Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri  Enflasyon Düzeltme Hs.	xxxx
697	Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri  Enflasyon Düzeltme Hesabı		xxxx

11.01.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.