Halil İbrahim İlhan
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
halililhan.tr@gmail.com

Yenileme Fonu Uygulaması, Finansal Avantajı ve Uygulama Örneği

Giriş

Firmalar amortismana tabi kıymetlerin satışını yaptıklarında, ülkemizdeki yüksek enflasyon sebebi ile kağıt üzerinde yüksek tutarlı kar elde etmiş gibi gözükebilirler.

Her ne kadar bu satışlardan elde edilen kar yüksek gibi gözükse de yerine alacağınız kıymetin belki yarısı bile etmeyecektir. Bu satış işleminden sonra ortaya çıkan kar ödenecek kurumlar verginizi arttıracaktır.

Böyle durumlarda firmalar ortaya çıkan KDV ve Kurumlar Vergisi yükü sebebiyle ellerindeki eski makine, taşıt gibi kıymetlerin satışından vazgeçtikleri bile olmaktadır. 

Fakat amortismana tabi kıymetlerin satışından elde edilen kar hemen kurum kayıtlarına alınıp sene sonunda vergisi ödenmek zorunda değildir. Burada devreye mükellefin "Yenileme Fonu" hakkı girmektedir. Elde edilen kar üç sene boyunca ayrı bir hesapta izlenerek, üçüncü senenin sonunda kar hesaplarına aktarılabilir. Bu şekilde bir vergi öteleme uygulamasından faydalanmanız mümkündür. Konu hakkında biraz daha detaylı bilgileri aşağıda inceleyelim.

Yenileme Fonu

Amortismana tabi bir kıymeti sattığınız takdirde Satış Bedeli - Net Değer (Kurum kayıtlarında gözüken değer - Ayrılan Amortisman) : Kar tutarınızdır. Bu formül neticesinde ortaya çıkan rakam 549.Özel Fonlar hesabına aktarılır.

Burada dikkat edilmesi gereken en önemli nokta satılan kıymetin "amortismana tabi" olmasıdır. Uygulamada en çok kafa karışıklığına sebep olan "Arsa ve Arazi" amortismana tabi olmadığı için yenileme fonu ayrılamaz.

Yenileme fonunu bilanço usulünde defter tutan mükellefler kullanabilmektedir. İşletme defteri veya serbest meslek defteri tutanlar bu fondan yararlanamazlar. 

Peki kar tutarımızı 549 hesaba aldıktan sonra ne yapacağız? Önümüzde iki seçenek bulunuyor;

1- Üç sene boyunca fon hesabında bakiyeyi bekletip daha sonra kar hesaplarına aktararak vergisini ödemek.

2- Aynı fonksiyona sahip kıymet alındığında ayrılacak amortismanların gider yazılmayarak, 549 hesaptan mahsup etmek.

3 senelik sürenin hesaplanmasında idare ve yargı arasında düşünce farklılığı bulunmaktaydı. İdare satış yapılan yılın, 3 senelik hesabın içerisinde sayılması gerektiğini savunmaktaydı. Örnek vermek gerekirse 2018'de yapılan bir satış karı 2020 senesi sonunda tüketilmemişse kar olarak hesaba aktarılması gerektiğini savunmaktaydı. Yargı kararları ise satışın gerçekleştiği yılı üç senelik hesaba dahil etmemektedir. Aynı örnek üzerinden gidersek yargı satış karının 2020 sene sonunda değil 2021 sene sonunda kar hesaplarına aktarılmasını doğru uygulama olarak görmekteydi. Bu mesele 2021 yılınca çıkartılan 7338 Sayılı kanun ile mükellef lehine düzenlenmiştir. Bu durumda yukarıdaki örneğe göre 2021 sene sonunda kar hesaplarına aktarılması uygun hale getirilmiştir.

Yargının görüşüne uygun olarak işlem yapıldığı takdirde olası bir vergi incelemesinde karın bir sene geciktirildiği belirtilerek vergi zıyaı cezası uygulanabilir. Fakat bu cezaya yargı yolu ile itiraz edildiği taktirde emsal kararlar göz önünde tutularak cezanın kaldırılması olasıdır. İdari yargı süreci ile uğraşma zahmetine girmek istemeyen mükellefler idarenin istediği gibi hareket etmeyi tercih edebilirler.

Fon hesabı kullanımında idarenin dikkat ettiği bir diğer husus ise satışı yapılan kıymetin yeni alınan kıymet ile aynı işi yapıyor olmasıdır. Kabaca örneklemek gerekirse ticari araç satışı yapıp ortaya çıkan karı ise yeni alacağınız binek aracın amortismanından düşmeniz doğru bir uygulama değildir. Neticede birisi yük taşırken diğeri hususi kullanıma uygundur.

İdare taşınmaz kazanç istisnası uygulandıktan sonra kalan %50'lik kısım için yenileme fonu ayrılması konusunu uygun görmektedir. Örnek olarak firma kendi adına yaptırdığı binayı iki senenin sonunda elden çıkartırsa bu satışın karı %50 istisnadan faydalanarak kar hesabına dahil edilmeyecektir. Kalan %50 ise yenileme fonu hesabına alınabilir.

İdare amortismana tabi iktisadi kıymetin satıldığı yıl yeni bir kıymet alınması halinde bu yeni iktisadi kıymetin amortismanının yenileme fonundan mahsup edilemeyeceği, aynı yıl yenileme yapılan hallerde yenileme fonu ayrılamayacağı görüşündedir. 

Yenileme fonunun sermayeye ilavesi ancak 3 yıl yeni iktisadi kıymet alınmaz ve fon dönem kârına eklenip vergisi ödendikten sonra sermayeye ilavesi mümkündür. Yani fon hesabına alınan kar tutarı vergilendirilmeden sermayeye ilave edilemez.

Finansal Avantajı

Basit bir uygulama ile finansal açıdan getirisini inceleyelim.

Firmanın elinde bulunan kayıtlarında 500.000 TL gözüken bir kıymet olduğunu varsayalım. Bugüne kadar bu kıymet için 200.000 TL amortisman ayrılmış olsun. Firma kıymeti ise 800.000 TL ye satmış olsun. Bu durumda;

Kıymet Değeri: 500.000 TL

Amortisman Tutarı: 200.000 TL

Net Defteri Değeri: 300.000 TL

Satış Tutarı: 800.000 TL

Satış Karı: 500.000 TL

Bu satışı örneklemek için günümüzden üç sene öncesinde gerçekleştirdiğimizi düşünelim. Satışın 2020 senesinde gerçekleştiğini düşünürsek ve yenileme fonu ayırmaz isek bu satış karı için ilave %20 kurumlar vergisi ödemeniz gerekecektir. 2020 Mayıs ayından 2023 Mayıs ayına enflasyon artışı ise Merkez Bankası verilerine göre %182'dir. Bu tutarı 2020 sene sonunda öderseniz cebinizden 100.000 TL nakit çıkacaktır. Fakat bu tutarı üç sene boyunca fon hesabında bekletip 2023 yılında öderseniz, enflasyon hesabı üzerinden alım gücüne göre bugünkü karşılığı sadece 37.000 TL olacaktır. Kısacası borcunuzu üç sene boyunca TL bazında erteleme imkanı sunmaktadır.

Muhasebe Kayıt Örneği

Son olarak uygulayıcılar için örnek muhasebe kayıtlarını yukarıdaki örnek üzerinden gösterelim.

Kıymetin Satış Kaydı

----------------------------------------/----------------------------------------

102 BANKA                                             800.000 TL

257 BİRİKMİŞ AMORTİSMAN                 200.000 TL

                            KIYMET HS..                                    500.000 TL

                             679 DİĞER OLG.GEL.KAR.             500.000 TL

----------------------------------------/----------------------------------------

Karın Yenileme Fonuna Aktarılması

----------------------------------------/----------------------------------------

679 DİĞER OLG.GEL.KAR.                        500.000 TL

                           549 YENİLEME FONU                  500.000 TL

----------------------------------------/----------------------------------------

3.Yılın Sonunda Kar Hesabına Devri

----------------------------------------/----------------------------------------

549 YENİLEME FONU                  500.000 TL

                671 ÖNCEKİ DÖNEM KARI                  500.000 TL

----------------------------------------/----------------------------------------

Kıymet Alındığı Taktirde Amortisman Ayrılması (Senelik %20 Amortisman varsayılmıştır)

----------------------------------------/----------------------------------------

549 YENİLEME FONU                  100.000 TL

              257 BİRİKMİŞ AMORTİSMAN                100.000 TL

----------------------------------------/----------------------------------------

13.06.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.