Hakan Coşkun
Vergi Başmüfettişi
hakancoskun785@gmail.com

Promosyon Ürünleri, Numune ve Eşantiyonların Katma Değer Vergisi Kanunu Karşısındaki Durumu

Promosyon Ürünleri

Ticari hayatta, ticareti yapılan mallara olan talebin artırılması amacıyla, bir takım pazarlama teknikleri geliştirilmekte, satışı yapılan malın yanında başka bir malın ayrıca bir bedel alınmaksızın verilmesi de sıkça karşılaşılan bir pazarlama tekniği olarak ortaya çıkmaktadır. Bir malın tasarruf hakkının malik veya adına hareket edenlerce, alıcıya veya adına hareket edenlere devri olarak tanımlanan teslim hükümleri çerçevesinde ticari bir işletmenin yaptığı bedelsiz teslimler de KDV’ye konu olmaktadır.

Ancak, firmaların iktisadi faaliyetini genişletme, emsal işletmelerle rekabet edebilme, üretim veya satışını yaptıkları mallara olan talebi koruma veya artırma amacıyla bir malın yanında başka bir mal verilmesi şeklinde gerçekleşen işlemlerde, promosyon ürünü açısından bir bedelsiz teslim söz konusu olmaz. Zira, firmanın genişleyen faaliyetiyle bağlantılı olarak işletmede yaratılan katma değer artar.

Nitekim piyasadan satın alınan veya ithal edilen malların promosyon ürünü olarak müşterilere verilmesi, mükellefler açısından pazarlama gideri niteliğini taşıdığından, bu malların alış bedelleri gider olarak kaydedilebilir.

Dolayısıyla, firmanın yarattığı katma değer içerisinde vergilenen promosyon mallarının müşterilere verilmesi sırasında KDV hesaplanmasına gerek bulunmayıp, bu ürünler için yüklenilen KDV ise indirim konusu yapılabilir.

Bu durum, KDV sistemindeki farklı oran uygulaması nedeniyle bazı sorunlara neden olmakta ve düşük oranda vergiye tabi bir malın yanında yüksek oranda vergiye tabi bir malın promosyon ürünü olarak verildiği hallerde, promosyon olarak verilen malların ticaretini yapan firmalar açısından haksız rekabet sorunu ortaya çıkmaktadır.

3065 sayılı Kanunun (29/4) üncü maddesi ile vergi indirimi uygulamasında doğabilecek aksaklıkları, vergi mükerrerliğine ve vergi muafiyetine meydan vermeyecek şekilde, bu Kanunun ana ilkelerine uygun olarak giderme ve indirimle ilgili usul ve esasları düzenleme konusunda Hazine ve Maliye Bakanlığı’na yetki verilmiştir.

Bu yetki çerçevesinde, promosyon ürünü olarak verilen malın (aynı işletmede imal veya inşa edilenler dahil) tabi olduğu KDV oranının;

- Satışı yapılan mala ait KDV oranına eşit veya daha düşük oranda olması halinde promosyon ürünü için yüklenilen KDV’nin tamamının indirim konusu yapılması,

- Satışı yapılan malın tabi olduğu KDV oranından yüksek olması halinde ise promosyon ürünü için yüklenilen KDV’den, satışı yapılan malın tabi olduğu orana isabet eden kısmın indirim konusu yapılması, kalan kısmın gelir veya kurumlar vergisi açısından gider veya maliyet olarak dikkate alınması, uygun görülmüştür.

Her iki durumda da promosyon ürünü olarak satın alınan, ithal edilen ya da aynı işletmede imal veya inşa edilen malların; ne kadarının aynı dönemde ayrıca bir bedel tahsil edilmeksizin verileceği, ne kadarının stoklarda kalacağı bilinemediğinden bu mallara ilişkin olarak yüklenilen vergi, öncelikle "indirilecek KDV" hesabına alınır.

Birinci durumda, promosyon mallarının alımı, imal veya inşası ile her hangi bir bedel alınmaksızın müşterilere verilmesi işleminin aynı dönemde veya farklı dönemlerde gerçekleşmesi, bu mallarla ilgili olarak yüklenilip indirim konusu yapılacak KDV açısından bir önem taşımaz.

Promosyon ürününün tabi olduğu KDV oranının, satışı yapılan malın tabi olduğu orandan yüksek olduğu hallerde ise;

- Promosyon olarak verilen malların alımı, imal veya inşası ile ayrıca bir bedel tahsil edilmeksizin müşterilere verilmesi işleminin aynı dönemde gerçekleşmesi halinde, bu mallarla ilgili olarak yüklenilen ve öncelikle "indirilecek KDV" hesabına alınmış olan KDV’den, satışı yapılan malın tabi olduğu orana isabet eden kısım dışındaki tutar, "indirilecek KDV" hesabından çıkarılarak gider hesaplarına intikal ettirilir.

- Promosyon ürününün satın alındığı ya da işletmede imal veya inşa edildiği dönemde değil de daha sonraki dönemlerde müşterilere verilmesi halinde ise bu ürünlerle ilgili olarak malların satın alındığı, imal veya inşa edildiği dönem beyannamesinde "indirilecek KDV" olarak beyan edilen tutardan, satışı yapılan malın tabi olduğu orana isabet eden kısmın düşülmesinden sonra kalan tutar, ürünlerin ayrıca bir bedel alınmaksızın teslim edildiği dönem beyannamesinin “İlave Edilecek KDV” satırına dahil edilerek beyan edilir ve aynı miktar gider veya maliyet hesaplarına alınır.

Promosyon ürünü için yüklenilen vergiden indirim konusu yapılacak kısım;

Promosyon ürünü için yüklenilen vergi tutarı X   Satışı Yapılan Malın Tabi Olduğu Oran

                                                                            Promosyon ürününün tabi olduğu oran

formülü ile hesaplanır, artan kısım gider veya maliyet olarak dikkate alınır.

Öte yandan, promosyon ürünü olarak verilen malların alışı sırasında yapılan diğer giderlere ilişkin yüklenilen KDV genel hükümler çerçevesinde indirim konusu yapılır.

Örnek-1:(ERTÜRK) gazetecilik firması, periyodik dönemler halinde veya her gün gazetenin yanında ek olarak bir dergi vermektedir. Gazetenin satışını artırmak amacıyla ve ayrıca bir bedel alınmaksızın verilen bu dergi, işletmede yaratılan katma değerin bir unsuru niteliğinde olduğundan tesliminde ayrıca KDV hesaplanmaz. Gazete ve derginin teslimi aynı oranda KDV’ye tabi olduğundan, dergi için yüklenilen verginin tamamı indirim konusu yapılır.

Örnek-2: Bir şampuan firması, imal ederek satışını yaptığı ürünlere olan talebi artırmak amacıyla 8 litre şampuan alan müşterisine, ayrıca bir bedel almaksızın 2 litre daha şampuan vermek suretiyle bir kampanya düzenlemiştir. Şampuanların toplam bedeli 100,00- TL’dir. Bu işlemde satışı yapılan mal 8 litre değil 10 litre şampuandır. Dolayısıyla, satışı yapılan malın teslim bedeli olan 100,00-TL üzerinden KDV hesaplanması, yüklenilen KDV’nin tamamının indirim konusu yapılması gerekir.

Örnek 3: A&G marka takım elbise satan işletme, kendisinden A&G marka takım elbise alan müşterilerine X marka saat vereceğini taahhüt etmiş ve Eylül/2013 döneminde (B) firmasından 800 adet X marka saat almıştır. Bu alış işlemi sırasında 800.000,00-TL mal bedeli ve 160.000,00-TL KDV ödemiştir.

A&G marka takım elbise satan işletmenin müşterilerine vereceği saatlerin bedelleri gelir ve kurumlar vergisi açısından pazarlama gideri olarak kabul edilir ve ayrıca bir bedel alınmaması koşuluyla, bu ürünlerin tesliminde KDV hesaplanmaz.

Bu işlemde satışı yapılan mal takım elbise olup teslimi (% 10), promosyon ürünü olarak verilen saat ise (% 20) oranında KDV’ye tabidir.

A&G marka takım elbise satan işletmenin, promosyon mallarının alımı için yüklendiği KDV’nin tamamını öncelikle "indirilecek KDV" hesabına alır. Promosyon mallarının tümünün aynı dönemde müşterilere verilmesi halinde, işletmenin saatler için yüklendiği KDV’den, sadece ana malın tabi olduğu orana (% 10) isabet eden kısmı indirim hesaplarında kalır, artan kısım gider hesaplarına alınır. Yukarıdaki formül çerçevesinde indirim konusu yapılacak KDV;

160.000,00 TL x (10 : 20) = 80.000,00 -TL olarak hesaplanır.

(160.000,00 – 80.000,00 =) 80.000,00- TL ise gider olarak dikkate alınabilir.

Nitekim Gelir İdaresi Başkanlığı İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilen 09.07.2019 tarih ve 21152195-130-259763 sayılı özelge ile promosyon amaçlı teslimin KDV kanunu karşısındaki durumu aşağıdaki gibi açıklanmıştır.

“….yazıcı ve toner toptan ticareti faaliyetinde bulunduğunuzu, satışlarınızı, pazar payınızı, rekabet gücünüzü arttırmak, tahsilatı hızlandırmak ve kullanımı yaygınlaştırmak amacıyla yazıcı satışı yaptığınızda toneri, toner satışı yaptığınızda yazıcıyı promosyon olarak bedelsiz teslim ettiğinizi belirterek, promosyon amaçlı teslim edilen ürünler için düzenlenecek sevk irsaliyesinde "Emtia promosyon olarak bedelsiz verilmiştir." ibaresinin yazılı olmasının yeterli olup olmadığı, söz konusu sevk irsaliyesi için ayrıca fatura düzenlenmesine gerek olup olmadığı....müşterilere promosyon olarak verilen malların alışlarında yüklenilen KDV'nin indirim konusu yapılıp yapılmayacağı, müşterilere promosyon olarak verilen malların tesliminde KDV hesaplanıp hesaplanmayacağı, ...hususlarında Başkanlığımız görüşünün talep edildiği anlaşılmıştır.

3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 1 inci maddesinde; Türkiye'de ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetlerin katma değer vergisine tabi olduğu belirtilmiş ve aynı Kanunun 2’nci maddesinin 1 inci fıkrasında teslim " Bir mal üzerindeki tasarruf hakkının malik veya onun adına hareket edenlerce, alıcıya veya adına hareket edenlere devredilmesi" olarak tanımlandıktan sonra, 3/a maddesinde; vergiye tabi malların her ne suretle olursa olsun, vergiye tabi işlemler dışındaki amaçlarla işletmeden çekilmesi teslim hükmünde sayılmıştır.

Aynı Kanunun 29/1 inci maddesinde; mükelleflerin, yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan KDV'den, bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça, faaliyetlerine ilişkin olarak kendilerine yapılan teslim ve hizmetler dolayısıyla hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen KDV'yi indirebileceği hüküm altına alınmıştır. KDV Genel Uygulama Tebliğinin "I/B.10.1. Promosyon Ürünleri" başlıklı bölümünde ise;" ...firmaların iktisadi faaliyetini genişletme, emsal işletmelerle rekabet edebilme, üretim veya satışını yaptıkları mallara olan talebi koruma veya artırma amacıyla bir malın yanında başka bir mal verilmesi şeklinde gerçekleşen işlemlerde, promosyon ürünü açısından bir bedelsiz teslim söz konusu olmaz. Zira, firmanın genişleyen faaliyetiyle bağlantılı olarak işletmede yaratılan katma değer artar. Nitekim piyasadan satın alınan veya ithal edilen malların promosyon ürünü olarak müşterilere verilmesi, mükellefler açısından pazarlama gideri niteliğini taşıdığından, bu malların alış bedelleri gider olarak kaydedilebilir.

Dolayısıyla, firmanın yarattığı katma değer içerisinde vergilenen promosyon mallarının müşterilere verilmesi sırasında KDV hesaplanmasına gerek bulunmayıp, bu ürünler için yüklenilen KDV ise indirim konusu yapılabilir. Bu durum, KDV sistemindeki farklı oran uygulaması nedeniyle bazı sorunlara neden olmakta ve düşük oranda vergiye tabi bir malın yanında yüksek oranda vergiye tabi bir malın promosyon ürünü olarak verildiği hallerde, promosyon olarak verilen malların ticaretini yapan firmalar açısından haksız rekabet sorunu ortaya çıkmaktadır.

3065 sayılı Kanunun (29/5) inci maddesi ile vergi indirimi uygulamasında doğabilecek aksaklıkları, vergi mükerrerliğine ve vergi muafiyetine meydan vermeyecek şekilde, bu Kanunun ana ilkelerine uygun olarak giderme ve indirimle ilgili usul ve esasları düzenleme konusunda Bakanlığımıza yetki verilmiştir. Bu yetki çerçevesinde, promosyon ürünü olarak verilen malın (aynı işletmede imal veya inşa edilenler dahil) tabi olduğu KDV oranının;- Satışı yapılan mala ait KDV oranına eşit veya daha düşük oranda olması halinde promosyon ürünü için yüklenilen KDV'nin tamamının indirim konusu yapılması,- Satışı yapılan malın tabi olduğu KDV oranından yüksek olması halinde ise promosyon ürünü için yüklenilen KDV'den, satışı yapılan malın tabi olduğu orana isabet eden kısmın indirim konusu yapılması, kalan kısmın gelir veya kurumlar vergisi açısından gider veya maliyet olarak dikkate alınması, uygun görülmüştür." açıklamalarına yer verilmiştir. Buna göre; Şirketiniz tarafından yapılan yazıcı alanlara tonerin, toner alanlara ise yazıcının promosyon olarak bedelsiz verilmesi şeklindeki teslimlerde, işin ehemmiyet ve genişliği île mütenasip olması ve iktisadi, ticari ve teknik icaplara uygun veya olayın özelliğine göre normal ve mutad olması kaydıyla KDV hesaplanmasına gerek bulunmamakta olup, satışa konu edilen promosyon ürünlerin alımında yüklenilen KDV'nin ise yukarıdaki açıklamalar doğrultusunda indirim konusu yapılması mümkün bulunmaktadır.”

Eşantiyon veya Numune Mallar Verilmesi

Firmaların belirli zamanlarda, özellikle dini bayramlarda ve yılbaşlarında kendi tanıtımlarını yapmak amacıyla herhangi bir bedel almaksızın kalem, anahtarlık, ajanda, takvim ve benzeri eşya dağıtmaları geleneksel hale gelmiştir. Ticari hayatta eşantiyon olarak adlandırılan bu ürünler, her ne kadar işletmede tüketilmemekte ise de ayni pazarlama gideri niteliğinde olduğundan, bu ürünlerin müşterilere ayrıca bir bedel alınmaksızın teslimi KDV hesaplanmasını gerektirmez.

Diğer taraftan, firmalar halen satışını yaptıkları veya piyasaya yeni çıkardıkları bir ürünün tanıtımını sağlamak amacıyla numune mallar üretmekte ve bu malları da ayrıca bir bedel tahsil etmeksizin vermektedir. Ana malın bütün özelliklerini taşımakla birlikte, satışa konu edilemeyecek bir miktarla sınırlı olan ve üzerinde “Numunedir, parayla satılmaz, vb.” ibareleri taşıyan bu mallar da işletmede tüketilmemekle birlikte ayni pazarlama gideri özelliğini taşıdığından, bu malların bedel alınmaksızın teslimi de eşantiyonlarda olduğu gibi KDV hesaplanmasını gerektirmez.

Bu açıklamalar çerçevesinde gerek numune, gerekse eşantiyon adı altında teslim edilen malların;

- Ticari teamüllere uygun nitelikte ve miktarda olması,

- Ayrıca bir satışa konu olmayacak şekilde verilmesi,

hallerinde KDV hesaplanmaz.

Bu şartlara ilaveten, numune malların, firmanın ünvanı ve para ile satılmayacağını belirten bir şerhi taşıması gerekir.

İşletmenin iktisadi faaliyetini yaygınlaştırmaya ve tanıtmaya yönelik olarak verilen bu mallar için yüklenilen vergiler, genel hükümler çerçevesinde indirim konusu yapılır.

Örnek-1: Deterjan imalatı ile uğraşan (KMH) firması, satışını yaptığı deterjanları bir kere kullanmaya mahsus miktarlarda poşetleyerek, tüketicilerin posta kutularına koymak suretiyle dağıtmıştır.

Ayrı bir satışa konu olmayacak şekilde tüketiciye yönelik ve reklâm mahiyetinde verilen, ayrıca ambalajında numune olduğu belirtilen bu deterjanlar için KDV hesaplanmaz, bu ürünlere ilişkin yüklenilen KDV ise indirim konusu yapılır.

Örnek-2: Bir kozmetik firması, piyasaya yeni çıkaracağı bir saç boyasının tanıtımını sağlamak amacıyla kuaförlere üzerinde "Numunedir. Satılamaz." ibaresi bulunan saç boyalarını numune olarak vermektedir. Kozmetik firması bu saç boyaları için KDV hesaplamaz, yüklendiği KDV ise indirim konusu yapılır.

Promosyonlar ile işletme açısından ayni pazarlama gideri niteliğinde olan eşantiyon ve numunelerin; bedel tahsil edilmeksizin müşterilere verilmesi işlemi KDV’ye tabi olmamakla birlikte, bu ürünleri bedelsiz olarak alan kişi ve kuruluşların, söz konusu malları gerçek usulde KDV mükellefi olarak ticari bir işleme konu etmeleri halinde, bu teslim işlemi KDV’ye tabi olup malın ait olduğu oran üzerinden vergi hesaplanması gerekir.

Gelir İdaresi Başkanlığı İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilen 16.10.2017 tarih ve 21152195-35-02-83371 sayılı özelge ile test amaçlı bedelsiz verilen numune ürünlerin  KDV kanunu karşısındaki durumu aşağıdaki gibi açıklanmıştır.

“Şirketiniz tarafından üretilen .... satışının yapılabilmesini teminen ... Piyasası Düzenleme Kuruntundan Piyasaya Arz Uygunluk Belgesinin alınabilmesi ile bitkisel ürünlerin Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Zirai Karantina Müdürlüğünce yasal kontrollerinin yapılabilmesi için, söz konusu kurumlara bedel tahsil etmeksizin test amacıyla numune ürün verilmesi işleminin KDV ve ÖTV'ye tabi olup olmadığı ile bu işlem dolayısıyla fatura düzenlenip düzenlenmeyeceği konusunda Başkanlığımız görüşü talep edilmektedir. Şirketiniz tarafından üretilen ... ürünlerin satışının yapılabilmesi için ... Piyasası Düzenleme Kurumu ile Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Zirai Karantina Müdürlüğünden alınacak izin ve uygunluk belgeleri nedeniyle söz konusu kurumlara bedel tahsil etmeksizin test amacıyla verilen ve söz konusu Kurumlar tarafından test amacıyla kullanılan numune ürünler, yapılan iş ile ilgili sarfiyat niteliğinde olduğundan teslim olarak değerlendirilmemesi gerekmektedir. Buna göre, Şirketiniz tarafından üretilen ... ürünlerin satışına ilişkin gerekli izin ve uygunluk belgelerinin alınabilmesini teminen, kamu kurumlarına, bedelsiz olarak ilgili mevzuatta uygun görülen miktarda test amaçlı ürün teslimi KDV'ye tabi bulunmamaktadır.”

Kaynakça:

1-Katma Değer Vergisi Kanunu

2-1 Seri No'lu Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliği

02.02.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.