Hafize Aytekin
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
hafizeaytekin1@gmail.com

Değersiz Alacaklar Şüpheli Alacaklar ve Vazgeçilen Alacaklar

DEĞERSİZ ALACAKLAR

Kazai bir hükme yada kanaat verici bir belgeye göre tahsiline artık imkan olmayan alacaklar değersiz alacaktır ve bu mahiyette girdikleri tarihte kayıtlı değerleri üzerinden zarara atılırlar.

İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükelleflerin bu madde hükmünde olan değersiz alacakları gider olarak yazılarak yok edilir. (VUK md. 322)

Buna istinaden bu madde uygulamasında değersiz alacak; kaybedilmiş, tahsiline imkân

kalmamış, değeri sıfıra inmiş bir alacak olup, alacağın bu durumunun, kazai bir hükümle yada

kanaat verici bir belge ile tevsik edilmesi icap etmektedir. Kazai bir hükümden anlaşılması gereken;

-alacağın tahsili için kanun yollarına başvurulmuş olmalı,

-icra takibinin yapılmış bulunması,

-bu müracaatlar ve takipler sonunda, alacağın ödenmeyeceğine hâkim tarafından hükmedilmiş olmasıdır gerekmektedir.

 Kanaat verici vesika teriminden ise ödemeyi imkânsız hale getirmiş hal ve sebepler sonucu ortaya çıkmış belgeler anlaşılmalı. Alacağın tahsil güçlüğünün objektif ve inandırıcı belgelerle ortaya konması değersiz alacak uygulaması bakımından önemli olup, kanun koyucu tarafından da, değersiz hale geldiği ileri sürülen alacağın ciddi olarak takip edildiğine ilişkin çabaların kazai bir hüküm yada kanaat verici bir vesika ile tevsiki öngörülmüştür.

Byle bir alacakta muhasebe kaydı;

———————————————/————————————————–
689 Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar	20.000
120 Alıcılar		20.000
Değersiz hale gelen alacağın gider kaydı
———————————————/————————————————–

 

———————————————31/12/2024————————————————–
690 Dönem Kâr/Zararı	20.000
689 Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar		20.000
Gider Kaydının Sonuç Hesaplarına Devri
———————————————/————————————————–

ŞÜPHELİ ALACAKLAR

Daha önce gelir kaydedilen alacaklar tahsili şüpheli hale geldiğinde, karşılık ayrılmak suretiyle giderleştirilir, tahsil edildiğinde gelir yazılır.

Vergi Usul Kanunu 323 üncü maddesinde, "Ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartı ile;

1. Dava veya icra safhasında bulunan alacaklar;

2. Yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan ve 3.000 (556 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 1.1.2024'den itibaren 14.000 577 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 01.01.2025’ten itibaren 20.000 ) Türk lirasını aşmayan alacaklar;

Şüpheli alacak sayılır.  

Dolayısıyla alacak için ayrılan şüpheli alacak karşılığının gider yazılabilmesi için aşağıda belirtilen şartların sağlanması gereklidir.Bunlar;

1. Alacağın, ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ile ilgili ve hasılat olarak kaydedilmiş olması gerekir.

2. Alacak için teminat alınmamış olmalıdır.

3. Bilanço veya işletme hesabı esasına göre defter tutulmalıdır. VUK Madde 323’te yapılan değişiklikle işletme hesabı esasına göre defter tutan mükelleflere de şüpheli alacaklarını gider olarak dikkate alma imkanı getirilmiştir.

4. Alacak dava veya icra safhasında olmalıdır.

 Ayrıca şüpheli alacaklar için dava veya icra takibine başlanıldığı yılda karşılık ayrılması gerekmektedir, şüpheli hale geldiği hesap döneminde karşılık ayrılmayan alacaklar için daha sonraki dönemlerde şüpheli alacak karşılığı ayrılamayacaktır.Bununla İlgili Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı Gelir Kanunları Usul Grup Müdürlüğü’nün 01.07.2021 tarihinde 27575268-105[323-2019-579]-204293 sayılı vermiş olduğu özelgesi mevcuttur.Bahsi geçen bu özelgede;’şüpheli alacaklar için dava veya icra takibine başlanıldığı yılda karşılık ayrılması gerekmekte olup, şüpheli hale geldiği hesap döneminde karşılık ayrılmayan alacaklar için daha sonraki dönemlerde şüpheli alacak karşılığı ayrılamayacağı tabiidir.’ifadeleri geçmektedir.

Bu durumdaki alacaklar için yapılacak muhasebe kayıtlarına örnek;

1- Alacakların Şüpheli Hale Gelmesi Kaydı

_______________________/__________________________

128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR     30.000

         121 ALACAK SENETLERİ                                   30.000

_______________________/__________________________

2- Şüpheli Alacak için Karşılık Ayrılması Kaydı

_____________________/__________________________

654 KARŞILIK GİDERLERİ                     30.000

              129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALAC.KARŞ.       30.000

_____________________/__________________________

3- Şüpheli Alacağın Kısmen Tahsil Edilmesi Kaydı

_____________________/__________________________

102 BANKALAR                                        20.000

                 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR     20.000

_____________________/__________________________

129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALAC. KARŞ.     20.000

                 644 KONUSU KALMAYAN KARŞ.        20.000

_____________________/__________________________

4- Şüpheli Alacağın Kalan Kısmının Tahsilinin İmkansız Hale Gelmesi Kaydı

_____________________/__________________________

129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALAC.KARŞ.      10.000

                  128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR     10.000

_____________________/___________________________

VAZGEÇİLEN ALACAKLAR

Konkordato yada sulh yolu ile alınmasından vazgeçilen alacaklar, borçlunun defterinde özel bir karşılık hesabına alınır. Bu hesabın içerik alacaktan vazgeçildiği yılın sonundan başlayan üç yıl içinde zararla itfa edilmediği takdirde kar hesabına aktarılır. (VUK md. 324)

Muhasebe kaydı;

a) Vazgeçen İşletmenin Yapacağı Muhasebe Kaydı

———————————————/————————————————–
689 Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar	30.000
120 Alıcılar		30.000
Vazgeçilen alacak
———————————————/————————————————–

b) Borcu Silinen İşletmenin Yapacağı Muhasebe Kaydı

———————————————/————————————————–
320 Satıcılar	30.000
549 Özel Fonlar		30.000
Vazgeçilen alacak
———————————————/————————————————–

* V.U.K 324.madde gereği Üç Yıl Sonra Dönem Kârına İlave kaydı

———————————————/————————————————–
549 Özel Fonlar	30.000
590 Dönem Net Kârı		30.000
Vazgeçilen Alacağın Dönem Karına Eklenmesi
———————————————/————————————————–

Bununla ilgili bir diğer soru işareti de Özel karşılık hesabına alınan vazgeçilen alacağın ticari zarardan mı mali zarardan mı mahsup edileceğidir. Bununla ilgili de KAYSERİ VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI’nın (Mükellef Hizmetleri Grup Müdürlüğü) 50426076-125[9-2016/20-297]-15708 sayılı 24.04.2017 tarihli özelgesi mevcuttur. Bahsi geçen özelgede de ‘-Bunun yanı sıra, Vergi Usul Kanununun 324 üncü maddesinde, "alacaktan vazgeçildiği yılın sonundan başlayarak üç yıl içinde zararla" denilmek sureti ile, vazgeçilen alacağın gelecek yıl (yıllar) zararlarından mahsup edilebileceği kabul edilmiş olup, geçmiş yıl zararlarının kaynağı ne olursa olsun, vazgeçilen alacaktan mahsup edilmesi mümkün bulunmamaktadır.

Bu bağlamda, üç yıl içinde olmak koşuluyla, vazgeçilen alacak tutarının ticari bilanço zararına ilaveler ile zarar olsa dahi indirilecek indirim ve istisnaların da dikkate alınması suretiyle hesaplanması gereken zarar tutarından mahsup edilmesi gerekmektedir. Şeklinde idare görüş bildirmiştir.

KAYNAKLAR;

213 sayılı Vergi Usul Kanunu

24.04.2017 tarihli 50426076-125[9-2016/20-297]-15708 sayılı özelge

01.07.2021 27575268-105[323-2019-579]-204293 sayılı özelge

27.01.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.