Hakan Katırcıoğlu
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
hkatircioglu@gmail.com

Basel II Standartları

2004 yılı haziranında son halini alarak açıklanan ve Avrupa ülkeleri ile birlikte ülkemizde de bankacılık gündemini meşgul eden Basel-II standartları olarak adlandırdığımız standartlar nedir? Basel Bankacılık Denetim Komitesi (Komite), 1974 yılında İsviçre’ nin Basel şehrinde Uluslar arası Ödemeler Bankası bünyesinde ve G-10 ülkelerinin merkez bankaları öncülüğünde kurulmuştur. Komitenin kuruluş amacı üye ülkeler arasındaki koordinasyonun arttırılması, bankacılık alanındaki denetimlerin standartlaştırılmasıydı.

Komite ilk olarak 1988 yılında Basel Sermaye Uzlaşısı (Basel Capital Accord) adını verdiği ve bizim de Basel-I olarak adlandırdığımız standartları kamuoyuna duyurmuştur. Basel-I standartları ile banka sermayesinin riskli aktiflere oranına %8 alt sınırı getirilmiştir.

Zamanla piyasaların gelişip karmaşıklaşması ile Basel-I standartları yetersiz kalmaya başlamış ve peşisıra Basel-I standartlarına yöneltilen eleştiriler de artmıştır. Basel-I de ele alınan kredi riskinin yanısıra, piyasa riski ve operasyonel risk kavramları da Bankacılık riskleri arasına dahil olmuştur. Basel-I standartlarının revize edilmesi amacıyla 1996 yılında Piyasa Riski Düzeltmesi (Market Risk Amendment) adlı belge ile sermaye yeterliliğinin hesaplanmasına piyasa riski dahil edilmiş ve ilk uzlaşı riske daha duyarlı hale getirilmiştir. Sonrasında komite Haziran 1999’ da Yeni Sermaye Uzlaşısı – Basel-II’ ye (A New Capital Accord) ilişkin ilk istişari metni (Consultative Paper-1) yayınlamıştır. Ardından 2001 yılı Ocak ayında 500 sayfalık ikinci istişari metin (Consultative Paper-2), nisan 2003’ te ise üçüncü istişari metin (Consultative Paper-3) yayımlanmıştır. Söz konusu istişari metinler, gerek ülke denetim otoritelerinden gerekse bankalar ve diğer ilgili taraflardan alınan yorumlar çerçevesinde revize edilerek yenilenmiş ve Basel-II’ ye ilişkin nihai metin Haziran 2004’ te yayımlanmıştır.

Yeni metin üç sac ayağına dayanmaktadır. Bunlar; 1-asgari sermaye yeterliliği, 2-sermaye yeterliliğinin denetimi ve 3-piyasa disiplini’dir. Bu sac ayakları komite tarafından birinci, ikinci ve üçüncü yapısal bloklar olarak adlandırılmıştır. Yapısal bloklar başlı başına ayrı bir yazı konusu olabilecek kadar geniş olduğundan burada çok kısaca ne anlama geldiklerine değinip geçeceğiz. Birinci yapısal blok diğer deyişle asgari sermaye yeterliliği bankanın risklerine karşı elinde bulundurması gereken minimum sermaye miktarına ilişkindir. Basel-II’ de de Basel-I’ deki gibi asgari sermaye yeterliliği %8 olarak belirlenmiştir. İkinci yapısal blok - Sermaye yeterliliğinin denetimi ise “bankanın risk yönetimi yaklaşımının denetim otoritesinin incelemesi sürecini tanımlamaktadır.” “Üçüncü yapısal blok piyasa disiplininin amacı asgari sermaye yükümlülüklerini (Birinci Yapısal Blok) ve denetim otoritesinin incelemesi sürecini (İkinci Yapısal Blok) tamamlamaktır.”

Kredi fiyatı belirlemesi Basel-II ile birlikte iki unsura endekslenmiştir. Birincisi firmanın risk derecesi ikincisi ise kredinin risk derecesi. Kredi talep eden firmanın risk derecesi yüksekse, bankanın riskli aktiflere yaptığı yatırım artacak dolayısıyla banka ayırması gereken sermaye miktarı da artacaktır. Bu da otomatik olarak bankanın uygulayacağı kredi fiyatını artıracaktır.

Sonuç:

Ülkemizde 2008 yılında yürürlüğe girmesi planlanan Basel-II kararları ile “kredi talebinde bulunan firmaların finansal verileri, yönetici - ortakların geçmişi, organizasyon yapısı, ithalat-ihracat pazar payı ve firmanın derecelendirme notuna bakılacaktır. Ayrıca ülkemizde yoğunlukla kullanılan müşteri çek ve senetleri ile ortak ve grup şirketi kefaletleri yerine mevduat sertifikası, altın, borçlanma senetleri, yatırım fonları, ana endeksteki hisse senetleri gibi daha güçlü teminatlar istenecektir. Kredi verilen firmanın derecelendirme notu düştükçe, banka hem daha çok risk alacak, hem de daha yüksek karşılık ayırmak zorunda kalacaktır. Bu da otomatikman kredi miktarına ve maliyetlere yansıyacaktır. Ratingi düşük, sermayesi zayıf, mali tabloları uluslar ararası standartlara uymayan, kayıtdışı oranı yüksek firmalar daha yüksek kredi maliyetleri ile karşı karşıya kalacaktır”. 

Yararlanılan Kaynaklar:

-                            Münir YAYLA ve Yasemin Türker KAYA, Basel-II, Ekonomik Yansımaları ve Geçiş Süreci, BDDK, ARD Çalışma Raporları: 2005/3, Araştırma Dairesi Mayıs 2005, s.:11, http://www.bddk.org.tr/turkce/basel/basel/calismaraporu_2005_3.pdf, 26 Eylül 2005.

-                            BDDK, Sermaye Ölçümünün ve Sermaye Standartlarının Uluslararası Düzeyde Birbiriyle Uyumlaştırılması-Üçüncü Yapısal Blok Piyasa Disiplini, Haziran 2004, s. 1, http://www.bddk.org.tr/turkce/basel/basel/Pillar3-TR.pdf, 26 Eylül 2005.

-                            Yerel Kalkınma Bülteni, Basel-II Kobileri Zorlayacak, Sayı:8, s.3, http://www.ekonomistler.com/arsiv/yerelkalkinma/Yerel_Kalkinma_Bulteni_Sayi_8.pdf, 22 Aralık 2005.

10.08.2006

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.