YMM Cevdet Akçakoca Kripto Varlıklarla İlgili Kurallar BOBİ FRS’ye Eklendi (24.12.2024)

E-bültenimize kayıt olun, yeni yazılar e-posta adresinize gelsin! Üye olmak için tıklayın.

EDİTÖRÜN SEÇTİKLERİ

YAZARLARIMIZ

Hakan Türker
Vergi Müfettişi
hakan_turker42@hotmail.com

Kayıtlarda Yer Aldığı Hâlde İşletmede Bulunmayan Kasa Mevcudu ve Ortaklardan Alacaklar Hesaplarının Düzeltilmesinde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

ÖZ

7326 sayılı Kanunun İşletme Kayıtlarının Düzeltilmesi başlıklı 6. Maddesinin üçüncü fıkrası ile kayıtlarda yer aldığı hâlde işletmede bulunmayan kasa mevcudu ve ortaklardan alacaklar ile bunlarla ilgili diğer işlemler hakkında düzenleme yapılmıştır.

Söz konusu düzenleme ile bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükelleflerine 31/12/2020 tarihi itibarıyla düzenledikleri bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan kasa mevcudu ve işletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarlar ile ortaklara borçlu bulunduğu tutarlar arasındaki net alacak tutarları ile bunlarla ilgili diğer hesaplarda yer alan işlemlerini 31/8/2021 tarihine kadar (bu tarih dâhil) bağlı bulundukları vergi dairelerine beyan ederek kayıtlarını düzeltme imkânı tanınmıştır.

Kurumlar vergisi mükellefleri 100 Kasa ve 131 Ortaklardan Alacaklar hesabı dışındaki 101 Alınan çekler, 120 Alıcılar, 121 Alacak Senetler gibi hesaplarda yer alan ve örtülü kar dağıtımı veya ödünç para verme gibi işletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemlerle ortakların uhdesine geçmiş tutarları da söz konusu madde kapsamında düzeltebileceklerdir.

Anahtar Kelimeler: İşletme Kayıtlarının Düzeltilmesi, Alınan Çekler, Alıcılar, Gelir Vergisi Mükellefi, Kanuni Süresi İçinde, Diğer Hesaplar

Giriş

7326 sayılı Kanunun İşletme Kayıtlarının Düzeltilmesi başlıklı 6. Maddesinin üçüncü fıkrası göre, bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükellefleri, 31.12.2020 tarihi itibarıyla düzenledikleri bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan Kasa mevcutları ve İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarlar ile ortaklara borçlu bulunduğu tutarlar arasındaki net alacak tutarları ile bunlarla ilgili diğer hesaplarda yer alan işlemlerini, 31.08.2021 tarihine kadar (bu tarih dahil) vergi dairelerine beyan etmek suretiyle kayıtlarını düzeltebileceklerdir.(Bu süre Cumhurbaşkanı tarafından bir aya kadar uzatılabilecektir.) Beyan edilecek tutarlar üzerinden %3 oranında hesaplanan vergi, beyanname verme süresi içinde ödenecek olup ödenecek vergiler, gelir veya kurumlar vergisinden mahsup edilemeyecek; beyan edilen tutarlar ve ödenen vergiler, kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak kabul edilemeyecektir. Beyanda bulunan kurumlar vergisi mükelleflerinin bu beyanları nedeniyle 2021 yılı geçici vergi beyannamelerinde düzeltme gerektiği takdirde, düzeltme işlemleri Kanunun 6. maddesinin 3. fıkrasında öngörülen beyanname verme süresi içinde yapılacak ve düzeltme işlemleri nedeniyle herhangi bir ceza veya faiz aranmayacaktır.

7326 sayılı Kanunun İşletme Kayıtlarının Düzeltilmesi başlıklı 6. Maddesinin üçüncü fıkrası kapsamında yapılacak işletme kayıtlarının düzeltilmesi işlemlerinde dikkat edilmesi gereken hususlara aşağıda yer verilmiştir.

1- KAYITLARDA YER ALDIĞI HÂLDE İŞLETMEDE MEVCUT OLMAYAN KASA MEVCUDU VE ORTAKLARDAN ALACAKLAR DÜZELTMESİ BEYANINDA BULUNABİLECEK MÜKELLEFLER

7326 sayılı Kanunun 1 Seri Nolu Genel Tebliğinde ; “Bu hüküm, sadece bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükelleflerini kapsamaktadır.” İfadesine yer verilmiştir. Bu nedenle gelir vergisi mükellefleri 7326 sayılı Kanunun İşletme Kayıtlarının Düzeltilmesi başlıklı 6. Maddesinin üçüncü fıkrası hükümlerinden yararlanamayacaktır.

2- İŞLETME KAYITLARININ DÜZELTİLMESİNDE ESAS ALINACAK BİLANÇO

Kanun metninde açıkça 31.12.2020 tarihinde düzenlenen bilançolarda görülen tutarların düzeltileceği belirtilmiştir. 7326 sayılı Kanunun 1 Seri Nolu Genel Tebliğinde ise mükelleflerin kurumlar vergisi beyannamesi ekinde vermiş oldukları 31/12/2020 tarihli bilançolarını dikkate almaları gerektiği ayrıca mükelleflerin kanuni süresinden sonra verdikleri düzeltme beyannamelerinin ekinde yer alan bilançoların dikkate alınmayacağı belirtilmiştir. ( Özel hesap dönemi kullanan mükellefler ise 2020 yılı içerisinde sona eren hesap dönemlerine ilişkin olarak vermiş oldukları kurumlar vergisi beyannamesi ekinde yer alan bilançolarını esas alacaklardır.) Burada dikkat edilmesi gereken durum; mükelleflerin kanuni süresi geçmeden düzeltme beyannamesi vermesi halinde, işletme kayıtlarının düzeltilmesinden, kanuni süresi içinde verilen son beyannamenin ekinde yer alan bilançoya göre düzeltme yapmaları gerektiğidir.

3- KASA VE ORTAKLARDAN ALACAKLAR HESAPLARIYLA İLGİLİ DİĞER HESAPLAR

7326 sayılı Kanunun İşletme Kayıtlarının Düzeltilmesi başlıklı 6. Maddesinin üçüncü fıkrasında bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükelleflerinin, 31.12.2020 tarihi itibarıyla düzenledikleri bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan Kasa mevcutları ve İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarlar ile ortaklara borçlu bulunduğu tutarlar arasındaki net alacak tutarları ile bunlarla ilgili diğer hesaplarda yer alan işlemlerini, 31.08.2021 tarihine kadar (bu tarih dahil) vergi dairelerine beyan etmek suretiyle kayıtlarını düzeltebilecekleri belirtilmiştir. 7326 sayılı Kanunun 1 Seri Nolu Genel Tebliğinde ise düzeltme uygulamasında, kasa mevcutları ile ortaklardan net alacak tutarlarıyla ilgili olmakla beraber başka hesaplarda takip edilen tutarların da dikkate alınmasının mümkün olduğu belirtilmiştir.

Peki kanun metninde ve tebliğinde belirtilen ilgili diğer hesaplar neler olabilir? Kanun maddelerinin gerekçelerine, lafzına ve ruhuna baktığımız zaman esas amaç örtülü kar dağıtımı veya ödünç para verme gibi işletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemlerle ortakların uhdesine geçmiş tutarları düzeltilmesini sağlamaktır. Bu nedenle bir hesapta yer alan tutarların, örtülü kar dağıtımı veya ödünç para verme gibi işletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemlerle ortakların uhdesine geçmiş olması halinde düzeltme işlemine konu edilmesi gerekmektedir. Bu kapsama girebilecek bazı hesaplar aşağıda örnekler yardımıyla açıklanmıştır. Somut olaya göre farklı hesaplarda düzeltme işlemine dahil olabilir.

Örnek 1- 101 Alınan Çekler hesabı tek düzen hesap planı açıklamalarına göre gerçek ve tüzel kişiler tarafından işletmeye verilmiş olup, henüz tahsil için bankaya verilmemiş veya ciro edilmemiş olan çeklerin izlenmesini sağlar. İşletme kayıtlarında yer alan ceklerin tahsil veya ciro edilmesine rağmen bu işleme ilişkin gerekli yevmiye kayıtlarının yapılmaması halinde, tahsil edilen tutarlar gerek örtülü kar dağıtımı gerekse ödünç para verme işlemi olarak ortakların uhdesine geçmiş kabul edilecektir. Dolayısıyla kayıtlarda yer alan ancak işletmede olmayan bu tutarların 7326 sayılı Kanunun 6. Maddesinin üçüncü fıkrası kapsamında yapılacak düzeltme işlemine dahil edilmesi gerekir.

Örnek 2- 120 Alıcılar hesabı tek düzen hesap planı açıklamalarına göre işletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senetsiz alacaklarının izlenmesi için kullanılır. Bu hesapta yer alan tutarların tahsil edilmesi ancak bu tahsilatın kayıtlara alınmaması halinde, tahsil edilen tutarlar gerek örtülü kar dağıtımı gerekse ödünç para verme işlemi olarak ortakların uhdesine geçmiş kabul edilecektir. Dolayısıyla kayıtlarda yer alan ancak işletmede olmayan bu tutarların 7326 sayılı Kanunun 6. Maddesinin üçüncü fıkrası kapsamında yapılacak düzeltme işlemine dahil edilmesi gerekir.

Örnek 3- 121 Alacak Senetleri hesabı tek düzen hesap planı açıklamalarına göre işletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senede bağlanmış alacaklarını kapsar. İşletme kayıtlarında yer alan senetlerin tahsil veya ciro edilmesine rağmen bu işleme ilişkin gerekli yevmiye kayıtlarının yapılmaması halinde, tahsil edilen tutarlar gerek örtülü kar dağıtımı gerekse ödünç para verme işlemi olarak ortakların uhdesine geçmiş kabul edilecektir. Dolayısıyla kayıtlarda yer alan ancak işletmede olmayan bu tutarların 7326 sayılı Kanunun 6. Maddesinin üçüncü fıkrası kapsamında yapılacak düzeltme işlemine dahil edilmesi gerekir.

4- ÖDENMESİ GEREKEN VERGİNİN HESAPLANMASI

7326 sayılı Kanunun 1 Seri Nolu Genel Tebliğinde bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükelleflerinin bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan kasa mevcutları ve ortaklardan alacaklar tutarları ile bunlarla ilgili diğer hesaplarda yer alan işlemlerini düzeltmek için beyanda bulunabilecekleri ve beyan edilen tutarlar üzerinden %3 oranında hesaplanacak vergiyi beyanname verme süresi içinde ödeyecekleri belirtilmiştir.

Makaleminiz önceki bölümlerinde düzeltme işleminin 31.12.2020 tarihli bilançoda yer alan tutarlar üzerinden yapılacağı belirtilmiştir. Ancak bazı durumlarda düzeltme beyannamesinin verildiği tarihte ilgili hesaplardaki fiili durumun dikkate alınması gerekecektir.

Örneğin işletmenin 31.12.2020 tarihli bilançosunda Kasada 1.000.000-TL görülmektedir. Düzeltme beyannamesinin verildiği tarih itibariyle kasada fiilen 800.000-TL vardır. Her ne kadar, 31/12/2020 tarihli bilançosunu baz almak suretiyle bu tarih itibarıyla var olan kasa mevcudu 1.000.000 TL olsa da beyan tarihi itibarıyla kasa mevcudu 800.000 TL olduğundan, fiilen kasada bulunmayan kısım esas alınmak suretiyle en fazla bu tutar (800.000 TL) kadar beyanda bulunabilecektir. Diğer taraftan bu mükellefin beyan tarihinde kasasından 1.200.000-TL bulunuyor olması halinde ise en fazla 1.000.000-TL kadar beyanda bulunabilecektir.

Özetle fiili tutarlar bilançodaki tutarlardan düşükse fiili tutar kadar; fiili tutarlar bilançodaki tutarlardan büyükse bilançodaki tutar kadar beyanda bulunabilecektir.

Diğer taraftan kanun ve tebliğ hükümlerine göre İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarlar ile ortaklara borçlu bulunduğu tutarlar arasındaki net alacak tutarlarının belirlenerek beyan edilmesi gerekmektedir. Net alacak tutarı ise ilgili diğer hesaplarda dahil ortaklardan alacaklar toplamından ortaklara borçlar toplamının çıkarılası ile bulunacaktır. Bu hesaplamanın nasıl yapılacağı 7326 sayılı Kanunun 1 Seri Nolu Genel Tebliğinin 22 nolu ekinin “Kayıtlarda Yer Aldığı Halde İşletmede Bulunmayan Kasa Mevcudu Ve Ortaklardan (Net) Alacaklar İçin Bilgiler” tablosunda açıklanmıştır. Söz konusu tablo aşağıdaki gibidir.

Tablo 1: Kayıtlarda Yer Aldığı Halde İşletmede Bulunmayan Kasa Mevcudu Ve Ortaklardan (Net) Alacaklar İçin Bilgiler (TL)

Kasa Mevcudu (1)
Ortaklardan Alacaklar (131 no.lu hesap) (2)
Ortaklardan Alacaklar (231 no.lu hesap) (3)
Ortaklara Borçlar (331 no.lu hesap) (4)
Ortaklara Borçlar (431 no.lu hesap) (5)
Ortaklardan Net Alacaklar [(2+3)-(4+5)] (6)
*Varsa Bunlarla İlgili Diğer Hesaplarda Yer Alan İşlemler () (7)**
MATRAH (1+6+7) (8)
VERGİ ORANI (9)	%3
ÖDENECEK VERGİ (8x9) (10)

Kaynak: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/06/20210614-17.pdf (Erişim Tarihi: 13 Ağustos 2021)

Örneğin, Mükellef kurumun 31.12.2020 tarihli bilançosunun görünümü aşağıdaki gibidir. Mükellef kurum bu hesaplarda yer alan tutarları 7326 sayılı kanundan yararlanarak düzeltmek istemektedir. Söz konusu tutarların beyan tarihi itibariyle değişmediği varsayılmıştır.

100. Kasa …………………………………………..500,000 TL
101 Alınan Çekler………………………………… .450,000TL
120. Alıcılar………………………………………...400.000 TL
131 Ortaklardan Alacaklar………………………….350,000 TL
231 Ortaklardan Alacaklar………………………….300,000 TL
331 Ortaklara Borçlar……………………………….250,000 TL
431 Ortaklara Borçlar……………………………….200,000 TL

Buna göre; Beyan tutarı ve hesaplanacak vergi aşağıdaki gibi olacaktır.

Kasa Mevcudu (1)	500,000 TL
Ortaklardan Alacaklar (131 no.lu hesap) (2)	350,000 TL
Ortaklardan Alacaklar (231 no.lu hesap) (3)	300,000 TL
Ortaklara Borçlar (331 no.lu hesap) (4)	250,000 TL
Ortaklara Borçlar (431 no.lu hesap) (5)	200,000 TL
Ortaklardan Net Alacaklar [(2+3)-(4+5)] (6)	200,000 TL
*Varsa Bunlarla İlgili Diğer Hesaplarda Yer Alan İşlemler () (7)**	850.000 TL
MATRAH (1+6+7) (8)	1.550.000 TL
VERGİ ORANI (9)	%3
ÖDENECEK VERGİ (8x9) (10)	46.500 TL

*Alınan Çekler ve Alıcılar Hesaplarının Toplamı

5- DİĞER HUSUSLAR

7326 sayılı Kanunun 1 Seri Nolu Genel Tebliğinin “Diğer Hususlar” bölümüne göre:

a) 7326 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin üçüncü fıkrası kapsamında ödenen vergiler, gelir veya kurumlar vergisinden mahsup edilmeyecektir.

b) Bu kapsamda beyan edilen tutarlar ile ödenen vergiler, kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak kabul edilmeyecektir.

c) Kurumlar vergisi mükelleflerince 7326 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin üçüncü fıkrası hükmü uyarınca yapılan beyanla ilgili olarak, söz konusu tutarların ortaklara dağıtılıp dağıtılmadığına bakılmaksızın kâr dağıtımına bağlı vergi tevkifatına yönelik ilave bir tarhiyat yapılmayacaktır.

ç) 7326 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin üçüncü fıkrası hükmü kapsamında beyanda bulunan kurumlar vergisi mükelleflerinin bu beyanları nedeniyle 2021 yılı geçici vergi beyannamelerinde düzeltme gerektiği takdirde beyanname verme süresi içinde gerekli düzeltme işlemlerinin yapılması mümkün bulunmaktadır.

Bu çerçevede, hesap dönemi olarak takvim yılını kullanan kurumlar vergisi mükelleflerinin anılan madde kapsamında yapacakları beyanları nedeniyle, ilgili dönem matrahlarında bir düzeltme ihtiyacı doğması hâlinde, beyan tarihi itibarıyla 2021 hesap döneminin sona ermiş bulunan geçici vergilendirme dönemlerine ait geçici vergi beyanlarını 31 Ağustos 2021 tarihine (bu tarih dâhil) kadar düzeltebilmeleri mümkün bulunmaktadır. Özel hesap dönemi kullanan mükelleflerin ise anılan madde kapsamında yapacakları beyanları nedeniyle düzeltme gerekmesi hâlinde, beyan tarihi itibarıyla cari hesap döneminin sona ermiş bulunan geçici vergi beyanlarını aynı tarihe kadar düzeltebilmeleri mümkündür.

Bu kapsama giren düzeltme işlemleri nedeniyle vergi dairelerince yapılacak ek tarhiyatlar için herhangi bir ceza veya faiz aranmayacaktır.

d) Tam tasdik sözleşmesi çerçevesinde daha önceki dönemlerine ilişkin rapor düzenlenmiş bulunan kurumlar vergisi mükelleflerinin, 7326 sayılı Kanunun 6 ncı maddesi hükmünden yararlanmaları hâlinde, raporu düzenleyen yeminli mali müşavirlerin bu işlemlerle sınırlı olarak sorumluluğu aranmayacaktır.

SONUÇ

7326 sayılı Kanunun İşletme Kayıtlarının Düzeltilmesi başlıklı 6. Maddesinin üçüncü fıkrası hükümlerinde sadece bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükellefleri yararlanabilecektir.

Mükellef kurumlar düzeltme beyanlarında 31.12.2020 tarihli bilançolarında görülen tutarları dikkate alabilecek olup kanuni süresinden sonra verdikleri düzeltme beyannamelerinin ekinde yer alan bilançolarını dikkate alamayacaktır.

Kurumlar vergisi mükellefleri 7326 sayılı Kanunun İşletme Kayıtlarının Düzeltilmesi başlıklı 6. Maddesinin üçüncü fıkrası kapsamında kasa mevcudu ve net ortaklardan alacak tutarları yanında bunlarla ilgili 101 Alınan Çekler, 120 Alıcılar, 121 Alacak Senetleri gibi hesaplarda yer alan tutarlar için düzeltme beyanında bulunabileceklerdir. Ancak ilgili bu hesaplarda yer alan tutarların, örtülü kar dağıtımı veya ödünç para verme gibi işletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemlerle ortakların uhdesine geçmiş olması halinde düzeltme işlemine konu edilmesi gerekmektedir. Sırf bu hesaplarda yer alan tutarların yüksek olması işletme kayıtlarını düzeltilmesini gerektirmeyecektir.

Yine 7326 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin üçüncü fıkrası kapsamında ödenen vergiler, gelir veya kurumlar vergisinden mahsup edilmeyecek ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak kabul edilmeyecektir. Ayrıca beyan edilen tutarların ortaklara dağıtılıp dağıtılmadığına bakılmaksızın kâr dağıtımına bağlı vergi tevkifatına yönelik ilave bir tarhiyat yapılmayacaktır.

KAYNAKÇA

7326 - BAZI ALACAKLARIN YENİDEN YAPILANDIRILMASI İLE BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA İLİŞKİN KANUN https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/06/20210614-17.pdf (Erişim Tarihi:13 Ağustos 2021)
BAZI ALACAKLARIN YENİDEN YAPILANDIRILMASINA İLİŞKİN 7326 SAYILI KANUN GENEL TEBLİĞİ (Seri No:1) https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/06/20210614-17.pdf (Erişim Tarihi : 13 Ağustos 2021)
7326 - BAZI ALACAKLARIN YENİDEN YAPILANDIRILMASI İLE BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA İLİŞKİN KANUN MADDE GEREKÇELERİ https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/kanun_ss.durumu?kanun_no=7326 (Erişim Tarihi : 13 Ağustos 2021)
HESAP PLANI AÇIKLAMALARI https://www.gib.gov.tr/fileadmin/mevzuatek/eski/muhsisteb1ekmuh5c.htm (Erişim Tarihi : 13 Ağustos 2021)

20.08.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
Ayrıntılar için tıklayın.